Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
અશોકના ઉત્તરાધિકારીઓ
૧૦૯
કમ અશોક, કુનાલ, બંધુપાલિત, દશોન અને દશરથ એવો જ આપ્યો છે. અર્થાત એ બંને પુરાણોમાં દશરથને અશોકનો ચોથો ઉત્તરાધિકારી જણાવ્યો છે! બંધુપાલિત અને દશરથ એક હોવાનું સૂચવાયું છે. બંનેનો રાજ્યકાલ સરખો જણાવેલ છે, પરંતુ અશોકના પુત્ર કુનાલ અને ઉત્તરાધિકારી સુયશા એક જ હોય, તો તેની અને દેવવર્માની વચ્ચે પૌરાણિક વંશાવળીઓમાં જુદી જુદી ત્રણ જોડીઓ જણાવી હોવાનું માલૂમ પડે છે:
સંપ્રતિ -૯ વર્ષ બંધુપાલિત– ૮ વર્ષ દશોન - ૭ વર્ષ શાલિભૂક– ૧૩ વર્ષ ઇન્દ્રપાલિત – ૧૦ વર્ષ દશરથ – ૮ વર્ષ
આ ત્રણ જોડીઓને રાજ્યકાલ જુદો જુદો આવે છે. એમાં સંપ્રતિ-શાલિભૂકને રાજયકાલ, ૯+૧૩=૨૨ વર્ષ, મૌર્ય વંશના ૧૩૭ વર્ષના કુલ રાજ્યકાલ સાથે બરાબર બંધ બેસે છે, જ્યારે બંધુપાલિત-ઇન્દ્રપાલિતનાં ૮+૧૩=૧૮ વર્ષ તેમજ દશોન-દશરથનાં ૭+ ૮=૧૫ વર્ષ જરૂરી વર્ષ કરતાં ઓછાં પડે છે. વાયુ-બ્રહ્માંડમાં બીજી જાડી, મસ્યામાં ત્રીજી જોડી અને વિષ્ણુ-ભાગવતમાં પહેલી જોડી જણાવી છે, જ્યારે વિષપુરાણમાં સંગત-શાલિશ્ક ઉપરાંત દશરથનું નામ, પ્રાય: મત્સ્યપુરાણમાંથી, ઉમેરાયું છે ને વાયુપુરાણની : પ્રતમાં તેમ જ ભવિષ્યોનારપુરાણમાં તો બંધુપાલિત, દશોન-દશરથ અને સંપ્રતિ-શાલિશૂક એવી અઢી જોડીઓનું સંયોજન કરવામાં આવ્યું છે. સમકાલીન સમાંતર પેઢીઓને સીધી પૂર્વાપર પેઢીઓ તરીકે ગણાવવાનો ગોટાળો પુરાણોમાં અનેક સ્થળોએ જોવા મળે છે. મૌર્ય વંશાવળીનાં ત્રણ રૂપાંતરોના પૃથક્કરણ પરથી માલૂમ પડે છે કે એ વંશની મુખ્ય શાખામાં અશોક પછી ક્રમશ: કુનાલ, સંપતિ અને શાલિશૂક રાજા થયેલા, જ્યારે બંધુપાલિત-ઇન્દ્રપાલિત અને દશન-દશરથ એ સંપ્રતિ-શાલિશૂકના સમયમાં મૌર્ય વંશની અન્ય શાખાઓમાં થયા હોવા જોઈએ.૩ રાજ્યકાલનો વિગતભેદ જોતાં બંધુપાલિત-દશોન એ સંપ્રતિનાં તથા ઇન્દ્રપાલિત-દશરથ એ શાલિશ્કનાં બીજાં નામ હોવાં સંભવતાં નથી.
અશોકના મૃત્યુ પછી એના રાજ્યના પૂર્વ પ્રદેશ એના પૌત્ર દશરથને અને પશ્ચિમ પ્રદેશ બીજા પૌત્ર સંપ્રતિને મળ્યા હોવાનું સ્મિથે સૂચવેલું પરંતુ એને
1. PHAI, p. 351. ૨. જેમ કે પ્રદ્યોત અને શિશુનાગ વંશના નિરૂપણમાં.
૩. હરિપ્રસાદ શાસ્ત્રી, પુરાણોમાં આપેલી મૌર્ય વંશની સાલવારી', ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદ, ૨૦મું સંમેલન, હેવાલ, પૃ. ૨૫૫-૨૬૧.
૪. “હિંદુસ્તાનને પ્રાચીન ઇતિહાસ', પૃ. ૨૫૫.
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 020057 |
| Book Title | Ashok Ane Ena Abhilekh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Hariprasad Gangadhar Shastri |
| Publisher | Gujarat University |
| Publication Year | 1972 |
| Total Pages | 206 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 19 MB |