Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશક અને એના અભિલેખે સ્પષ્ટત: સાંપ્રદાયિક દૃષ્ટિએ ઉપજાવેલી કે અતિશયોકિતથી નિરૂપેલી જણાય છે. આથી સમકાલીન અભિલેખોની સરખામણીએ આ અનુકાલીન આનુશ્રુતિક વૃત્તાંતનો ઈતિહાસના પ્રમાણિત સાધન તરીકે ઉપયોગ કરવામાં ઘણી સાવધતા રાખવી પડે છે. છતાં કેટલીક જરૂરી માહિતી માટે એ અનુકૃતિઓ જ ઉપકારક નીવડે છે ને એમાંની કેટલીક માહિતી વાસ્તવિક કે શ્રદ્ધોય લાગે છે.
અશોકના અંગત ઇતિહાસ વિશે પ્રમાણિત માહિતી પ્રમાણમાં ઘણી ઓછી મળે છે.
કુલ અને પૂર્વ : અશોક મૌર્ય કુળનો હતો. આગળ જતાં કોઈ નંદ વંશના છેલ્લા રાજા અને મુરા નામે વૃષલ (શૂદ્ર) સ્ત્રીમાંથી મૌર્યની ઉત્પત્તિ થયાનું જણાવે છે, પરંતુ એ સંભવિત નથી. બૌદ્ધ અનુશ્રુતિ મૌર્ય એ એક ક્ષત્રિય જાતિ હોવાનું ને એ જતિ શાક્યોની શાખા હોવાનું જણાવે છે, જ્યારે આચાર્ય હેમચન્દ્ર એ કુલનામને મયૂરપષકો સાથે સાંકળે છે. ગમે તેમ, મૌર્ય કુલ એ ભગવાન બુદ્ધના સમયમાં ગણતંત્ર ધરાવતી એક મહત્ત્વની જાતિ હતી. સમય જતાં તેને એક કુલ રાજકુલ તરીકે સત્તારૂઢ થયું ને આગળ જતાં તે કુલની ઉત્પત્તિ માટે જાતજાતના મત પ્રચલિત થયા.
મૌર્ય વંશના સ્થાપક ચંદ્રગુપ્ત માયનુ નામ ભારતના ઇતિહાસમાં સુપ્રસિદ્ધ છે. એણે મગધના મદાંધ નંદ રાજાની સત્તાનું નિકંદન કાર્યું એટલું જ નહિ, ભારતના ઉત્તર-પશ્ચિમ પ્રદેશોને ગ્રીક શાસનમાંથી મુકત કરી વિદેશી આક્રમણ સામે સમર્થ નીવડે તેવા વિશાળ સામ્રાજ્યનું સંગઠન સાધ્યું. એની આ સિદ્ધિ ઘણે અંશે એના પ્રેરક અને માર્ગદર્શક ગુરુ ચાણક્ય ઉર્ફે કૌટિલ્ય વિષગ્રગુપ્તને આભારી હતી. ભારતના મૌર્ય સમ્રાટ ચંદ્રગુપ્ત અને સીરિયાના ગ્રીક સમ્રાટ સેલુક વચ્ચે વિગ્રહ પછી કાયમી મૈત્રી બંધાઈ હતી. ત્યારે મગધનું પાટનગર પાટલિપુત્ર (હાલનું પટના) હતું. સેલુકનો ગ્રીક એલચી મૅગસ્થની ત્યાં વર્ષો સુધી રહ્યો હતો.
ચંદ્રગુપ્ત પછી એને પુત્ર બિંદુસાર ગાદીએ આવ્યો. એના સમયમાં મૌર્ય સામ્રાજ્યની સત્તા સાબૂત રહી. સીરિયાના ગ્રીક રાજા સાથેની મૈત્રીય ચાલુ રહી. મિસરના ગ્રીક રાજ સાથે પણ મૌર્ય રાજાને તેવો સંબંધ હતો. બિંદુસારના સમયમાં ગંધાર દેશની તક્ષશિલા નગરીએ મૌર્ય સૂબા સામે બળવો કર્યો ત્યારે રાજાએ કુમાર અશોકને ત્યાં મોકલ્યો ને ત્યાંને મામલો થાળે પડ્યો છે
9. Raychaudhuri, Political History of Ancient India. pp. 266 f. 1 . ૨. Ibid, pp. 297 f,
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |