Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશોક અને એના અભિલેખ
સાંપ્રદાયિક અનુશ્રુતિમાં ઐતિહાસિક તથ્વ રહેલું હોવાનું પ્રમાણ મળ્યું નથી. અભિલેખમાં તે અશોક પોતાના રાજ્યાભિષેકને ૧૨ વર્ષ થયા બાદ પણ ભાઈઓને સદ્ભાવપૂર્વક ઉલ્લેખ કરે છે. અશોકે પોતાનો કનિષ્ઠ બંધુ જે તેને સહોદર હતો તેને ઉપરાજ ની એવી અનુશ્રુતિ છે. તેનું નામ તિષ્ય કે વીતાશોક કે વિગતશોક હતું. કહે છે કે એ શરૂઆતમાં ભોગવિલાસમાં પરાયણ રહેતો, પરંતુ આગળ જતાં એણે ધાર્મિક વૃત્તિના થઈ શ્રમણત્વની દીક્ષા લીધી.
રાજયાભિષેક: “દીપવંસમાં આપેલી અનુશ્રુતિ અનુસાર અશોકનું મૂળ નામ પ્રિયદર્શન' હતું, શરૂઆતમાં એણે રાજા તરીકે વિધિસર અભિષેક પામ્યા વિના રાજય કર્યું, ચાર વર્ષ બાદ એ “અશોક' તરીકે અભિષેક પામ્યો અને એ પછી છ વર્ષે એનો “પ્રિયદર્શી' તરીકે પુનરભિષેક થશે.
અશોક પિતાના અભિલેખમાં જયાં જયાં પોતાની કોઈ પ્રવૃત્તિઓને સમયનિર્દેશ કરે છે ત્યાં ત્યાં તે હમેશાં પિતાના અભિષેકથી ગણાતાં વર્ષોની સંખ્યા આપે છે. આથી એના સમયમાં કોઈ સળંગ સંવતને બદલે તે તે રાજાના રાજ્યકાલનાં વર્ષ ગણવાની પ્રથા પ્રચલિત હોવાનું અને અશોકને રાજપાલ એના
અભિષેકથી ગણાતો હોવાનું સ્પષ્ટ થાય છે. પરંતુ તે પરથી એના રાજ્યારોહણ અને રાજમોક વચ્ચે અમુક વર્ષોને ગાળે રહેલો હતો કે કેમ એ બાબતમાં કંઈ નિર્ણાયક અનુમાન તારવવું મુશ્કેલ છે.
દેવોને પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજ': અશોકના અભિલેખોમાં “અશોક' નામ અપવાદરૂપે બે જ જગ્યાએ પ્રજા છે. ઘણાખરા અભિલેખમાં આ ધર્મલેખો લખાવનાર અને ધર્મશાસન ફરમાવનાર રાજા માટે સામાન્ય રીતે ‘દેવોનો પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજા” એવો શબ્દપ્રયોગ થયેલો છે. કેટલીક વાર સંક્ષેપમાં એને બદલે માત્ર “દેવોને પ્રિય” કે “રાજા” શબ્દ વપરાયો છે. અલગ કલિંગ લેખમાં
1. Thapar, op. cit., pp. 27 f.
૨. સિલોનના એક ગ્રંથમાં અશોકના પિતામહ ચંદ્રગુપ્ત માટે પણ ‘પ્રિયદર્શન’ શબ્દ પ્રયોજાયો છે. R. G. Bhandarkar, Asoka, p. 4.
૩. ગૌણ શૈલલેખ નં. ૧ ની માસ્કી પ્રતમાં તથા ગુજરી પ્રતમાં.
૪. ચૌદ શૈલેખમાં, સાત સ્તંભલેખમાં, સારનાથ-કૌશાંબી-સાંચીના સ્તંભલેખમાં, રુમ્મિદેઈ સ્તંભલેખમાં અને નિગ્લીવા સ્તંભલેખમાં.
૫. ઘ.ત, શૈલલેખ નં. ૧૨ અને ૧૩માં, સ્તંભલેખ નં. ૭માં અને સારનાથકૌશાંબી-સાંચીના સ્તંભલેખમાં.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |