Sarth Gujarati Jodni Kosh

SR No.: 016105
Original Sutra Author: N/A
Author: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publisher: Gujarat Vidyapith Ahmedabad
Publication Year: 1967
Total Pages: 950
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 28 MB

Page 107

[ અંતરદર્શક
અંટેવાળ સ્ત્રી અડફટમાં આવવું તે; નડતર (૨) ગાય ભેંસને દાહતી વખતે પાછલા પગે મારવામાં આવતી આંટી. [-ળે આવવું =(નકામું) વચ્ચે અડફેટમાં આવવું] અંટાળ વિ॰ જયાં ત્યાં અટવાતું; રખડતું (૨) ભારખેાજ વિનાનું (૩) નકામું. કાટલું ન॰ ખોટું વજન (૨) [લા.] નકામું રખડતું –કયાંયે જેનેા સમાસ ન થતા હોય એવા માણસ અંઢ ન॰ [સં.] પેળ; ગોળી (ગુલાંગની) (૨) ઈંડું (૩) સ્ત્રીનું એ રજ, જેમાં શુક્ર મળતાં ગર્ભ રહે તે કણ; ‘એવમ’ (૪) વીર્ય; શુક્ર, કટાહ પું॰ સામાન્ય ઈંડાનું અથવા બ્રહ્માંડનું કાચલું, કાશ(-૧)પું॰પેળની કોથળી; અંડના કોષ, અંડાશય; ‘આવરી’. જ વિ૦ ઈંડામાંથી જન્મેલું. ॰પાત પું॰ સ્ત્રીના રજની પાત; અંડાશયમાંથી અંડના સ્રાવ થવા તે. ભિત્તિ શ્રી ઈંડાનું કોચલું. ૦વર્ષ (-g)ન ન॰, વૃદ્ધિ સ્ત્રી॰ અંડકોષ મેાટો થઈ જવાના રોગ. ૦વાહિની સ્ત્રી॰ અંડાશયમાંથી અંડને વહી જનારી નાડી કે નળી. –ડાકાર, “ઢાકૃતિ વિ॰ ઈંડાના આકારનું; લેખ[ કેલ ગોળ. “ડાશય ન॰ અંડની કે ચળી કે સ્થાન; અંડકોશ અંઢળ વિ॰ વગર મહેનતનું; હરામનું, વ્યંઢળ વિ॰ ખરુંખોટું; એલઅંડાકાર, અંડાકૃતિ વિ[સં.] જુએ ‘અંડ’માં
અચઈસ્ત્રી અચી; વાંકું ખેલવું તે; જાડ
અંચલ(−ળ) પું॰ [સં.] પાલવ
અંચળવા પું॰ [સં. ચચ] નાનાં છેકરાંને ઓઢાડવાના ભાતીગળ રૂમાલ (૨) તેલમાં બોળી સળગાવેલી દોરડી
|
અંચળા પું॰ જીએ અંચળવા (૨) [લા.] એછાડ; આઢા; ઢાંકણ અંજન ન॰ [સં.] આંજવાના પદાર્થ; કાળ; સુરમેા (૨) એક વૃક્ષ [—પાઢવું = દીવેા કરી તેની મેંશ ભેગી કરવી (અંજન માટે); મેશ પાડવી,]. શલાકા સ્ત્રી॰ આંજવાની સળી અંજના(–ની) સ્ત્રી॰ [સં.](સં.)હનુમાનની માતા. ૦પુત્ર, સુત પું॰ (સં.) હનુમાન. –ની ગીત ન॰ એક છંદ અંજલિ(—ળિ) સ્ક્રી॰ [i.] ખાખો; પેશ (૨) એમાં ભરેલું હોય તે (૩) એક પ્રાચીન માપ કે તાલ (૪) [લા.] માન. [—આપવી =શ્રાદ્ધ સરાવવું; ણ કરવું; મૃતના સ્મરણમાં કાંઈક કરવું (૨) યથાશક્તિ ભાગ કે ફાળા આપવું] [જલદી; ઝટ (૫.) અંજસ ન॰ [તું. અંનત્] ઉતાવળ; આવેગ (?). —સા અ॰ [સં.] અંજળ(૦પાણી) ન૦ + અન્નજળ; દાણાપાણીનું નિર્માણ અંજળ સ્ત્રી નુ અંજલિ
અંસ પું॰ અંડ; ગોળી (ગુલાંગની) (ર) ન૦ સીતાફળ અંડોળ વિ॰ [સં. મારોō] ડોલતું; ઝોલાં ખાતું (૫.) અંત પું॰ [સં.] છેડો; છેવટના ભાગ (ર) સમાપ્તિ; આખર (૩) હદ; સીમા (૪) મરણ, વિનાશ. [—આણવા, લાવવા=પૂરું કરવું (૨) નાશ કરવેા. આવવા = પૂરું થવું (૨) નાશ પામવું, -કાઢવે! છેવટ સુધી છેાડવું નહિ; બરોબર તપાસીને તાગ મેળવવેા (૨) કંટાળા આપવે; પજવવું; દમ કાઢવા. –લેશ= અંત કાઢવા (ર) આખર આવે ત્યાં સુધી વળગ્યા રહેવું.], ૦૩ પું॰ ધાતક; મારા (ર) કાળ; મરણ (3)[સં.] યમ. ૦કડી સ્ક્રી૦ જીએ અંત્યાક્ષરી. કાલ(૧) પું॰ આખરના સમય (૨) મોતની ઘડી. કાળિયું વિ॰ અંતકાળ વખતે કામ આવે એવું. વંત વિ॰ નાશવંત. વેળા સ્ત્રી॰ મરણકાળ. શય્યા સ્ત્રી મરણપથારી
અંજામ પું॰ [[.] અંત (૨) પરિણામ અંજામણ ન૦ જુએ ‘અંજાવું’માં [(૨) ‘અંજાવું’નું પ્રેરક અંાવવું સક્રિ॰ ‘આંજવું’નું પ્રેરક; આંખમાં (અંજન)લગાડાવવું અંજાવું અક્રિ॰ તેજને લીધે આંખ મીચાઈ જવી (૨) બીજા આગળ ઝાંખા પડી જવું (૩) ‘આંજવું'નું કર્મણિ. –મણુ ન૦ અંજાવું તે; આંજણ
અંજિત વિ॰ [i.] આંજેલું કે અંજાયેલું અંજીર ન॰ [1.] એક મેવા. બરિયું વિ॰ અંજીરના જેવા રંગનું. —રી સ્ત્રી૰ અંજીરનું ઝાડ
અજીમન ન॰ [[.] મંડળ; સમાજ; જમાત અંટવાવું અક્રિ॰ અટવાવું; વચમાં આવવું કે અથડાયા કરવું (૨) પગમાં દોરડું ભરાવાથી ગબડી પડવું. —ઙ્ગ સ્રી॰ અંટાવવું તે (ર) અંટાવાતી વસ્તુ અંટસ પું૦ વેર; પાડાખાર
ટામણુ ન૦ આંટવું કે અંટાવું તે કે તેની અસર (૨) આંટણ અંટાવું અક્રિ‘આંટવું’નું કર્માણ. –વવું સક્રિ‘આંટવું’નું પ્રેરક અંટી(–2)વાળ સ્ક્રી॰ જુએ અંકેવાળ અંટેવાવું અક્રિ॰ જુએ
વાવું
અંધેડા ]
લેકાનું; અંગ્રેજ લોકો સંબંધી (૨) સ્ત્રી૦ અંગ્રેજોની ભાષા અંધેડા પું॰ [જુએ અધેડો] એક વનસ્પતિ [ છેટ; વેગળાપણું અંધેાળ ન॰ [રે. મોહિં, મ.] સ્નાન; નાહવું તે (૨)[લા.] આભડઅંધેાળડી સ્રી નાનું અંધેાળિયું (૨) અંધેાળ કરવાની એરડી (૩) તાંબાકંડી (૪) વરકન્યાને સ્નાન કરાવતાં ગવાતું ગીત (૫) વરને સ્નાન કરાવતી સ્ત્રી
અંધેાળવું અક્રિ॰ નાહવું; અંધેાળ કરવું અંધેાળિયું ન॰ અંધેાળનું – નાહવાનું પાણી ગરમ કરવાનું વાસણ (ર) નાહવા બેસવાનું પાટિયું. −યા પું॰ સ્નાન કરાવનાર ચાકર (૨) નાહવાનું પાણી ગરમ કરવાનું વાસણ અંધિ પું॰ [H.] પગ
અંચ સ્ત્રી॰ જુઓ આંચ (૫.)
૬૨
અંતર અ॰ [i.] જુએ ‘અંતરા’ પછી
અંતર વિ॰ [i.] અંદરનું (૨) નજીકનું (૩) ન૦ અંદરના ભાગ (૪) અંતઃકરણ; મન (૫) અવકાશ; છેટું (૬) વચલા કાળ (૭) તફાવત (૮) ભેદ; જુદાઈ (૯) સમાસને અંતે ‘અન્ય,’ ‘બીજું’ એવા અર્થમાં. ઉદા૦ ‘રૂપાંતર’ (૧૦) સ્ત્રી૦ (‘ખખર’ જોડે) સમાચાર. ઉદા॰ એની કાંઈ ખબર અંતર નથી. [—ખાલવું =મનની વાત સાફ કહી દેવી (૨) મનનું ભીતર ઉધાડું કરવું. —પઢવું=એ વચ્ચે છે. રહેવું (ર) તફાવત હોવા (૩) મનમાં જુદાઈ આવવી. ભાંગવું=વચ્ચેનું અંતર ઓછું કરવું; વધુ મળતું કે નજીક થવાય એમ કરવું. –રાખવું= જુદાઈ ગણાવી; મન મુકીને ન વર્તવું; પરાયું માનવું.]. ગત વિ॰ મનમાંનું; અંદરનું. ચિહ્ન ન॰ બે વચ્ચે અંતર – તફાવતનું છ આવું ચિહ્ન (ગ.). છાલ સ્રી॰ અંદરની છાલ, જકાત સ્ત્રી॰ દેશની અંદર આવતા માલ ઉપર લેવાતી જકાત. જામી [સં. યામી] વિ૦ (૨) પું॰ જુએ અંતર્જામી. ॰જ્ઞ વિ॰ અંદરની વાત જાણનારું, તમ વિ॰ છેક અંદરનું, તાર વિ॰ વધારે અંદરનું. દર્શક