Gujarati Sahitya Kosh Part 01

SR No.: 016103
Original Sutra Author: N/A
Author: Jayant Kothari, Jayant Gadit, Chandrakant Sheth, Raman Soni
Publisher: Gujrati Sahitya Parishad
Publication Year: 1989
Total Pages: 534
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 17 MB

Page 231

કર્તા.
નથુરામ/નથુ ઈ.૧૭૮૪ સુધીમાં] : તેમની, હિન્દીમિશ્ર ગુજરાતી કસૂરિના શિષ્ય. ૧૨૪ કડીની ‘ક્ષેત્રવિચારતરંગિણી” (૨. ઈ.૧૫૬૧)ના ભાષામાં, રોળાવૃત્તનાં દૃષ્ટાંતો જેવા દોહરા-છપ્પામાં નિબદ્ધ કર્તા. પાર્વતીલમી-સંવાદ' (લે.ઈ.૧૭૮૪)માં લક્ષ્મી અને પાર્વતી સંદર્ભ: જૈનૂકવિઓ: ૩(૧).
રિ.ર.દ.] વ્યાજોક્તિથી પરસ્પરના પતિની નિંદા કરે છે. આ તથા વિદુરનો કૃષ્ણ પ્રત્યેનો ભાવ વર્ણવતું ‘વિદુરભાવ” એ ૨ કૃતિઓમાં નામછાપ માત્ર નનું [
]:૪ કડીના ૧ પદ(મુ.)ના કર્તા. ‘નથ’ મળે છે. આ ઉપરાંત આ કવિએ ‘કક્કો’, ‘ચેતવણી અને કૃતિ : અભમાલા.
[કી.જો.] કેટલાંક પદો રચ્યાં હોવાની માહિતી મળે છે. સંદર્ભ : ૧. કવિચરિત :૩; ૨. ગુસારસ્વતો; 3 ૩. વ્હાયાદી. નબીમિયાં [ઈ.૧૮મી સદી ઉત્તરાર્ધ-ઈ.૧૯મી સદી પૂર્વાધ : મુસ્લિમ
[.ત્રિ.] કવિ. પીર કાયમુદ્દીન (અવ.ઈ.૧૭૭૩)ની પરંપરામાં અભરામબાવાના નન્ન(રિ): આ નામથી કોરટગચ્છના નિર્દેશ સાથે કે એવા નિર્દેશ શિષ્ય, ભરૂચની કાજી ખાનદાનના સૈયદ, એમણે ભકિત, યોગ અને વિના કેટલીક લધુ કૃતિઓ મળે છે. પરંતુ કેટલાંક કારણોથી એ વેદાંતનાં તત્વોનો આશ્રય લેતાં, સરળ દૃષ્ટાંતો યોજતાં અને કૃતિઓ નમ્નસૂરિ–૧ની હોવાની વિશેષ સંભાવના છે તેથી એ લોકભોગ્ય અભિવ્યકિત ધરાવતાં કેટલાંક ભજનો(મ) અને હિન્દીમાં કૃતિઓ નન્નસૂરિ–૧માં જ સમાવિષ્ટ કરી છે.
કલામો(મુ) રચેલ છે.
કૃતિ : ૧. અભમાલા; ૨. ભકિતસાગર, સં. હરગોવનદાસ નન્નસૂરિ)-૧ [ઈ.૧૫મી સદી ઉત્તરાર્ધ-ઈ.૧૬મી સદી આરંભ]: હરકિશનદાસ, ઈ.૧૯૨૯ (+ સં.).
રિ.૨.દ.] કોટગછના જૈન સાધુ. સર્વદેવસૂરિના શિષ્ય. ‘શ્રાવકધર્મવિચાર હિતશિક્ષા-ચોસઠી” (૨.ઈ.૧૪૮૮), દશશ્રાવક બત્રીસી/સઝાય” (૨. ઈ. નયકલ |
]: જૈન સાધુ. ‘મેઘવાહન-રાસ'ના ૧૪૯૭), ૬ કડીની ‘અર્બુદચૈત્યપરિપાટી” (ર.ઈ.૧૪૯૮)મુ.), ૪૬ કડીની ગજસુકુમાર-રાજર્ષિ-સઝાય/સંબંધ/ચરિત્ર | ગીત-ચોઢાળિયાં સંદર્ભ: દેસુરાસમાળા.
[કા.શા.] (૨.ઈ.૧૫૦૨, મુ.), ૧૪ કડીની ‘જીવપ્રતિબોધ–ગીત', ૨૫ કડીની પંચતીથી-સ્તવન ભાદિપંચજિન-સ્તવન” (મુ.), ‘શાંતિનાથ-સ્તવન
નયકુશલ [
]: જૈન સાધુ. ૩૭ કડીના “સરસ્વતી
છંદ” (લે.સં. ૨૦મી સદી અનુ.)ના કર્તા. (૨.ઈ.૧૪૮૭), “મિચ્છાદુક્કડ-સઝાય” (૨.ઈ.૧૫૩), ‘અભક્ષઅનંત
સંદર્ભ: હે જૈજ્ઞાસૂચિ : ૧.
[કી.જો.] કાય-સઝાય’, ‘મહાવીરસત્તાવીશભવ-સ્તવન” (૨.ઈ.૧૫૦૪), ‘જીરા ૩લા પાશ્વનાથ-છદ, ઉત્તરપત્રિદિવ્યયન વાવ્ય-ભાસ, ચીવાસ નયચંદ્રસૂરિ): આ નામે ૧૦ કડીનાં ‘શત્રુંજ્ય-ગીત’ મળે છે. તેના જિન-ગીત' તથા અન્ય કેટલીક ભાસ, ગીત, નમસ્કાર વગેરે કૃતિઓ કર્તા કયા નયચંદ્ર છે તે નિશ્ચિત થતું નથી. અને ધર્મદાસકૃત પ્રાકૃત ‘ઉપદેશમાલા' પરના બાલાવબોધ (૨). સંદર્ભ : (જૈજ્ઞાસૂચિ : ૧.
[કી.જો.] ૧૪૮૭)મુ.)ના કર્તા. આમાંની કેટલીક કૃતિઓમાં કર્તાના ગચ્છ કે ગુરુપરંપરા વિશે યાર-
નયચંદ્રસૂરિ)-૧ [ઈ.૧૫મી સદી પૂર્વાધ] : કૃષ્ણપિંગછના જૈન
૧ માહિતી મળતી નથી પણ પ્રાપ્ય સાધનો તેમને આ નન્નસૂરિની
સાધુ. જયસિંહસૂરિશિષ્ય પ્રસન્નચંદ્રસૂરિના શિષ્ય. પરંતુ કાવ્યકૃતિઓ ગણે છે, જે કવિનું સમગ્ર સર્જન જોતાં સંભવિત જણાય છે.
કલામાં કવિ પોતાને જયસિહસૂરિના પુત્ર એટલે કે સીધા વારસ “ચાપાસી-દેવવંદનના ભાગ રૂપે કશી નામછાપ વિનાના ચોવીસ
તરીકે ઓળખાવે છે. કવિ ગૃહસ્થજીવનથી જ ૬ ભાષાઓના જાણતીર્થંકરોનાં અતિ તથા ચૈત્યવંદન(મુ) મળે છે, જેના કર્તા નંદસૂરિ.
કાર, કવિ અને ન્યાયશાસ્ત્રના વિદ્વાન હતા. કવિ વાલિયરના હોવાનું જણાવવામાં આવે છે. આ “ચોમાસી-દેવવંદનમાં કોઈ
તોમર(તંવર)વંશી રાજા વીરના દરબારના પ્રસિદ્ધ કવિ હોવાનું વખતે ઉપર નિર્દિષ્ટ પંચતીર્થનાં સ્તવનો પણ સમાવિષ્ટ થયેલાં જોવા
નોંધાયું છે. કવિએ પોતાને “રાજરંજક” તરીકે ઓળખાવ્યા છે. અને મળે છે, તેથી આ સ્મૃતિઓ અને ચૈત્યવંદન આ નમ્નસૂરિનાં
એમણે રાજવીઓની વીરગાથા ગાયેલી છે. એમણે ઈ.૧૪૫૦માં હોવાનું સંભવિત કરાય છે.
પ્રતિમાપ્રતિષ્ઠા કરી હોવાની માહિતી મળે છે. કૃતિ : ૧. (૧) રટડી ઑવ ધી ગુજરાતી લેંગ્વજ ઈન ધ
ચિતોડના રાણા કુંભાએ ઈ.૧૪૩૮માં સારંગપુર ઉપર મેળવેલ સિકસટિસ્થ સેંચ્યુંરી, ત્રિકમલાલ એન. દવે, ઈ.૧૯૩૫; }
વિજયની હકીકતને સમાવી લેવું અને તેથી એ પછીના અરસામાં ૨. જૈનૂસારત્નો: ૧; [] ૩. જૈનયુગ, અષાઢ-શ્રાવણ ૧૯૮૬
રચાયેલું જણાતું આ કવિનું કુંભકર્ણ-વસંતવિલાસ-ફાગુ'(મુ) ૩ 'માનસૂરિકૃત અર્બુદ ચૈત્ય પ્રવાડી, સં. તંત્રી; ૪. સંબોધિ, ઑકટો.
અધિકાર અને દરેક અધિકારમાં ૧ કે વધુ સંસ્કૃત શ્લોક તથા ચૈત્ર, ૧૯૭૭થી જાન્યુ. ૧૯૭૮-કવિ નમ્નસૂરિકૃત ગજસુકુમાલ ચઉઢાલિયા,
છાહુલી, અદ્વૈયા અને ફાગનું એકમ ધરાવતા બેથી ૪ વિશ્રામમાં વસંતરાય બ. દવે.
વહેંચાયેલ છે. નાયકવર્ણનના પહેલા અધિકારમાં રાણા કુંભાની સંદર્ભ: ૧. કેટલૉગગુરા, ૨. જૈનૂકવિઓ: ૧,૩(૧૨); ૩.
વિજયગાથા રજૂ થઈ છે, જેમાં ટૂંકા પણ છટાદાર યુદ્ધવર્ણનનો મુપુગૃહસૂચી, ૪. હે જૈજ્ઞાસૂચિ: ૧.
સમાવેશ થયો છે. બીજા અને ત્રીજા અધિકારમાં વસંતવર્ણન અને રિ.ર.દ.]
શૃંગારવર્ણનમાં ફાગુ-કાવ્યની પરંપરામાં જોવા મળતી અલંકાર અને બનાસઈ)-૨ [ઈ.૧૫૬૧માં હયાત: કોરંટગચ્છના જૈન સાધુ. પદાવલિની રમણીયતા છે. એ નોંધપાત્ર છે કે કવિએ જે પદભાગ
ગ, અપાવે
, કરો. છાહુલી, એ
નાયકવા
૨૦૨ : ગુજરાતી સાહિત્યકોશ
નથુરામ/નથ: નયચંદ્રસૂરિ-૧