Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 397

જીવતે(—તા)જીવત]
લીધેલું) પાછું એકી કાઢવું; ન જીરવાવું. જીવતું પાણી કાઢવું = પાતાળ ફેાડીને પાણી કાઢવું. જીવતું મારવું = હાલ કરવા; રીખવું. જીવતા કાયલા, લાળા = સળગતા અંગારા. જીવતું જાગતું જીવતું ને પૂરું સાવધ; જીવંત ને પ્રાણવાન.] જીવતે(–તા)જીવત અ૦ જીવતાં; હયાતીમાં
મુખ્ય
જીવ- દયા, દશા, દાર, દેહ, ધારી જુએ ‘વ’માં જીવન ન॰ [સં.] જીવવું તે (૨) આયુષ્ય; જિંદગી (૩) જીવનશક્તિ; પ્રાણ (૪) પાણી; જળ (૫) [લા.] જીવનનેા આધાર; જીવિકા, ૦કથા સ્રી॰ જિંદગીનું વૃત્તાંત. ॰કલહ પું॰ જુએ જીવનસંગ્રામ, ૦કલા(-ળા) સ્ત્રી૦ જીવન જીવવાની કળા, કાર્ય ન॰ જિંદગીનું કાર્ય. કાળ પું॰ વતનેા સમય; આવરદા; જિવારા, ગાળા પું॰ જીવનકાળ (૨) જીવન ગાળવાનું – ગુજારવાનું સાધન. ૦૪ ન॰ વિશ્વમાં જીવન નભે છે તેના ક્રમ કે વ્યવસ્થા; જીવન ચાલે છે તેની ઘટમાળ. ૦૨રિત(-ત્ર) ન૦ જિંદગીનું વૃત્તાંત. ચર્યા શ્રી॰ જીવન ગુજારવાની રીત કે પદ્ધતિ; જીવનવ્યવહાર, ઝરમર સ્ત્રી જીવનનાં યાદગાર કામકાજ કે કેસ્સા ઇ નું વૃત્તાંત. દાન ન૦ જીવનનું સમર્પણ કરવું તે. દાની પું॰ જીવનદાન કરનાર. દીપ(ક) પું॰ જીવનના દીવા; જીવ; પ્રાણ, દૃષ્ટિ સ્ત્રી॰ જીવન વિષેની દૃષ્ટિ – દ્રષ્ટિકાણ. દારી સ્ત્રી॰ જીવન રૂપી દેરી; આયુષ્ય (૨) [લા.] જીવનના મુખ્ય આધાર. ધારક વિજ્ જીવનને ધારણ કરનારું – પાષનારું કે નભાવતું. ધારણ ન૦ જીવનને ટકાવવું તે; ભરણપોષણ, ૰ધેારણ ન૦ જીવનના નિર્વાહનું ધારણ; રહેણીકરણીની કક્ષા કે દરજ્જો. નિર્વાહ પું॰ જીવનને નિર્વાહ કે ભરણ પાણ. નિર્વાહક વિ॰ જીવનને નિર્વાહ કરનારું, ૦પલટે પું॰ આખા જીવનમાં થતા પલટા; ‘કૉન્વર્ઝન.’ ૦૫થ, ૦પંથ પું૦ જીવનને માર્ગ; જીવન ગુજારવાની નીતિરી તે. ૦પાથેય ન॰ જીવનપંથ માટેનું ભાથું. ॰પ્રક્રિયા સ્રી॰ જીવન કે શરીર ટકવામાં થતી તેની ધાતુની પ્રક્રિયા; ‘મેટબેલિઝમ’.॰પ્રણાલી સ્ત્રી॰ જીવન જીવવાની રીત; જીવનચર્યાં. ખુદી સ્ત્રી [સર॰ હિં. નીવનમૂટી] સજીવન કરી દે એવી બુટ્ટી; સંજીવની. ૰મંત્ર પું॰ જીવનના મુખ્ય ધ્યાનમંત્ર. મૂળી સ્ત્રી॰ [સર॰ હિં. નીવનમૂરિ] જીવનનું મૂળ; જીવનાધાર. ॰સ પું॰ જીવન જીવવામાં કે તે માટેના રસ (૨) શરીરના કોષને એ રસ, જે વિના પ્રાણ ટકે નહિ; ‘પ્રેાટોપ્લાઝમ’ (ર.વિ.). ૦રસાયન ન॰ પ્રાણીના શરીરની ધાતુઓનું રસાયનશાસ્ત્ર; ‘ખાયે કેમિસ્ટ્રી.’ લક્ષી વિ॰ જીવનને લક્ષમાં લેનારું, જીવન-વિષયક, લીલા સ્ત્રી॰ જીવન રૂપી લીલા; જિંદગી. વિકાસ પું॰ જીવનની ખિલવણી – તેનું ઘડતર; જીવનની કેળવણી. ૰વીર વિ૦ (૨) પું॰ જીવનસંગ્રામમાં વીર; જીવનમાં ખરેખર જીવી જાણનાર. વૃત્ત(-ત્તાંત) ન॰ જુએ જીવનકથા. વ્યાપી વિ॰ આખા જીવનને વ્યાપતું – તેને સ્પર્શતું. શક્તિ
|
|
સ્ત્રી જીવનની મૂળ શક્તિ; ‘લાઇફ-એન.’ શાસ્ત્ર પું॰ સમગ્ર વનને વિચારતું શાસ્ત્ર (૨) જીવશાસ્ત્ર; ‘બાયેલા.’ ૦સખી સ્ત્રી॰ સહધર્મચારિણી; પત્ની, સંગ્રામ પું॰ જીવતા રહેવા માટે પ્રાણીઓને કરવા પડતા સંગ્રામ; ‘સ્ટ્રગલ ફૅર એકિઝસ્ટન્સ’. સાથી પું॰ સહધર્મચારી; પતિ (૨) સ્ત્રી॰ પત્ની. સાફલ્ય, સાર્થકથ ન૦ જિંદગીની સફળતા. સિદ્ધાંત પું॰ જીવનને ખાસ સિદ્ધાંત; જીવનમંત્ર. સૂત્ર ન૦ જી જીવનદેરી (૨)
|
ઉપર
[બ્રુઆ(વા)
જીવનમંત્ર. ॰સ્મૃતિ ન॰ સ્મરણરૂપે લખાયેલી આત્મકથા; ‘રેમિનિસન્સીઝ.’ –ને પાય પું॰ [ + ૩વાય] ગુજરાનનું સાધન જીવન્મુક્ત વિ॰ [i.] તે દેહે માયાનાં બંધનેામાંથી મુક્ત. –ક્તિ સ્ત્રી જીવન્મુક્ત દા
જીવ- ૦બલ(−ળ), લક્ષી, રખું જુએ ‘જીવ’માં જીરું વિ॰ [‘જીવ’ ઉપરથી] (કા.) ચાલાક; ચપળ; ચબરાક (ર) જીવવાળું; પ્રાણવાન; જીવંત
જીવ- લૅંગ, લેણુ, બ્લેક, વિદ્યા જુએ ‘જીવ’માં જીવવું અ॰ ક્રિ॰ [સં. નૌર્ ] જીવનક્રિયાએ કરવાની શક્તિ હાવી; પ્રાણ ધરવા; શ્વાસ ચાલવા (૨) જીવતું હોવું કે રહેવું; હયાત હોવું કે રહેવું (જેમ કે, હજી તે જીવે છે) (૩) જીવન ગુજારવું (જેમ કે, ગુલામીમાં જીવવા કરતાં તે મરવું સારું) જીવ- શાસ્ત્ર, શેષ, સટાસટ, હત્યા જીએ ‘જીવ’માં જીવંત વિ॰ [É.] જીવતું; પ્રાણવાન. તા સ્ત્રી॰ જીવા સ્ત્રી [સં.] ધનુષ્યની દેરી (૨) [ગ.]‘કોર્ડ ઑફ ઍન આર્ક' જીવાજીવ પું॰ [જીવ + જીવ] જીવને જીવ; જીવનના આધાર જીવાણુ પું; ન॰ [i.] ‘જીવ’માં જી
જીવાત સ્રી॰ [‘જીવ’ ઉપરથી] જીવડા કે કીડાનેા સમૂહ (જેમ કે, અનાજ કે ઘામાં પડતા.) [−પઢવી = સડવું; સળેા પેસવે.] ખાનું ન॰ પાંજરાપેાળમાં અનાજ વગેરેમાં પડેલાં જીવડાંના રક્ષણ માટે રાખેલું સ્થાન
જીવાતુભૂત વિ॰ [સં.] જીવાતુ – અસ્તિત્વરૂપ બનેલું; લગત જીવાત્મા પું॰ [સં.] જુએ ‘જીવ’માં જીવાદોરી સ્ત્રી[વ+દારી] જુએ જીવનદારી [‘લાઈફ-બેટ’ જીવાહાડી સ્ત્રી॰ ડૂબતા વહાણમાંથી બચવા રખાતી હાડી; જીવારાપણ ન૦ [ä ] ‘જીવ’માં જુએ
જીવાળ વિ॰ જીવવાળું; જીવંત; પ્રાણવાન જીવાંતક પું॰ [ä.] જુએ ‘જીવ’માં
જીવિકા સ્ત્રી॰ [ä.] આવિકા; ગુજરાનનું સાધન જીવિત વિ॰ [i.] જીવતું (૨) ન૦ જીવતર; જિંદગી. ૦કાલ(−ળ) પું॰ જિંદગીના સમય; આયુષ્ય. દાન ન૦ જુએ જીવતદાન. -તેશ પું॰ [+‡રો] વનનેા સ્વામી
અવિતવ્ય વિ॰ [É.] જીવવા યેાગ્ય (૨) જીવી શકે એવું (૩) ન૦ આવરદા (૪) જીવવાનું પ્રત્યેાજન જીવિતેશ પું॰ [i.] જુએ ‘જીવત’માં [‘શ્રમજીવી’ -જીવી વે॰ [É.] (સમાસને અંતે) વનારું, નભનારું. ઉદા૦ જીવી સ્ક્રી॰ [સં., ત્રા. નૌવા = દોરી (ધનુષ્યની) ] મુંજ વગેરેથી
ખાટલે ભરતાં વચમાં જે બે સેરા વારાફરતી બુડાડે છે અને તારે છે તે
અંઢવું ન॰ [કે. નિરુદ્ઘ = ગાળા; કંદુક પરથી ?] છેડના કાટલાવાળા બીજકેાષ (૨)[લા.] જોડકું. [જીંડવે આવેલું = હેડકામાં જન્મેલ, જીંડવાનું કરું=જોડિયાં બાળકામાંનું એક.] –વાદાર વિ જીંડવાવાળું (ફળ); ‘કૅપ્સુલર'
જીંથરાં, “ર્કાં ન૦ ખ૦૧૦ જુઓ ઝડથરાં. ~રિયું વિ॰ જીંથરાંવાળું જીઆ(—વા) ન॰ [સં.ભૂત; પ્રા. નૃત્ર(-q); સર॰ હિં.;મ.] જીવું; જૂગતું. ॰ખાનું ન॰ જુગારખાનું. ૰ખાર પું॰ જુગારી જીઆ(-વા)રું ન॰ સંયુક્ત કુટુંબમાંથી છૂટા પડી નવા માંડેલે