Page Text
________________
ઘરભંગ ]
પેાતાનું ઘર ભરવાની – સ્વાર્થી વૃત્તિવાળું. ભંગ પું॰ (સ્ત્રી મરવાથી) ઘર ભંગાવું તે (ર) વિ॰ તેવી દશામાં આવેલું. ॰ભાડું પું ઘરનું ભાડું. ભેદુ વિ॰ પાતાના ઘરના ભેદ જાણનારું કે બહાર પાડી દઈ દગા દેનારું, મેળે અ॰ માંહેામાંહે સમજીને (ત્રીજા પક્ષ પાસે ગયા વિના) (૨) મિત્રતાની રીતે. મેલું વિ॰ ઘરકંડિયું. મેયું (માં' ?) વિ॰ ઘર તરફ મેાંવાળું કે વળેલું. ૦′′ વિ॰ ધરની સંભાળ રાખે એવું. વખરી સ્રી॰ જુએ ઘરવાખરા. લખુ વિશ્વરની ચાહનાવાળું; ઘરમેાહ્યું. વટ શ્રી॰ એક ધરનાં હોય તેવા ગાઢ સંબંધ (૨)વિ૦ ઘર જેવા સંબંધવાળું. વણાઉ વિ॰ ઘેર વળેલું. વસું વિ॰ ઘર પ્રત્યે મમતાવાળું. ૦વાખરા પું॰ ઘરને લગતા સરસામાન; રાચરચીલું. ॰વાસ પું ઘર કરીને રહેવું તે; ગૃહસ્થાશ્રમ. વાળી સ્ત્રી॰ ઘરધણિયાણી. વાળા પું॰ ઘરધણી. વેરા પું॰ ઘર ઉપર લેવાતા કર. વૈદું ન॰ ઘરગથ્થુ વૈદું. ૰સંસાર પું॰ ગૃહસ્થાશ્રમ (૨) સંસારવહેવાર. ॰સંસારી વ॰ ઘરસંસારવાળું; ગૃહસ્થાશ્રમી (૨) ઘરસંસારને લગતું. સાડી સ્ક્રી॰ ઘરમાં પહેરવાની સાડી. છ્તાંતેક ન॰ જુએ ગ્રહશાંતેક. સૂત્ર ન॰ જુએ ઘરસંસાર. સેવા સ્ત્રી॰ ઘરનાં કામકાજ તથા ફરો વગેરેનું પાલન. –રાઉ(−ળુ) વિ॰ ઘરનું; ખાનગી; અંદર અંદરનું. −રેબારે અ૦ ઘરબારવાળું હોય તેમ (૨)ઘરમાં કર્તાહર્તા-આપઅખત્યાર હોય તેમ. [થવું=(વહુએ કે દીકરીએ) ઘરબારની બાબતમાં સુખી થવું (૨) ઘરબારમાં ચલણવાળા થવું. “હેવું-સુખી પત્ની અને માતા હે'વું (વહુએ કે દીકરીએ.)] —રઘર અ॰ ઘેર ઘેર
Jain Education International
૨૭૯
|
|
|
|
[ઘર્ષણવાદ્ય
(૨) પુરાણું; જૂનું (૩) પાકી ગયેલું; કઠણ. [ ઘરડામાં ખપવું = વૃદ્ધ કે અનુભવી ગણાવું.ઘરડી ગાયને કાઢે ડેરા કે...ને ટોકરો, ઘરડી ઘેાડીને લાલ લગામ = ઘરડે ઘડપણ ઢાઢમાઢના ચસકા કે શોખ હોવા તે. ઘરડું પાન =હું ઘરડું માણસ (ગમે ત્યારે ગુજરી જાય તેવું). ઘરડે ઘડપણ=ઘડપણમાં; વૃદ્ધાવસ્થામાં], જખ્ખ વિ॰ સાવ ઘરડું – ખખળી ગયેલું. —ઢિયું વિ॰ ધરડું; વૃદ્ધ. –ડિયા પું॰ ધરડો --વડીલ માસ. sચ્ચર વિ॰ સાવ ઘરડું (તિરસ્કારમાં), –ડેરું વિ॰ ઘરડું; વડીલ ઘરણ ન॰[સં. પ્રદ્દળ] સૂર્યચંદ્રનું ગ્રહણ. (શપ્રજ્જુએ‘ગ્રહણ’માં), ધેલું વિ॰ અર્ધું ગાંડું (ગર્ભવતી સ્ત્રીએ ગ્રહણ જોયું હોય તે તેનું બાળક ગાંડું થાય એવી માન્યતા પરથી)
ઘર(–રૂ)ણી સ્ત્રી॰ [ત્રા. (−ી)[1] જુએ ગૃહિણી ઘરધન ન૦ ગીધની જાતનું એક પંખી ઘરરખું, ઘરવજી વિ॰ જુએ ‘ઘર’માં
ઘરવઢવું અક્રિ॰ જુએ ઘવડવું. [ ઘરવડાવવું સક્રિ॰ (પ્રેરક); ઘરવઢાવું અક્રિ॰ (ભાવે)] ઘરા(−ળુ) વિ॰ જુએ ‘ઘર’માં
ઘરાક હું; ન॰ [સં. પ્રાĀ] ખરીદનાર (૨) ખૂબી પિછાનનાર. —કી સ્ત્રી॰ ઘરાકપણું (૨) ખરીદનારાના આવરા (૩) ખપત; ઉઠાવ [આપેલું
ઘરા(–રે)ણિયું, “યાત વિ॰ [જીએ ઘરેણું] ધરણે લીધેલું કે ઘરા(–રે)ણે અ॰ જુએ ઘરેણે
ઘરકવું સક્રિ॰ [જુએ ઘરકવું] ખીજવું ઘરકયું ન॰ છાંયું; કેયું ઘરગતુ(-થુ,-ધ્યુ) વિ॰ જુએ ‘ઘર’માં ઘરઘર અ॰[વ॰].॰વું સક્રિ॰ (ગળામાંના જેવેા) ઘરઘર અવાજ થવા (૨) જીએ ‘ઘર’માં. —રાટ પું॰ ઘરઘર અવાજ; ઘરઘરવું તે ઘરઘવું સક્રિ॰ તુએ ‘ઘર’માં ઘરચયું ન॰ (ચ.) જુએ ઘરકિયું
|
ઘર સ્ત્રી॰ [. ઘટ્ટ પરથી ? સર॰ મેં. ઘર૪] ચીલેા (૨) [લા.] ચાલુ પ્રણાલી કે રૂઢિ, [-પડવી = ચીલેા કે રૂાઢે દાખલ થવાં. –માં પડવું = ચીલે પડવું; એકધારું ચાલતું થવું] (૨) રૂઢિગ્રસ્ત કે ચીલેચાલુ થવું (૩)[?] આમલીની સૂકી છાલ ઘર, ઘરઢ અ [વ૦] એવા અવાજ થાય તેમ. (જેમ કે, ગળામાં ઘરડ ઘરડ ખેલે છે. ઘંટીના રવ), ૦કો પું॰ ઘરડ ધરડ અવાજ, ઘરાંડેયેા. (જેમ કે, અંતકાળે શ્વાસના) ઘરવું સક્રિ॰ [રવ૦] ઘસડાતું ખેંચવું(૨)જોરથી વરવું; ઘવડવું ઘરઢાપા પું॰ [જુએ ઘરડું] ઘડપણ (ર) [લા.] ઘરડાંના જેવું ડહાપણ; દોઢડહાપણ. –મું વિ॰ ઘરડું દેખાય એવું; ધરડાંને [કર્મણિ, વવું સ૰ક્રિ॰ ‘ઘરડવું’નું પ્રેરક ઘરઢાવું અ૰ક્રિ॰ [‘ઘરડું' પરથી] ઘરડું થવું (૨)[૧૦]‘ધરડવું'નું ઘરઢિયા પું॰ [રવ॰] તળાતી વસ્તુ ફેરવવાનું લાકડાનું એક સાધન (૨) નાનું ઘાસ કાપવાનું એક જાતનું દાતરડું (૩) ધાર કાઢવાનો પથ્થર (૪) ગળામાં ખેાલતા શ્વાસ (ખાસ કરીને મરતા માણસના) (૫) જુએ ‘ઘરડું’માં ઘરડું વિ॰ સં. નર; રે.નરહ] પાકી મરે પહેોંચેલું; માટી વયનું
|
ગ્ય
ઘરાનું
ન॰ [હિં. ઘરાના] ઘર; કુલ; ખાનદાન ઘરાળુ વિ॰ જુએ ‘ઘર’માં [ કે, ચશ્માંનું) ઘરું ન [‘ઘર’ ઉપરથી] કઈ વસ્તુ રાખવાનું ખોખું – ધર (જેમ ઘરૂણી સ્ત્રી॰જુએ ઘરણી; ગૃહિણી [ધસારાથી પડેલા ખાડો ઘરેડ સ્ત્રી॰ જુએ .ઘરડ (ર) કૂવા પરના પથ્થર ઉપર દોરડાના ઘરેડી સ્ત્રી॰ [જુએ ઘરડવું] ગરગડી (૨) [૧૦] ઘરડ ઘરડ એમ ખેલતા –મસ્તી વખતને શ્વાસ; ઘડિયા [ઘરડ; ચીલેા ઘરે પું॰ [રવ૦] મરતી વખતના શ્વાસથી થતા અવાજ (૨) ઘરેણા વિ॰ [જીએ ઘરેણું] ગીરે સંબંધી (૨) ગીરે રાખેલું ઘરેણિયું,—યાત વિ॰ જુએ ઘરાણિયાત [ગાંઠે અલંકાર ઘરેણું ન॰ [વે. રદ્દળય] દાગીના. ગાંઠું ન॰ ઘરેણું ને બીજે ઘરેણું અ॰ [વે. હળ=ગીરા લેવું] આંટમાં – ગીરે આપેલું લીધેલું હાય તેમ
|
ઘરેખરે અ॰ જુએ ‘ઘર’માં
ઘરેરાટ પું॰ [રવ૦] ઘરર ઘરર અવાજ ઘરાઘર અ॰ જુએ ‘ઘર’માં
ઘરઢ સ્ત્રી॰ +ઘરેડ; ચીલા
[ગાઢ સંબંધ; ઘરવટ ઘરેણું ન॰, પે(~) પું॰ [સર૦ મ. ઘોવા] ઘરના જેવા ઘરાળી સ્ત્રી॰ [ઢે. ઘોઢી] ગરાળી
|
ઘર્મર વિ॰[i.]‘ધધર’ એવે અવાજ થાય− કરે એવું(૨) અસ્પષ્ટ ઘર્મ પું॰ [સં.] ધામ; ઉકળાટ; બફારા
થર્ષે પું॰ [i.] ધસારો. ૦૬ વિ॰ થસે એવું. શુ ન૦ ધસાવું તે; ધસારા (૨)[લા.]સામાસામી અથડામણ; બાલાચાલી; તકરાર. ૰ણકાણુ પું॰ એ પદાર્થી વચ્ચે જે કાણે ઘર્ષણનું ખળ કામ કરે તે કોણ. (૫. વિ.). ૦ણવાદ્ય ન૦ ઘર્ષણથી વાગતું વાદ્ય (જેમ
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016105 |
| Book Title | Sarth Gujarati Jodni Kosh |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publisher | Gujarat Vidyapith Ahmedabad |
| Publication Year | 1967 |
| Total Pages | 950 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 28 MB |