Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 322

ધણુંક ]
થામાં કરવાં = કરકસર કરવી.] ૦૬ વિ॰ (‘ઘણું'થી જરાક ઓછું એવા અર્થ બતાવે છે). ખરું અ॰ બહુધા; માટે ભાગે. જ્ય વિ +(‘ઘણું’થી વધારે અર્થ બતાવે. –શેરું વિ॰ ઘણું (પ.) ઘન વિ॰ [ä.] નક્કર (૨) ઘાડું; ગીચ (૩) ઘણું; પુષ્કળ (૪) [ગ.] લંબાઈ, પહોળાઈ અને ઊંચાઈવાળું; ‘કયુબિક’ (૫) પું॰ [ગ.] કોઈ સંખ્યાને તેનાથી જ બે વાર ગુણવાથી આવતા ગુણાકાર; ‘કબ’ (૬) છ સરખી બાજુઓની આકૃતિ (૭) વેદપાઠના એક પ્રકાર (૮) પું૦; ન૦ વાદળું. ૰કાણુ પું૦ ‘સૉલિડ ઍન્ગલ' [ગ.]. ઘટા સ્ક્રી॰ વાદળાંની ઘટા. ધેાર વિ॰ ગાઢું (જેમ કે, વાદળ)(૨) ભયાનક (જેમ કે, અવાજ, યુદ્ધ), ચક્કર વિ॰ મગજનું ચસકેલું. તા સ્ત્રી, હ્ત્વ ન૦ ઘનપણું. દર્શક (યંત્ર) ન॰ વસ્તુનાં ત્રણે માપ દેખાડી શકે એવું એક યંત્ર; ‘સ્ટિરિયોસ્કોપ’. ધ્રુવ પું॰ ‘ઍનાડ’ (પ. વિ.). નીલ વિ॰ વાદળી કે ભ્રા રંગનું. ૦પદી સ્ત્રી॰ ‘કબિક એકસ્પ્રેશન' (ગ.). ૦પરવલય પું૦ ‘પેરેબલાઈડ' (ગ.). કુલ(−ળ) ન૦ વસ્તુના કદનું માપ; ‘વૉલ્યૂમ' [ગ.]. ફૂટ પું॰ એકેક ફૂટ લાંબું પહેાળું ને જાડું – એટલા કદનું એક માપ; ઘનમાનને ફૂટમાં એકમ. ૦ભૂમિતિ સ્ત્રી॰ ‘સૉલિડ જ્યોમેટ્રી’[ગ.]. માન, માપ ન॰ ‘કયુબિક મેઝર.' માળ સ્રી વાદળાંની હાર – ઘટા. મૂળ ન૦ ‘અટ' (ગ.). ૦રસ પું પાણી (૨) ઉકાળીને કાઢેલું સત્ત્વ (૩) કપૂર. ૦૨ેવ પું॰ વરસાદની ગર્જના (૨) માર. વલિકા સ્ત્રી॰ વીજળી. વાત ન॰ એક નરક, વાઘ ન૦ ઘંટ, મંજીરા વગેરે નક્કર વાદ્ય, શ્યામ વિ॰ મેધ જેવું કાળું (ર) પુ॰ (સં.) કૃષ્ણ. સમીકરણ ન૦ ‘ચૂબિક ઇંક્વેશન' [ગ.]. સમુત્સાર પું॰ ઘનપરવલય (ગ.). સાર પું॰ કપૂર (ર) પાણી (૩) પારા (૪) ચંદન. “નાક્ષર (—રી) પું॰ [+અક્ષર] એક છંદ. “નાતિપરવલય, –નાધિકાત્સાર પું [ + અતિપર્વજ્ય; + અધિòોત્સા](ગ.) ‘હાઇપરબોલોઈડે. નિષ્ટ વિ॰ [ä.] સૌથી ઘન – ગાઢ. –નીકરણ ન૦ ઘનરૂપ કરવું તે. –નીભવન ન૦ [સં.] ઘનરૂપ થવું તે. –નીભૂત વિજ્ [i.] નક્કર કે ઘટ્ટ બનેલું. ~તીય વિ॰ નુએ ઘન [ગ.] ઘનચૂરી સ્રી॰ એક પક્ષી
ઘન- તા, ૠ, દર્શક, ધ્રુવ, નીલ, ૦પદી, ૦પરવલય, ફૂલ(−ળ), ૦ફૂટ, ભૂમિતિ, માન(–૫), ૦માળ, મૂળ, ૦૨સ, ૦૨૧, વલિકા, વાત, વાદ્ય, શ્યામ, સમીકરણ, સમ્રુત્સાર જુઓ ‘ઘન’માં ઘનાક્ષર(–રી), ઘનાતિપરવલય, ઘનાધિકત્સાર, ઘનિષ્ઠ, ઘનીકરણ, ઘનીભવન, ઘનીભૂત, ઘનીય [ä.]ત્રુ ‘ઘન’માં ઘમ, ૦શ્વમ અ॰ (ર૧૦) એવા અવાજ થાય તેમ (૨) [લા.] ઝટપટ (જેમ કે, . . . વિદ્યા આવે ધમ ધમ)
૨૭૭
ઘમકવું અ॰ ક્રિ॰ [રવ૦] ઘમ ઘમ અવાજ વા (જેમ કે, ઘૂઘરાના, વલાણાના)
ઘમકાર(–રા), થમકા પું॰ [વ૦] ધમકવાના અવાજ ઘમકાવવું સક્રિ॰, ઘમકાવું અ॰ ક્રિ॰ ‘ઘમકવું’તું પ્રેરક ને ભાવે ઘમથમ અ૦ [૧૦] જુએ ધમ. હું અ±િ૦ ક્રમ ઘમ અવાજ થવા. –માટે પું॰ ધમ ધમ અવાજ. –માવવું સક્રિ॰ ધમ ધમ અવાજ થાય તેમ જોરથી મારવું (‘ધમધમવું'નું પ્રેરક)
[ઘર
ધમ(રડી) ચકરડી સ્ત્રી॰ [ધમરડી (ધમર ધમર ફરવું)+ચકરડી (ચકર ચકર ફરવું)] છેકરાંની એક રમત
ઘર ઘર અ[વ૦] ગોળ ગોળ ગતિના અવાજ જેમ.[ફરવું =ગાળ કારમાં ફરવું (ર) ફૂદડી ફરવી.] ઘમરડી ચકરડી સ્ત્રી॰ જુએ ધમચકરડી ઘમવું સ॰ક્રિ॰ [રવ૦] મારવું; ધમધમાવવું ઘમસાણ ન૦ [સર॰ હિં. ઘૂમસાન; મ. ધમરાન; ત્રા. વંશળ = ઘર્વે ઉપરથી ] રમણભ્રમણ; તાફાન (ર) ભયંકર યુદ્ધ (૩) વિનાશ (૪) લેાકાનું ટાળું-ભાડ. [–મચવું = માઢું ધાંધલ થવું, ભીડ મચવી (૨) ભારે તાફાન કે યુદ્ધ ચાલવું.] ઘમંડ પું॰ [હિં.] .અહંકાર; ગર્વ (૨) ખાટો દેખાવ, ડોળ. ડી વિ॰ ઘમંડવાળું .(ર) સ્રી॰ અભિમાન; ગર્વ ઘમાઘમ અ॰ [વ૦] (ર) સ્ત્રી॰ ધમ્માચકડી; ધાંધલ; દાડાદોડ ઘમેલું ન॰ [મ. ઘૂમેજું] તગારું; તમાહ
ઘમ્મર અ॰ [રવ॰] ઘમર; ધમર ધમર મે એમ. ઘંટી સ્રી [+ધંટી] માટી ભારે ધંટી.૰ધાધરપું॰[+ધાધરો] મોટો-ખૂબ ઘેરવાળા ધાધરા. વલાણું ન॰ [વલેણું] મેટું ભાર વલેણું ઘર ન॰ [સં.,.] (માણસ કે પશુપંખીનું) રહેવાનું ઠેકાણું; મકાન (૨) ગૃહ; એક કુટુંબનું નિવાસસ્થાન (૩) વસ્તુને રાખવાનું કે રહેવાનું ખાખું, ખાનું, ઘેાડી; ઠેકાણું વગેરે. (ઉદા॰ ‘ચશ્માંનું ઘર’, ‘સેાકટીનું ઘર’) (૪) [જ્યેા.] ગ્રહનું જે રાશિમાં સ્થાન હાય તે (૫) કુટુંબ (કે લક્ષણાથી તેની આખર, સુખસંપત્તિ, વ્યવહાર ઇ૦) (૬) 'ઘરસંસાર (લક્ષણાથી સ્ત્રી, પુત્ર ૪૦) (૭) ખાનદાન; કુળ. [—અજવાળવું = ઘરની – કુટુંબની આબરૂ વધારવી. —ઉખેડી નાખવું=[લા.] નિર્દેશ કરવું; કુટુંબની જડ કાઢી નાખવી. —ઉઘાડવું =કુટુંબની આબરૂ વધારવી (૨) વંશજને જન્મ આપવા. –ઉધાડું પડવું=ઘરની – કુટુંબની બેઆબરૂ થવી. ઉઘાડું રહેલું=વંશ ચાલુ રહેવા (ર) પત્ની મળવી; લગ્ન થવું. —ઉઘાડું હોવું=આવનારના સ્વાગત માટે ઘરમાં તત્પરતા હૈાવી. –ઉઠાવી લેવું, ઉપાડી લેવું=ઘરના બેજો કે જવાબદારી ઉપાડી લેવાં – અદા કરવાં. ઊખડી જવું=ધરની પાયમાલી થવી (૨) નિવૅ શ જવે.—ઊઘડવું= બહારગામ જવાથી બંધ રહેલું ઘર, કુટુંબનાં માણસા પાછાં આવતાં ચાલુ થવું (૨) પરણવું અથવા સંતાન થવું ઊજળું થવું= ઘર દીપવું; ધરની આબરૂ વધવી. ઘર-ઊમરે, –ઊંબરે= અ॰ છેક પાસે; તદ્ન ઘર આગળ. —ઊભું કરવું= ઘર બાંધવું. –ઊભું રહેવું=નિવ શ જતા અટકવા (૨) કુટુંબની આબરૂ ટકી રહેવી (૩) સંસારવહેવાર નયે જવે (૪) ઘર પાયમાલીમાંથી ખચી જવું.—કરવું= વસવાટ કરવા; કાચમના ધામા નાખવા (ર) પરણવું. “કાણું કરવું = ઘરમાં ફૂટ પાડવી (૨) ઘરમાં ને ઘરમાં વ્યભિચાર કરવા. “કાણું હોવું=ઘરની ગુપ્ત વાત ઘરના જ માણસમાંથી મહાર જવી. “કાચવું = ખાતર પાડવા ભીંતમાં કાણું પાડવું (ર)ગેાત્રગમન કરવું.—ઘાલવું = લાંખેા વસવાટ કરવા (રાગ,ટવ આદિએ) (૨) વ્યભિચાર કરવા (૩) ઘરની ખરાબી કરવી. –ચલાવવું– કુટુંબ-વ્યવહાર નભાવવા.—જવું = માટી ખાટ આવવી; એકમાત્ર સાધન જતું રહેવું. —જોડવું =કાઈ કુટુંબ સાથે સંપ-વ્યવહાર બાંધવા. “જોવું =(કન્યા આપવા માટે) સામેના કુળની ઉચ્ચતા