Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 89

દમયંતી
૧૧૨૪
દ૨ખત
જઓ “દમ-બાજ.”
દયા-ધર્મ . [સં.] સમગ્ર પ્રાણુઓ ઉપર કરૂણ ભાવ દમયંતી (દમયતી) સી. [સં.] (પૌરાણિક કથાનુસાર) નિષધ રાખવાની ક્રિયા કે ફરજ દેશના રાજા નળની રાણી–વૈિદર્ભના ભીમક રાજાની કુંવરી. દયાધમ વિ. [સં., મું] દયાધમેવાળું (સંજ્ઞા.).
દયાનિધાન વિ. સિ., ન.], દયાનિધિ વિ. [૪, ૫.] બહુ દમયિતા વિ. [સં, . દમન કરનાર, (૨) સંયમ-શીલ દયાળુ પુરુષ. (૨) ૫. (લા) પરમાત્મા, પરમેશ્વર દમલ સ. ક્ર. [જ એ “દમ” દ્વારા] (લા.) દુ:ખ દેવું, દયા-પાણ વિ. [સં, ન.] દયા બતાવવા પેગ્ય, દયનીય
દમન કરવું. દમલાવું કર્મણિ, ક્રિ. દમલાવવું છે,, સક્રિ. દયા-ભાવ પું. સિં] દયા બતાવવાની લાગણી. (૨) દયાળુ દમલાવવું, દમલાવું એ “દમલવું” માં.
અને માયાળુ વર્તન દમલું, લેલ વિ. જઓ “દમ” + ગુ. “હું' + “એલ” ત.પ્ર.] દયામણું વિ. સિં. ઢથા દ્વારા દે. પ્રા. યુવાવામ-] જેના દમના રોગવાળું, દમિયેલ
ઉપર દયા કરવી જોઈએ તેવું, દીન, દયનીય. (ર) મોઢા દમવી વિ લેહીથી ખરડાયેલું. (૨) પું. ઘડાને એક રાગ ઉપર બીજાની દયા મેળવનાર ભાવ છે તેવું દમ સ. કિં. સં. યમ>પ્રા. મ] સંયમ કર, ઇદ્રિય- દયામય વિ. [સં.) દયાથી ભરેલું, દયાળુ, કરુણાળુ દમન કરવું. (૨) હમ કરવો, કેર વર્તાવવો. દમાવું દયા-મલક વિ. [સં.] જેના મૂળમાં દયા-ભાવ છે તેવું કર્મણિ, કિં. દમાવવું છે., સ, ક્રિ.
દયા-યુક્ત, ગત વિ. સિં] જુઓ “દયાળુ.” [દયાળુ દમસવું આ ક્રિ. ઓ “દમકવું.” દમાવું ભાવે. કિં. દયાદ્ધ વિ. [સં. ઢથા + અા) દયાથી પીગળેલું, ખૂબ જ દમસાવવું છે. સ. કિં.
દયાદ્ધ-તા સ્ત્રી. [સં] દયા હોવાપણું દમ સાવવું, દમસાલું “દમસનું' માં.
દયાલુ() વિ. સં.) દયાવાન, કરુણાળુ દમાક, ગયું. [ફા. દિમાન્] જ એ “દિમાક-ગ.” દયાલ(ળ)-તા સ્ત્રી. સિં] દયાળુ હોવાપણું દાકી, -ગી સ્ત્રી. [+ ગુ. “ઈ' ત. પ્ર.) એ “દેખાકી,-ગી.” દયા-વંત (વક્ત) વિ. સિં.વ. પ્રા.વંત, પ્રા. તત્સમ), દમામ યું. [જઓ “દમામ.'] (લા.) દબદબો, પો. (૨) દયા-વાન વિ. સિં.વાન ] જુઓ ‘દયાલુ.”
દયા-વીર વિ, ૫. સિ, મું.] અન્ય કોઈનું પણ દુ:ખ દૂર દામો . ફિ. દમામહ ) નગારાના પ્રકારનું એક વાઘ કરવા માટે પ્રાણની પરવા કર્યા સિવાય વહારે જઈ ઊભી
ખાસ કરી લશ્કર માટેનું), દદામું. (૨) જૂઓ “દમામ રહેનાર વ્યક્તિ. (૨) વીરરસના ચાર પ્રકારના નાયકામાં મામી વિ. [+ગુ. “ઈ' ત.પ્ર.] (લા.) ભપકાદાર, દબદબા- એક. (નાટ્ય.) વાળું. (૨) રેફવાળું, રુઆબી
દયા-વૃત્તિ સ્ત્રી. સિ.] દયા બતાવવાનું વલણ, દયાની લાગણી દમાવવું, દમાવું જ ‘દમવું' માં
દયા-શીલ વિ. સિં] દયા બતાવવાની ટેવવાળું દમિત વિ. [સં. ] જેનું દમન કરવામાં આવ્યું છે તેવું દયાશીલતા સી. સિ.] દયા-શીલ હેવાપણું દમિય(-)લ, દમિયું વિ. જિઓ “દમ” + ગુ ઈયું” + દયા-શૂન્ય વિ. (સં.) દયાહીન, નિર્દય, ક્રૂર
અ(એ)લ' ત..] દમના રોગવાળું. (૨) (લા.) નિલય, દયા-સાગર, દયા-સિંધુ, વિ. [સ. પું.] અપાર દયાળુ. (૨) માલ વિનાનું, સાવ નબળું
૫. (લા) પરમેશ્વર, પરમાત્મા દડે . જિઓ “દામ' દ્વારા) દામ, મૂક્ય, કિંમત દયાહીન વિ. [સં.] જુઓ “દયા-ન્ય.”
વે. ફિ.] એક શ્વાસે. (૨) (લા.) હરીફાઈથી, દયાળ, -ળુ વિ. [સં. ) જુએ “દયાલુ.” ચડસાચડસીથી
દયાળુતા જ એ “દયાલુ-તા.' દમેદમિયું વિ. [+ ગુ. “ઇ કુંત. પ્ર.] (લા.) હરીફાઈ કર- દયિત વિ. [સં.] વહાલું. (૨) પં. પ્રિયતમ, વહાલો, પતિ, નારું, બરાબરિયું
[સરસાઈ દયિતા વિ, સ્ત્રી. [સં.] પ્રિયતમાં, વહાલી સ્ત્રી, કાંતા દમદમી સી. + ગ. “ઈ? ત..] હરીફાઈ, બરાબરી, દર' ન. [સં., , ના ગહવર, કુદરતી ગુફા. (૨) સપે દમ્ય વિ. [સં.] જુઓ “દયનીય”
ઉંદર વગેરે પ્રાણીઓનું જમીનમાં ખેતરી કરેલું રહેઠાણ, દયણુ ન. જિઓ “દળણું-પ્રવાહી ઉચ્ચારણ.] જુઓ, ‘દળણું.' બિલ, ભાણ. [ ઊંઘવું (રૂ.પ્ર.) માર્ગ . ૦ પાહવું દયનીય વિ. સિ] દયાને પાત્ર, દયા કરવા જેવું, દયાપાત્ર, (રૂ.પ્ર.) સર્પ વગેરેએ રહેઠાણ માટે જમીનમાં બાકોરું કરવું
દયા-જનક [આઠમે મહિને. (પારસી.) (સંજ્ઞા.) દર* વિ. [ફા. “અંદર' ને મળ અર્થ દરેક, હરેક, પ્રત્યેક દયપાદર ૫. [પારસી.] જરથોસ્તી ધર્મ પ્રમાણે વર્ષને દરર પું. ભાવ, કિંમતના આધાર, રેઈટ' દયા સ્ત્રી, સિં] સહાનુભૂતિ ભાવ, પારકાનું દુ:ખ દૂર દર-અસલ ક્રિ.વિ. ફિા + અર.] અસલમાં, વસ્તુસ્થિતિએ, કરવાની લાગણ, કૃપા, અનુકંપા, કરુણ-દષ્ટિ, રહેમ. [૦ વસ્તુતઃ, હકીકતે, ખરેખર પ્રભુની (રૂ. પ્ર) ભિક્ષા માગવાની ક્રિયા].
દરકાર સ્ત્રી. [ફ.] કાળજી, લાગણી. (૨) ખપ, ઉપયોગિતા, દયાજનક વિ. સં.] દયા ઉપજાવનારું, દયનીય
અગત્ય. (૩) પરવા, તમા, ગરજ દયાદાન ન. [સં] દયા બતાવવી એ, રહેમ કરવાની ક્રિયા દરકારી વિ. [+]. “ઈ પ્ર.] દરકારવાળું દયા-દષ્ટિ સ્ત્રી. [સ.] દયા કરવાની નજર કે લાગણી, દરક્રિનાર કિ. વિ. [.] વેગળું, દૂર. (૨) અલગ, જ રહેમનજર
દરત ન, ફિ. દરખું] ઝાઢ