________________
Catalogue of Sanskrit & Prakrit Manuscripts, Pt. XVII (Appendix)
( 243
संदर्भारभे तत्प्रत्यूहव्यपोहहेतु परमाप्ताचारपरंपरापरिप्राप्तस्वेष्टदेवताप्रणाम प्राक् प्राणोबीत् । अन्येषां ग्रंथ कर्तृणां अपि विश्वेश्वरस्य महेश्वरस्य प्रसामानुवादमाशदपि विघ्नोपशमो भवतीत्यभिप्रायेण निबद्धवान् ।
इत्याह प्रणम्येति । प्र शब्दोत्र भक्त्यतिशय ख्यापकः । निबंधक्रियापेक्षया प्रणामस्य पूर्वाभावित्वाक्यप् प्रत्ययः । जगच्छब्देन उत्पत्ति मत्रः स्थित्यादयोभिधीयते लेषां उत्पत्तौ स्वकारणसमवाये स्थितौ कतिचित्कालावस्थाने सहारे प्रध्वंसे कारणं कर्तारं स्वगसुख अपवर्गेमोक्षः आत्यंतिक दुःख निवृत्तिलक्षणः तयोरमुपायप्रधानकारणं एतेन सकलपुरुषार्थ हेतुत्वमुक्त सुखावाप्तिदु:खहानि व्यतिरिक्तस्य पुरुषार्थस्याभावात् अतएव च त्रैलोक्यशरणं रक्षितारं न चोक्त जगतां स्थितिसंहार कारणत्वेन पौनरुक्त जगच्छब्देनोत्पत्तिमतामेवाभिधानात नयनं वाथवा श्रोत्रे अतिवृद्ध विनाशयेत् । रक्तपित्तानिलादुष्टा शंखदेशे विमूछिताः ।। तीव्ररुग्दाहरागं हि शोथ कुर्व ति दारुणम् । स शिरो विषवद्वगी निरुध्याशुगलं तथा ।।
Closing :
त्रिरावाज्जीवितं हंति संखको नामतः परम् । अहाज्जीवति भैषज्यं प्रत्याख्याय समाचरेत् ।।१५।।
.........." इति शिरोरोगनिदानम् ।।
....... मध्ये पिपीलका वा स्कंदः शिरः कंपति घूर्णतीव । मूप्रिलापश्च तथैव निद्रा सज्ञांप्रणाशं जनयेद्धितंद्रां ।। प्रान्ते तु तं पश्यति चापि चित्रं गृह्णाति मध्ये हृदयं च रूपैः । सर्वैरमोभिः समभिद्रुताभिः तिस्रो हि रात्रनिस जातु
___ जीवेत्त शीर्षकयं प्रवदंति रोग ।।
मिति प्रतितंद्राभ्युपगमबलादस्य स्वीकारः माधवकरेण त्वत्रानुपनिबंधोऽयम् शिरोरोगोपाधेः रोगशब्दवाच्यस्य शूलरूपरुजालक्षणस्य निमित्तस्याभावादिति । इत्येकदेशिनां शिरोरोगनिदानम् ।।
