Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 108

અંતરદૃષ્ટિ]
વિ॰ વચ્ચેનું અ ંતર બતાવતું. દૃષ્ટિ સ્ત્રી॰ અંદર – આત્મા તરફ વળેલી દૃષ્ટિ. નાદ પું॰ અંતઃકરણના અવાજ. ૦પટ ન॰ આડું કપડું તે – પડઢા. બાહ્ય વિ॰ અંદરનું ને બહારનું, વાસ, વાસિયું ન॰ [સં. વાસણ ] શ્રાદ્ધ સરાવતાં ખભા ઉપર નાખવાના લૂગડાને કકડો. વાસી વિ॰ અંતરમાં વસતું (૨) પું॰ અંતર્યામી; પ્રભુ. (—સિની સ્રી॰). વૃત્તિ સ્રી॰ અંતઃકરણની ઇચ્છા; મનાભાવ. –રાઈ સ્રી॰ અંતર; છેટું (૨) ખુદાઈ અંતરવૃત્તિ સ્રી॰ જુએ ‘અંતર’માં
અંતરવાસેા ન૦ [ä. અંતર + વાસણ ] વિવાહ વગેરે શુભકામેમાં વિધિ વખતે પાઘડીના છેડા કાઢવામાં આવે છે તે. [−કરવા] અંતરવેલ ૦ એક વેલ; અમરવેલ [પેસી જવું તે; અંતરાશ અંતરસ ન॰ [જીએ અંતરાશ] પાણી કે ખારાકનું શ્વાસનળીમાં અંતરાઈ સ્રી॰ જુએ ‘અંતર’માં
અંતરાત્મા પું॰ [સં.] જુએ ‘અંતર્’માં
અંતરામણ સ્ત્રી॰ જુએ ‘અંતરાવું’માં
અંતરાય પું॰ [i] અડચણ; વિષ્ર (૨) આઠમાંનું એક પ્રકારનું કર્મ (જૈન). [-આવવા, પદ્મવેશ – વિન્ન થવું; વચ્ચે રોકાણ કે અડચણ આવવી. –કરવા=હરકત પાડવી; વચ્ચે આવવું,]. ૦૬, –થી વિ॰ આડે આવતું; વિશ્નકર્તા અંતરાલ(−ળ)ન॰ [i.] વચમાંની જગ્યા; ગાળેા; વચગાળેા (૨) મંદિરના ગભાર ને ચાચર વચ્ચેના ભાગ (૩) અંતર; અંદરના ભાગ (૪) અવકાશ; જગા
અંતરાવું અક્રિ૦ ‘આંતરવું'નું કર્મણિ; રોકાવું; સપડાવું; ઘેરાઈ જવું. –મણ સ્ત્રી॰ અંતરાવું તે
અંતરાશ (–સ) સ્ત્રી૦; ન॰ [સં. અંતરારાન] જુએ અંતરસ અંતરાળ ન જુએ અંતરાલ
અંતર(–રી)ક્ષ [મં.] આકાશ; ગગનમંડળ અંતરિત વિ॰ [H.] વચ્ચે આંતરાની જેમ આવેલું (૨) ઢંકાયેલું; પડદા પાછળનું (૩) આંતરી લીધેલું (૪) વિયેાજિત અંતરિયાળ અ॰ [સં. અંતરાજ઼] અધવચ; અધ્ધર અંતર પું॰ [સં. અંતરા] ધ્રુપદના ત્રણ ભાગમાંના બીજો આંતરો; ધ્રુવપદ પછી આવતી દરેક ટૂંક
અંતર્ અ॰ [સં.] ‘અંદરનું' ‘અંદર આવતું’ એવા અર્થમાં શબ્દની પૂર્વે. —રંગ વિ॰ નજીકનું; અંદરના ભાગનું (ર) આત્મીય; દિલેાજાન (૩) વિશ્વાસુ (૪) ન૦ અંદરના ભાગ. –રાત્મા પું॰ જીવાત્મા (૨)અંતઃકરણ. -રિન્દ્રિય સ્ત્રી॰ અંતઃકરણ; મન. –કુલહ પું૦ માંહોમાંહે કજિયા. —ર્ગત વિ॰ અંદર સમાયેલું. −ર્ગત કાણુ પું॰ બે સુરેખાને ત્રીજી સુરેખાથી છેદતાં પહેલી બેની વચ્ચે ત્રીજીથી થતા ચાર કોણમાંના દરેક; ‘ઇન્કલૂડેડ ઍન્ગલ’ (ગ.). —ગૅભે વિ॰ જેની અંદરના ગર્ભ છે એવું; ગર્ભ છે એવું; ગર્ભયુક્ત. —ગૃહા સ્રી॰ અંદરની ગુફા; હૃદય. –ગૂઢ વિ॰ અંતરમાં – અંદર પાચેલું. −ગૃહ ન॰ ઘરને અંદરનો ખંડ–ભાગ. -ગેર્ગોળ વિજ્ અંદરપડતું વર્તુલાકાર; ‘કૅાવ' (૨) પું॰ અંદરપડતો વર્તુલાકાર, -ર્ચ(—*)શ્રુવિ૦ અંતરદષ્ટિવાળું(૨)ન॰જ્ઞાનચક્ષુ. –TM(—ર્યા)મી વિ॰ મનેાવૃત્તિ જાણનારું (૨) પું॰ પરમાત્મા, “ોન ન॰ અંદરનું –૪ જ્ઞાન (૨) અંદરનું –સાહજિક જ્ઞાન. ર્દર્શન ન॰ અંદરનું ખરું દર્શન. ઈશા સ્રી૰ અંદરની ખરી હાલત (ર) અંતરની
ન
૬૩
[અંતઃશત્રુ
– મનની સ્થિતિ (૩) [યે।.] (માણસની સ્થિતિ ઉપર) એક ગ્રહની મહાદશામાં આવતી બીજા ગ્રહોની ટૂંકી દશા. —દેશીં વિ॰ અંદર જોતું. –ૌહુ પું॰ અંદરની ગરમી (તાવ, કામ, ઇત્યાદિની)(૨) હૃદયની ખળતરા – દાઝ. – દૃષ્ટિ સ્રી૦ અંતરદૃષ્ટિ, —ાર ન॰ અંદરનું કે છૂપું દ્વાર. —ર્ધાન ન૦ અદૃશ્ય – અલાપ થવું તે. –ર્નાટક ન॰ નાટકની અંદરનું (પેટા) નાટક. –નંદ પું અંતરનાદ. —ર્નિમહ પું॰ અંદરનો નિગ્રહ – કાજી. —નિષ્ટ વિરુ ધ્યાનસ્થ; આત્મનિષ્ઠ. નિહિત વિ॰ અંદર મૂકેલું. “ર્ભાવ પું૦ સમાવેશ; અંદર હોવાપણું (૨) અંતરની વૃત્તિ કે ભાવ. —ભૂત વિ॰ અંદર સમાયેલું –રહેલું. —બંદી વિ॰ અંતરને ભેદ એવું; સાંસરું(૨) મન સમજી જનારું. –ર્મુખ વિ॰ અંદર વળેલું; આત્મચિંતનપરાયણ. → વિ॰ અંતરનું; અંદરનું. ~ર્યામી વિ૦ (૨) પું૦ જીએ અંતમી. –ર્સ્થાપિકા સ્ત્રી॰ અંદરના અક્ષરો અમુક રીતે ગોઠવવાથી બીજો અર્થ નીકળે એવી કાવ્યરચના. –જૂન વિ॰ અંદર લીન થયેલું. —[k વિ॰ અંદરનું; અંતર્ગત. –ધિષ્ણુ વિ॰ (વનસ્પતિશાસ્ત્રમાં) પાતાની અંદરથી નવું બીજ નિપજાવે એવી જાતનું. જેમ કે શેરડી. –ર્વાહી વિ॰ અંદર− સપાટી નીચે વહેતું. —ર્વિકાર પું॰ અંદરના – મનને વિકાર. –વૃત્તિ સ્ત્રી અંતરવૃત્તિ. –વંદના સ્રી॰ હૃદયની વેદના. બંદિ (–દી) સ્રી૰ (સં.) ગંગા અને યમુના વચ્ચેના પ્રદેશ. –બંધ પું૦ ઘરનાં બારણાં મૂકવામાં થયેલા દોષ. –ભેંર(વ)ન॰ હાડવેર; અંદરનું ઊંડું વેર. ભેંરી વિ॰ હાડવેરા. –ર્વ્યથા સ્ત્રી॰ અંતરની – અંદરની વ્યથા, —ર્વાષિ પું॰ અંતમાં હાડમાં થયેલે રોગ. –ત્રણ પું૰ અંદરના જખમ. —હિત વિ॰ ગુપ્ત, અદશ્ય. -શ્ર્ચક્ષુ વિ૦ (ર) ન॰ જુએ અંતર્ચક્ષુ. –સ્તત્ત્વ ન॰ આંતરિક તત્ત્વ; સાર અંતસ્થ વિ॰ [i.] અંતે આવતું અંત(—તઃ)સ્થ વિ॰ [i.] અંદર રહેલું; વચમાં રહેલું; અંદરનું (૨) [વ્યા.] સ્વર અને વ્યંજન બંનેના ધર્મવાળા (અર્ધસ્વર) અંતઃ અ॰ [.] શબ્દની પૂર્વે ‘અંદરનું’, ‘વચમાં’ એવા અર્થમાં, (અહ્વાયવ્યંજન પૂર્વે ‘અંતર્’ બદલે ‘અંતઃ’રૂપ આવે છે.). કરણ ન૦ જ્ઞાન, સુખાદિના અનુભવનું સાધન; મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર એ પદાથી ઓળખાતી અંદરની ઇંદ્રિય (૨) અંતર; હૃદય; ‘કૉન્સ્ટિન્સ’. [–ના લાળા=અંતરને બળાપા કે ચિંતા. –ને ધક્કો=ભારે જખરા આધાત; મોટું મર્મ સ્પર દુઃખ,]. ૦કેંદ્ર ન॰ અંદરનું મધ્યબિંદુ; ‘ઈન-સેન્ટર’ (ગ.). ૦કાણુ પું॰ ‘ઇન્ટીરિયર ઍન્ગલ’ (૨) ‘ઇન્ટર્નલ’ (ગ.). કાપ પું॰ આંતરિક તાકાન (૨) દિલની અંદરના ગુસ્સા. Àાભ પું॰ આંતરિક ક્ષાભ – અશાંતિ. ૦પંચક ન॰ મન, બુદ્ધિ, ચિત્ત, અહંકાર, અને જીવ એ પાંચનું થ. ૦પાત પું॰ (શબ્દનું) વચ્ચે આવવું– પડવું તે .(વ્યા). ૦પાતી વિ॰ વચ્ચે આવેલું. ૦પુર ન૦ જનાનખાનું. પુરિકા સ્ત્રી॰ અંતઃપુરની સ્ત્રી. ૦પુરુષ પું૦ અંતરાત્મા. પ્રતીતિ સ્ત્રી અંતરમાં થતી પ્રતીતિ કે સમજ યા જ્ઞાન. ૦પ્રકૃતિ ॰ મૂળ સ્વભાવ(૨)રાન્તના ખાનગી વજીર. ૦પ્રવાહ પું॰ અંદરના – પા પ્રવાહ, પ્રવેશ પું॰ અંદરના ભાગમાં દાખલ થવું તે. પ્રવેશી વિ॰ અંતઃપ્રવેશ કરતું. પ્રસન્નતા સ્ત્રી॰ અંતરની પ્રસન્નતા; ચિત્તમાં થતા પ્રસાદ. ૦પ્રેરણા સ્ત્રી॰ જુએ સહજબુદ્ધિ. શત્રુ પું॰ અંદરના — ધરના માણસ છતાં શત્રુ (૨) હૃદયમાં રહેલા દુશ્મન