Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 136

આંખ]
[આંખ
નાનું કાણું; છિદ્ર (૫) બીજની ગાંઠ (જેમ કે શેરડીની). [–આડા | દેખાડવી. -ભરવી = આંસુ ઢાળવાં; આંસુ આણવાં. (૨) આંખ કાન કરવા = સાંભળ્યું ન સાંભળ્યું કરવું; અવગણવું; ધ્યાન બહાર ધરાય એમ કરવું. જેમ કે, આંખ ભરીને જેવું, ઊંઘવું. –ભરાવી કરવું. -આવવી = (પશુના બચ્ચાની) આંખ કામ કરતી થવી = જુઓ આંખ ઠરવી. –ભારે થવી = (ઊંધ, શ્રમ, રોગ ઈ૦ (૨) આંખ દુખવી (ગરમીથી લાલ થઈને સૂઈ જઈ) (૩) [લા.] થી) આંખના સ્નાયુ ભારે લાગવા; આંખમાં ઊંધ ઈ૦ ભરાવું. સમજ કે ગમ પડવી; ભાન થવું. –ઊઘઢવી, ખૂલવી = જાગવું -મળવી = ઊંઘથી આખે મચાવી – બંધ થવી; ઊંધ આવવી. (૨) બરાબર જણાવું; સમજાવું (૩). સાવધાન કે સતેજ થવું. (૨) જુઓ આંખ એકઠી થવી (૩) મરણ થવું; આંખ દબાવી. -ઊડવી = જુઓ આંખ આવવી. ઊંચી કરવી = કામમાંથી -મારવી = આંખ ફેંકવી; કટાક્ષકે ઈશારે કરવો (આંખ વડે). આંખ બીજા તરફ કરવી; હાથ પર હોય તેથી બીજી વાત તરફ -માં આવવું =નજરે ચડવું; દેખાવું; –ની તરફ નજર ખેંચાય ધ્યાન આપવું (૨) ગુસ્સાથી કે રોષમાં ભમર ચડાવવી; ગુસ્સે થવું એમ થવું(૨) અદેખાઈ ઊપજવી. –માં આંગળીઓ ઘાલવી = (૩) આંખ ઉઘાડવી (જેમ કે, માંદાએ). –એકઠી થવી = આંખ ધ્યાન પર આણીને, સામે જઈને – બેધડક (સામાને) ન ગમતું કે સાથે આંખ મળવી; સામસામે જોવું; તારામૈત્રક થવું. –કરવી = તેને પજવે કે હેરાન કરે એવું કરવું –માં આંજવું=નજરબંધી કરવી; આંખથી સાન કે ઈશારે કર (કામ કે ઈશ્કબાજીને અંગે).–કહ્યું ભેળવવું (૨) (પિતાથી રૂપ ગુણમાં કમી હોવાથી) ઝાંખું પાડવું, કરતી નથી=(ન મનાય કેન ખમાય એવું જોવામાં આવતાં તેનું શરમાવી દેવું. –માં કમળો હે = (મનના કેઈ કારણે) આશ્ચર્ય કે ઝેર બતાવે છે.) –કાવી = આંખ ઊંચી કરી ડરા- જેવું હોય તેવું ન દેખાવું કે સમજાવું; પિતાને દોષે – વસ્તુના વવું, ધમકાવતી આંખ કરવી. –કાણ કરવી પણ દિશા કાણું વકે નહિ – કાંઈ અવળું કે ખોટું પ્રતીત થવું. -માં કહેવું = ન કરવી= ખાઈ એ તેનું ખરવું નહિ; નિમકહરામ કે કૃતધ્ર ન આંખના ઈશારાથી જણાવવું. –માં કરકર આવવી, –માં બનવું-કાન ખુલેલાં રાખવાંસાવધ-સાવચેત રહેવું. –ખેંચવી, ખંચવું =જોયું ન જવું; અદેખાઈ આવવી. -માં કૂવા પકવા તાણવી =મહેનતથી – આંખના સ્નાયુ ખેંચીને-જેવું-ઘેરાવી = આંખ ખૂબ ઊંડી પિસી જવી (નબળાઈ કે કઈ કારણે).-માં =(ઊંધ કે બીજે કારણે) આંખ ભારે થવી; આંખમાં ઊંધ ભરાવી. ઘાલવું =–ની ઉપર નજર બેસવી, ખાસ ધ્યાનમાં લેવું. –માં -ચઢાવવી = ક્રોધથી આંખે ઊંચી ચડાવવી; ગુસે કરો. ચકલાં રમવાં =ચંચળતાથી આંખ ચમકવી; ચંચળતા જણાઈ -ચડી આવવી = આંખ સૂજી આવી દુખવી; આંખ આવવી. આવવી.-માંડવી =ધાવણું બાળક લગાતાર નજરે જોતું થવું (૨) -ચડી જવી = ગુસ્સો કે ગર્વ થે. –ચળી જવી = ફાટી નજરે ધ્યાન દઈને જેવું.-માં તડતડિયા પઠવા = અદેખાઈથી ખેચવું, જેવું. () (૨) જોઈને લલચાવું જોઈને મનમાં કોઈ વિકાર ઊપ- | જોયું ન જવું, –માંથી કાળાં કાઢી જવાં = જુઓ આંખમાં ધૂળ જ. –રવી = નજર ચુકાવવી; ન દેખે તેમ કરવું – ભુલાવામાં નાખવી; છેતરી જવું. –માંથી તણખા ઝરવા = ખૂબ ગુસ્સે નાખવું; થાપ આપવી. –ળતું કે ચાળીને રહેવું =હારીને, થવો. –માંથી ભાલા કાઢવા = કરડી નજરે જોવું; કાતરિયાં થાકીને રડતું રહેવું; લાચાર કે અફળ બનવું. ટાઢી થવી = સંતોષ નાંખવાં–માં ધૂળ નાખવી = છેતરવું; ઠગવું –માં પાણી આવવું કે નિરાંત વળવી; જોઈને રાચવું.–કરવી = આંખ ટાઢી થવી (૨) = આંસુ આવવાં (ધૂણી, રેગ કે લાગણીથી). –માં પિયા ગમવું; પસંદ પડવું–કરી જવી = મરી જવું.–ડરાવી, તરાવી આવવા = અદેખાઈ થવી. -માં ભમરીઓ રમવી = ચકેર = મરતી વખતે આંખને ડોળે બદલાવે; મરવાનાં ચિહ્ન તીણી આંખ હોવી જે ઝટ આમ તેમ જોઈ લે. -માં મરચાં આંખ પર દેખાવાં. -તરવી =(તાવથી કે બીજે કારણે) ગોખલા- લાગવાં = જુએ “આંખમાં તડતડિયા પડવા'. -માં મીઠું માંથી આંખનો ડોળ ઉપર કે બહાર આવવો ને તગતગવો –તળે આંજવું, નાંખવું કે ભરવું = રિબાવવું; (લાચાર બનાવી) કનડવું આવવું = જોવામાં – નજર કે ધ્યાન યા નિઘા અંદર - આવવું. (૨) હરાવવું; ઉતારી પાડવું (૩) થાપ આપવી; છેતરવું, –માં મીઠું તળે કાઢવું =જોઈ લેવું; તપાસી કાઢવું. –દબાવી= મરી જવું. પડવું, રાઈ ભરાવી = અદેખાઈથી બળવું–માં લહેર આવવી -દેખાડવી = જુઓ આંખ કાઢવી; બિવડાવવું. –ની આઠ = ઊંધ ભરાવી; આંખ ઘનાવી. -માં શનિશ્ચર હે = બીજાનું સ્ત્રી, જુઓ આંખી, અંખી. –નીકળી પઢવી = આંખે કહ્યું બગાડવાની (ષ કે ઝેર) વૃત્તિ હેવી.-માં સાપેલિયાં રમવા ન કરવું જોયું ન જવું – ન ખાવું. –ની કીકી = અતિ પ્રિય. = આંખ વિષયવિકારવાળી થવી. -મી(–મી)ચવી = (ઊંઘ કે -નું ચણિયારું કરવું = વિવેક દષ્ટિ સાવ જતી કરવી-નું ચણિ- મરણથી) આંખ બીડવી.-મીંચીને અંધારું કરવું = એકદમ - યારું ખસવું = ગુસ્સાથી આંખ ફરવી. -નું ફૂટેલું = આંધળું; વગરવિચારે – આંખ મીંચીને વર્તવું -લાલ થવી, કરવી =ક્રોધ અણસમજુ; મૂર્ખ. –ને પાટો= અતિ અપ્રિય. ફરકવી = આવો; ગુસ્સે થવું. આંખે અંધારા આવવાં= તમ્મર આવવાથી સારા માઠા શુકન થવા (જમણી કે ડાબી ફરકે તે આધારે સારા ન દેખાવું. આંખે અંધારી બાંધવી = આંખમાં ધૂળ નાંખવી; માઠા મનાય છે.) –ફરવી = દેખાવું; જેવું (૨) જુઓ આંખ ભમાવવું, આંખે આવવું = જુઓ આંખમાં આવવું. આંખે આંખ ફાટવી. -ફાટવી = (ધ, શૌર્ય, મરણ ઈથી) આંખનું રૂપ બદ- મળવી = તારામૈત્રક થવું. (ઊડીને) આંખે બાઝવું કે વળગવું લાવું, તે પહોળી થવી. -ટવી = આંધળું દેવું કે થવું; ન દેખાવું, = ખૂબ સુંદર હોવું. આંખે ચડવું =જોવામાં આવવું; દેખાવું (૨) સમજાવું, સૂઝવું. - ફેરવવી =નજર કરવી; જેવું (૨) ગુસ્સા કે એવું દેખાયું કે હેવું જેથી અદેખાઈ થાય. આંખે તળાવ પાણિકડકાઈથી જોવું. ફેંકવી = નજર નાંખવી; –ની તરફ જેવું. યારાં બાંધવાં = જરા જરામાં આંસુ પાડવાં – રડવું. આંખે પાટા -ઢવી = આંખ તાણીને કે નકામું જોવું – વાંચવું (૨) આંખને બાંધવા =અક્કલ મારી જવી (૨) ભેળવવું; છેતરવું. આંખેથી ઈજા કરી આંધળી કરી દેવી. –બતાહ(–૧)વી = જુઓ આંખ | પાટા છેડવા=સાનસમજ ઠેકાણે આણવી; સાવધાન થવું.