Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
ઇતિહાસમાં અશોકનું સ્થાન
૧૨૩
જયાં પિતાના દૂતો નથી જતા ત્યાં પણ તેની અસર થતી હોવાનો ઉલ્લેખ કરે છે. એ પરથી બૌદ્ધ ધર્મના દેશવિદેશમાં થયેલા પ્રસારમાં અશોકનું ગણનાપાત્ર પ્રદાન હોવાનું સ્પષ્ટ થાય છે. આથી ભારતના ઘણા ભાગમાં સીમિત રહેલો બીદ્ધ ધર્મ એશિયા ખંડવ્યાપી ધર્મ બન્યો ને જગતને એક ઘણો વ્યાપક ધર્મ નીવડ્યો એને જશ દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી રાજા અશોકને આપવામાં આવે છે એ ઘણે અંશે યથાર્થ છે.
બૌદ્ધ ધર્મની આંતરિક દૃષ્ટિએ જોતાં અશોકે રાજ્યના વડા ઉપરાંત ધર્મના વડા બની જઈ ભિલુઓ પર પણ પોતાનું વર્ચસ સ્થાપ્યું એવી છાપ પડે છે, પરંતુ એવા એનો આશય બૌદ્ધ સંઘ અખંડ રહે, અને લાંબો વખત ટકે તથા બૌદ્ધ ધર્મ લાંબે વખત ટકે એ જ રહેલો છે. ભગવાન બુદ્ધની વાણીમાં પોતે અમુક ધર્મ પર્યાની ખાસ ભલામણ કરે છે ત્યારે પણ તે ભિક્ષુઓનું અદર માન જાળવીને ભલામણ કરે છે તે તેઓ એ બાબતમાં રાજાનાં ઇચ્છા અને અભિપ્રેત જાણે એટલું કહી સંતોષ માને છે. આ ધર્મ પર્યાયોને ભિક્ષુઓ તથા ભિાણીઓ તેમ જ ઉપાસકો તથા ઉપાસિકાઓ વારંવાર સાંભળે ને એનું મનન કરે તો બૌદ્ધ ધર્મનું સારતત્વ લાંબે વખત ટકે એવી એને શ્રદ્ધા હતી. આમ બૌદ્ધ ધર્મના તત્ત્વગ્રહણની તેમ જ તેના ભિાસંઘની સમગ્રતાની બાબતમાં પણ અશોકે સક્રિય પ્રદાન કરવાને પિતાનું કર્તવ્ય માનેલું.
આથી બૌદ્ધ ધર્મના અભ્યદયમાં ગૌતમ બુદ્ધ પછી બીજું સ્થાન દેવેના પ્રિય અશોકને આપવામાં આવે છે એ ઘણે અંશે યોગ્ય છે.
પરંતુ માનવ સંસ્કૃતિના ઇતિહાસમાં અશોકની મહત્તા માત્ર બૌદ્ધ ધર્મના એક મહાન પ્રભાવક તરીકેની નથી. નહિ તો તો એ કનિષ્ક અને હર્ષ, સંપતિ, ખારવેલ અને કુમારપાલ ઇત્યાદિ રાજાઓની જેમ તે તે સંપ્રદાયના પ્રભાવક તરીકે જ ખ્યાતિ પામ્યો હતો. કુલપરંપરાગત ધર્મ તજી અન્ય ધર્મ અંગીકાર કરનાર ઘણા પછી પોતાના જૂના ધર્મની નિંદા કરવામાં ગૌરવ લે છે એવો માનસિક પ્રત્યાઘાત અશોકને થયો નહોતો. બ્રાહ્મણ પરિવ્રાજકો બૌદ્ધ પ્રતિમાઓને નુકસાન કરતા ને એથી અશોક બ્રાહ્મણ પરિવ્રાજકોનું નિકંદન કરતો એ બૌદ્ધ દંતકથા શ્રદ્ધેય લાગતી નથી, કેમ કે અશોક પોતાના અભિલેખમાં બ્રાહ્મણો તરફ સ્પષ્ટ આદર દર્શાવે છે.
૧. શૈલલેખ નં. ૧૩.
૨. ખાસ કરીને સાંચી, સારનાથ અને કૌશાંબીના સ્તંભલેખે તેમ જ કલકત્તાબૈરાટ ફલક લેખ પરથી.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |