Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બૌદ્ધ ધર્મને પ્રભાવ
પ૯
શિલાર્તા–છવીસમા વર્ષે અશોકે રાજ્યમાં અનેક સ્થળોએ ઊંચા ગોળ સ્તંભ કરાવી તેના પર ધર્મોપદેશને લગતા લેખ કોતરાવ્યા. તેમાં સત્તાવીસમા વર્ષે પોતાની ધર્મપ્રસારની સર્વવિધ પ્રવૃત્તિઓનું સિંહાવલોકન કરતો લેખ ઉમેરાવ્યો.
સંઘની અખંડિતતા–અશોકના સમયમાં બૌદ્ધ સંઘમાં વિચારભેદ વધતો જતો હતો ને પરિણામે એમાં ભેદ (તડ) પડે તેવો ભય રહેતો હતો. આ મતભેદ ખાસ કરીને ભિક્ષુઓ તથા ભિલુણીઓમાં પ્રવર્તતી. બૌદ્ધ સંઘમાં ભેદ ન પડે ને તેની સમગ્રતા (અખંડિતતા જળવાઈ રહે તે માટે અશોકે શાસન ફરમાવ્યાં. આ શાસન સારનાથ, કૌશાંબી અને સાંચીના શિલાસ્તંભો પર કોતરાયાં છે.
અશોક ઉપાસક હતો, ભિક્ષુ નહતો. ભિક્ષુસંઘ પર સામાન્યત: તેના આચાર્યનું શાસન પ્રવર્તે, છતાં બૌદ્ધ સંઘમાં એ દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજાનો ઘણો પ્રભાવ રહેલો હતો. સામાન્ય સંયોગોમાં કામણો ગૃહસ્થોને માર્ગ દર્શાવે છે, પરંતુ જ્યારે શ્રમો માર્ગ ચૂકે ત્યારે ઘણી વાર સક્રિય ઉપાસકો તેમને માર્ગ દર્શાવે છે. રાજા અશોકે ફરમાવ્યું કે જે કોઈ ભિક્ષુ કે ભિક્ષુણી સંઘમાં ભેદ (તડ) પાડશે તેને વેત વસ્ત્ર પહેરાવી અન્યત્ર વસાવવામાં આવશે.' આ ફરમા સર્વ દુર્ગો તથા
ના મહામાત્રોને મોકલવામાં આવ્યું, જેથી તેઓ પોતાના શાસનપ્રદેશમાં તેને અમલ કરે? આ શાસન પાછળ એકનો હેતુ સ્પષ્ટ હતસંઘ સમગ્ર (અખંડિત) રહે અને લાંબે વખત ટકે.
ધર્મપર્યાયોની ભલામણ–અશોકે પિતાના શાસલેખ શૈલો અને સ્તંભ ઉપરાંત ફલક પર પણ કોતરાવેલા. એનો એક નમૂને બૈરાટ પાસે મળેલો છે.
એમાં પ્રિયદર્શી રાજા સંઘને અભિવાદન કરી કુશળતા તથા સુખ-વિહારતા પૂછે છે ને પિતાને બુદ્ધ, ધર્મ અને સંઘ વિશે જે ભકિતભાવ છે તે સગૌરવ વ્યકત કરે છે. આમ તો ભગવાન બુદ્ધની સર્વ વાણી સારી છે, છતાં સદ્ધર્મ (બૌદ્ધ ધર્મ) લાંબો વખત ટકે એ હેતુથી એ એમાંના અમુક ધર્મપર્યા(ધર્મસૂત્રો)ની ખાસ ભલામણ કરે છે. આ ભલામણ ભિક્ષુઓ તથા ભિલુણીઓને તેમ જ ઉપાસકો તથા ઉપાસિકાઓને પણ કરવામાં આવી છે. '
આ ધર્મપર્યાય સાત ગણાવ્યાં છે:
(૧) વિના-સમદર (વિનય-સમુત્કર્ષ)- હાલ જે બૌદ્ધ ધર્મગ્રંથો ઉપલબ્ધ છે. તેમાંને કો ધર્મગ્રંથ કે તેમાંનું કયું ધર્મસૂત્ર અહીં ઉદ્દિષ્ટ છે એ વિશે વિદ્વાનમાં
૧–૩. સાંચી, સારનાથ અને કૌશાંબી સ્તંભલેખ.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |