________________
થ૬
૭૮
યયાતિ
એ બહુ ઝીણવટવાળે અને વિચારશીલ હશે એમ પુત્રરૂપ જોડકું જખ્યું હતું તેમાંને પુત્ર. આ જણાય છે. તે હેતુ આ પ્રમાણે હતે. સર્વ પુ. વિવસ્વાનને પુત્ર હોવાથી આને પણ કવચિત માં આ મોટો હોઈ યયાતિની તેના પર અત્યંત વૈવસ્વત કહ્યો છે. ચાલુ મન્વન્તરમાં એની પાસે જ પ્રીતિ હોવાથી, (યયાતિએ) અને પિતાની વૃદ્ધા- દક્ષિણનું દિગ્ધાલત્વ છે. આ નચિકેતા નામના વસ્થા લેવાની આજ્ઞા કરી. તે ઉપરથી આ બ્રાહ્મણ પુત્રને બ્રહ્મવિદ્યા શીખવી હતી, તે ઉપરથી આ વિચાર્યું કે મારું તારુણ્ય લઈ પિતા મારી માતા બ્રહ્મવિદ્યા સંપન હતા એ ખુલ્લું જ જણાય છે. સાથે રમમાણ થશે. એથી જેકે પિતાની આજ્ઞા આ પાપીઓને શાસન કરનાર છે, તેથી આનાં માન્ય કરી એ ખરું, પણ અંશતઃ મેં માતૃગમન દંડધર, કાલ, કતાંત ઇત્યાદિ નામો છે. તે જ કર્યું એમ થાય. માટે તે પિતાને કહ્યું કે આ એ પુણ્યવાને તરફ સૌમ્ય હોઈ ધર્મરાજ એવું આપની વૃદ્ધાવસ્થા માટે જોઈતી નથી અને સાર્વ- પણ એનું નામ કહ્યું છે. માંડવ્ય ઋષિના શાપે ભૌમ પદવી પણ મારે ન જોઈએ. આ સાંભળી કરીને આ જ વિદુર રૂપે પૃથ્વી પર જ હતા. યયાતિએ તેને તથાસ્તુ કહી, સાધારણ રાજ્ય આપ્યું (માંડવ્ય શબ્દ જુઓ.) / ભાગ ૬-૬, વિષ્ણુ જે લઈ તે સ્વસ્થ બેઠા.
૩-૨, હરિ૦ ૧–૯, મસ્ય૦ ૧૧-૫૬, પદ્મ આને સહસ્ત્રજિત, કેષ્ટા, નલ અને રિપુ એવા ૫-૮, વાયુ૮૪, બ્રહ્મ ૬. ચાર પુત્રો હતા. આણે અવધૂતની (દત્તાત્રયની) કૃપા થમક લેકવિશેષ / ભાર૦ સ૦ ૭૮-૮૮. સંપાદન કરી તેમની પાસેથી બ્રહ્મવિદ્યા પ્રાપ્ત કરી ઘમદૂત વિશ્વામિત્ર ઋષિના પુત્રોમાં એક | વરાહ હતી, તેથી જો કે આને સાર્વભૌમની પદવી ૨૦, આ૦ ૬૪–૧૩, અને અનુ. ૭-૫૧. નહતી તે પણ, સર્વ રાજાઓમાં આનું માન ઘણું યમલાર્જુન વૃક્ષવિશેષ, નારદના શાપ વડે જે જ હતું. આનું મૃત્યુ કયારે થયું એ સંબંધે કુબેરપુત્ર સ્થાવરનિ પામી ગોકુળમાં અજુનકોઈપણ ગ્રંથમાં કશે ઉલેખ મળતો નથી. | ભાર૦ જણનાં વૃક્ષ બન્યાં હતાં તે બે. આ૦ ૬૩-૭, ભાગ ૯-૨૩, મત્સ્ય ૪૩, વિષ્ણુ, થમી વિવસ્થાન મનુ અને સંજ્ઞા એમ થયેલા ૪૧૧, હરિવં૦ ૧-૩૩, વાયુ૦ ૯૪
જોડકામાંની કન્યાવિશેષ. આનું બીજું નામ થદ (૨) વિદર્ભ દેશને એક રાજા. આને પ્રભા યમુના પણ છે. તે ભાગ ૬-૬-૪૦, ૮-૧૩-૯, અથવા સૂમતિ નામની એક કન્યા હતી, જે આપે યમુના વિવસ્વાન આદિત્યને જે કન્યાપુત્રરૂપે જેડકર સૂર્યવંશી ઇક્વાકલ્પનને સગર રાજાને આપી હતી. થયું હતું તેમાંની કન્યા. આ યમની બહેન અને થ૬ (૩) બગડાની સંજ્ઞાવાળા ઉપરિચર રાજાના યમુના નદીની મૂર્તિમાન દેવતા. (સૂર્ય શબ્દ જુઓ.) પુત્રોમાં એક | ભાર૦ આ૦ ૬૪-૪૪.
યમુના (૨) ભારતવર્ષીય નદી. (૨. હિમાલય શબ્દ થ૬ (૪) વસુદેવને ઇલા નામની સ્ત્રીથી થયેલા પુત્રો- જુઓ.) / ભાર૦ ભી૯-૧૬. માંને એક.
થમ સહદેવ અને નકુળ | ભાર૦ આ૦ ૨૧૦-૧૮, યમ કલ્પારંભ સમયને દક્ષિણ દિપાલ, આની થયાતિ સેમવંશી આયુપુત્ર નહુષ રાજાના છે
સ્ત્રી ધૂમણું. અને માનસોત્તર પર્વત ઉપરની પુત્રમાં બીજે. આને મોટા ભાઈ યતિ. તે વિરક્ત સંયમિની નામની નગરી તે આની રહેવાની જગ્યા. હેવાથી પરમહંસ થઈ અરણ્યમાં ગયે. તેથી આ આના નામ ઉપરથી દક્ષિણ દિશાનું પામ્યા” એવું જ, પિતાની પછી રાજ્યને અધિકારી થયે. એક નામ પડ્યું. એ દિશાનું એ નામ હજુ પણ ચાલે છે. કાળે મૃગયા નિમિતિ એ અરણ્યમાં ગયે હતું ત્યાં થમ (૨) વિવસ્વાન નામના આદિત્યથી સંજ્ઞા આપે એક કુવામાં કન્યા દેવયાનીને પડેલી જોઈ. સ્ત્રીની કુખે વૈવસ્વત મનુના જન્મ પછી, જે કન્યા- તે વેળા તું કેણ અને અહીં શાથી પડી ઇત્યાદિ