________________
જૈન ધાર્મિક પારિભાષિક શબ્દકોશ
૮૯
પ્રતિમાપ્રતિક્ષેપ
પ્રતિમા : પ્રભુજીની મૂર્તિ, જેમાં | પ્રતિસેવના : લીધેલા નિયમમાં
પ્રભુપણું આરોપાયું હોય તે, અપવાદ સેવવો, છૂચ્છાટ, અથવા શ્રાવક તથા સાધુની ભોગવવી તે, અપવાદ રસ્તે ઊંચા ગુણઠાણે ચડવા માટેની ચાલવું તે. (તત્ત્વાર્થસૂત્ર પડિમાઓ.
૯-૪૯). પ્રતિરૂપક : ભેળસેળ કરવી, સારો પ્રતિસેવનાનુમતિ : સંસાર છોડી
માલ દેખાડી ખોટો માલ પૌષધ કર્યો હોય, સાવદ્યઆપવો તે.
યોગનો ત્યાગ કર્યો હોય, છતાં પ્રતિવાસુદેવ ઃ જે ત્રણ ખંડનો
પોતાના નિમિત્તે થયેલા અધિપતિ (સ્વામી) હોય,
આહારાદિનું સેવન કરે, વાસુદેવનો વિરોધી હોય,
એકાસણું આદિ કરવા ઘરે જાય વાસુદેવના હાથે જ મરે છે, જેમ કે રાવણ.
પ્રતિસ્પર્ધીઃ હરીફ, વિરોધી, સ્પર્ધા પ્રતિશ્રવણાનુમતિ. પોતાના નિમિત્તે
કરનાર, ચડસાચડસી
રાખનાર. કરાયેલા આરંભ-સમારંભથી બનાવેલ આહારાદિ વાપરે
પ્રતિજ્ઞા : કોઈપણ પ્રકારનો નિયમ, નહીં, પરંતુ પૌષધાદિ વ્રત, મનની સ્થિરતા. પ્રતિમામાં હોતે છતે ઘર- પ્રતિજ્ઞાભંગ : કરેલી પ્રતિજ્ઞા સંસારની સુખદુઃખની વાતો કરે ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી અને સાંભળે.
ચલિત થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં પ્રતિષ્ઠામહોત્સવઃ પ્રભુજીની મૂર્તિમાં
આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહપ્રભુત્વનું અંજન આંજ્યા પછી સ્થાન. અર્થાત્ (અંજનશલાકા કર્યા પ્રતિજ્ઞાહાનિ : કરેલી પ્રતિજ્ઞા પછી) મંદિરમાં પ્રભુજીની ભાંગવી, લીધેલી પ્રતિજ્ઞાથી સ્થાપના કરવી તે, પ્રતિષ્ઠા ચલિત થવું તે, ન્યાયશાસ્ત્રમાં અને તેના નિમિત્તે કરાયેલ આવતું એક પ્રકારનું નિગ્રહમહોત્સવ.
સ્થાન. પ્રતિસમયઃ દર સમયે, સમયે સમયે, | પ્રતિક્ષેપ : સામો આક્ષેપ કરવો,
હરપળે, એકેક સમયમાં. | સામું નાખવું, ખંડન કરવું.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
