Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 55

રાજ્ય અને એને વહીવટ
પછી આવે છે ભોજ-પિતિનિક કે રાષ્ટ્રિક-પિતિનિક. “પિતિનિક’ને બદલે ‘પેતેનિક’ પાઠાંતર પણ છે. આ શબ્દનો અર્થ કેટલાક પેકનિક =પ્રતિષ્ઠાનિક કરે છે, તો તે ગોદાવરી તટે આવેલ પ્રાચીન પ્રતિષ્ઠાન (પૈઠણ) નગરની આસપાસના પ્રદેશના અર્થ દર્શાવે. બીજા કેટલાક ‘પેનિક’ને અર્થ પૈત્રયણિક (વંશપરંપરાગત) ઘટાવે છે ને તેને રાષ્ટ્રિક તથા ભેજનું વિશેષણ માને છે. એને બદલે ડૉ. બરુઆ સૂચવે છે તેમ આ શબ્દ અહીં રાષ્ટ્રિક-પુત્ર અને ભોજપુત્રોના અર્થમાં અર્થાત રાષ્ટ્રિકો અને ભજોના ફાંટાઓના અર્થમાં પ્રયોજાયો લાગે છે (op. cit., p. 84). રાષ્ટ્રિક એટલે ઉપ-રાજ (viceroy), પણ અહીં એ જાતિવિશેષનું નામ છે. પશ્ચિમ ઘાટની ગુફાઓમાંના અભિલેખમાં “મહારડી” અને “મહાભેજ' નામે લોકોનો ઉલ્લેખ આવે છે તે આ રાષ્ટ્રિક અને ભેજ લોકો હોવા જોઈએ. મહારાષ્ટ્રના દાણા જિલ્લામાંના સોપારા ગામ પાસે અશોકના મુખ્ય શૈલલેખની એક પ્રત કોતરાઈ હોવાનું માલૂમ પડયું છે. શૂપરક (સેપારા) જે ઉત્તર કોંકણનું પ્રસિદ્ધ પાટનગર હતું તે ત્યારે આ પશ્ચિમ સરહદી પ્રાંતનું વડું મથક હશે.૩ ભેજ લોકોનો પ્રદેશ વિદર્ભ હતો.
પશ્ચિમી સરહદી પ્રાંતમાં વાયવ્ય સરહદ અને કોંકણની વચ્ચે આવેલા સૌવીર, સિધુ, કચ્છ, સુરાષ્ટ્ર અને લાટને ગણાવવામાં આવ્યા નથી. પરંતુ સુરાષ્ટ્ર મૌર્ય રાજ્યની પ્રાંત હતો. તેનું વડું મથક ગિરિનગર (જૂનાગઢ પાસે) હતું ને અશોકના સમયમાં ત્યાં તુષાર્ફ નામે યવનરાજ રાષ્ટ્રિય (રાજયપાલ) તરીકે વહીવટ કરતો હતો એવું રાજા મહાક્ષત્રપ રુદ્રદામાના જનાગઢ શૈલલેખમાંથી જાણવા મળે છે.
૧. Bhandarkar, Asoka, p. 33) પાંડેય “તિgન#' રૂપ લે છે (કોઝ વે અમિ, પૃ. ૮). પરંતુ પ્રતિષ્ઠાન–uતાનમાં ૪ છે, જ્યારે આ શબ્દમાં 7 છે. વળી અહીં એ શબ્દ જાતિવિશેષના અર્થમાં ઉદ્દિષ્ટ છે, પ્રતિષ્ઠાન
401241 Goluzilall 41 2414414 zalesHi atle (Bhandarkar, As'oka, p. 33; Barua, op, cit, p. 83).
2. Bhandarkar, As’oka, p. 34. 3. Bhandarkar, As'oka, pp. 36 f. ૪. Barua, op, cit., p. 86.