Ashok Ane Ena Abhilekh

SR No.: 020057
Original Sutra Author: N/A
Author: Hariprasad Gangadhar Shastri
Publisher: Gujarat University
Publication Year: 1972
Total Pages: 206
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 19 MB

Page 107

વાસ્તુકલા અને શિલ્પકલામાં પ્રદાન
3
સાતમી સદીના પૂર્વાર્ધમાં યુઅન વાંગે અશેકના પંદર સ્તંભ જોયા હોવાનું જણાવ્યું છે. એમાંના પાંચ ફા-હ્યાને નોંધેલા સ્તંભા પૈકીના છે. સંકાશ્યના સ્તંભ પર બેઠેલા સિંહની શિરાવટી છે;ર શ્રાવસ્તીના જેતવન વિહારના બે સ્તંભ તેના પૂર્વ દ્વારની બે બાજુએ આવેલા છે. પાટલિપુત્રમાંના શિલાલેખાવાળા સ્તંભ પર અશોકે જમ્બુદ્રીપ ભિક્ષુસંધને અર્પણ કરી તેનું મૂલ્ય ચૂકવી તેને પાછા લીધા હોવાનું જણાવ્યું છે.” ફા-હ્યાને પણ આ લેખને આવેા સાર જણાવેલા. આ સ્તંભના ખંડ મળ્યા છે. પાટિલપુત્રના બીજા સ્તંભને યુઅન સ્વાંગ અશોકના નરકાગાર કે કારાગારનું સ્થાન દર્શાવતા જણાવે છે.પ
૧. Ibid., pp. 83 f.
૨. Watters, op cit., i, 334.
૩. Ibid., p. 383.
૪. Idid., ii, 93.
૫. Ibid., p. 88.
૬. Ibid., ii, 5.
૭. Ibid., p. 6.
૮. Mookerji, op. cit., pp. 84 f.
કપિલવસ્તુ પાસેના એક સ્તંભ કકુચ્છન્દ નામે પૂર્વબુદ્ધના સ્મારકરૂપે હતેા; એ ૩૦ ફુટથી વધુ ઊંચા હતા, એની ટોચ પર સિંહની આકૃતિ હતી ને એના પર એ બુદ્ધના પરિનિર્વાણની હકીકત લખેલી હતી.® કપિલવસ્તુ નજીક આવેલા એક બીજો સ્તંભ કનકમુનિ બુદ્ધની યાદગીરીમાં હતા; એની ટોચ પર સિંહ હતા ને એ ૨૦ ફૂટથી વધુ ઊંચા હતા.' એના પર એ બુદ્ધના પરિનિર્વાણના વૃત્તાંત લખ્યો હાવાનું યુઅન સ્વાંગ જણાવે છે, પરંતુ એ બરાબર લાગતું નથી. કેમ કે આ સ્તંભ સ્પષ્ટત: નિગ્લીમાં લખે સ્તંભ છે તે એના પરના લેખમાં તા કે એ બુદ્ધતા સ્તૂપ બÀા માટો કરાવ્યો હોવાનું ને ત્યાં રાજ્યકાલના વીસમા વર્ષે જાતે આવી પૂજા કરી હાવાનું જણાવ્યું છે. આથી આ લેખ યુઅન શ્વાંગે જાતે વાંચ્યો ન હાવાનું અને તેના લખાણ માટે સ્થાનિક અનુશ્રુતિ પર આધાર રાખ્યો હોવાનું માલૂમ પડે છે. લુમ્બિનીના સ્તંભ પણ યુઅન શ્વાંગે જોયેલા. તેની ટોચ પર અશ્વની આકૃતિ હતી. ત્યારે એની શિરાવટી વીજળીથી તૂટી જઈને નીચે પડેલી હતી. હાલ પણ એની શિરાવટીની બેસણીમાં ઊભે ચીરા પડેલા છે, પરંતુ અશ્વની આકૃતિ મોજૂદ રહી નથી. આ સ્તંભ પરના લેખમાં ભગવાન બુદ્ધના જન્મની હકીકત
૧