Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 844

રતિ-રંગ
રતિ-રેંગ (-૨) પું. [સં.] રતિ-ક્રીડાના આનંદ રતિ-વિરતિ સ્ત્રી. [સં.] વૈરાગ્ય. (૨) રાગ અને વૈરાગ્ય
૧૮૭૯
(બ.ક.ઠા.)
રતિ-વિલાસ પું. [સં.] જુએ ‘રતિ-કેલિ.’ રતિ-શાસ્ત્ર ન. [સં.] કામ-શાસ્ત્ર રતિ-સુખ ન. [સં.] રતિ-ક્રીડાના આનંદ
રતી સ્ત્રી. [સં. દ્વિતા> પ્રા. ત્તિમા] ચણાઠી. (૨) ચણાઠીભાર વજન. (૩) (લા.) વિ. શાહું, જરાક રતી-પૂર વિ. [+ ૪એ ‘પૂરવું.'], રતીભાર વિ. [+સં.] રતના વજન જેટલું. (ર) (લા.) જરાક, થોડું રતુ સ્ત્રી. [સં. ઋતુ] ઋતુ, રત, મેસમ રતું(-1)બહું, રતૂમડું વિ. [જુએ ‘રાતું' દ્વારા.] રાતા રંગની ઝાંચવાળું, રતાશર, લાલાશવાળું રતૂલિયા પું. જુએ ‘રાનું' દ્વારા.] રાતાં પાનના એક વેલે રતાત્સવ . [સં. ર્જ્ઞ + Hq] જએ ‘રતિ-લિ.’ રહેાવઈ (-વે), રતાવાઈ ક્રિ.વિ. જિઓ રાત’ ઉપરથી.] રાહેરાત, રાતે ને રાતે
રત્ન નં. [સં.] જુએ ‘રતન.' (ર) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે સમુદ્ર-મથનમાંથી નીકળેલી ચૌદ વસ્તુએમાંની તે તે (લક્ષ્મી, કૌસ્તુભ મણિ, પાર્રિાત વૃક્ષ, સુરા, ધન્વંતરિ વૈદ્ય, ચંદ્રમા, કામધેનુએ, ઇંદ્રના ઐરાવત હાથી, રંભા વગેરે અપ્સરાઓ, ઉચ્ચઃશ્રવા નામના વાડા, અમૃત, વિષ્ણુનું શાંગે ધનુષ, પાંચજન્ય શંખ અને હળાહળ ઝેર). [॰ પાકવું ગુણવાન પુરુષના જન્મ થવા. ચૌદમું રત્ન (૩.પ્ર.) માર મારવા. (ર) ધમકી આપવી] રત્ન-કણિકા સ્ત્રી. [સં.] હીરાના નાના કણ રત્ન-કંખલ (-કમ્બલ) પું. [સં.] એક ઘણા કિંમતી કામળા રત્ન-કુક્ષી સ્રી. [સં.] રત્ન જેવા પુત્રને જન્મ આપનારી સ્ત્રી રત્ન-ખચિત વિ. [સં.] જેમાં રત્ન ભર્યાં હેાય કે જડયાં હોય તેવું
દેખાડવું.
રત્ન-ગર્ભા સ્ત્રી. [સં.] જુએ ‘રત્ન-કુક્ષી,’ રત્ન-ચિંતામણિ (-ચિન્તામણિ) પું. [સં.] ઉત્તમ રત્નરૂપ (દેહ). (નર.મ.)
રત્નજડિત વિ. [સં.], રન-જઢિત વિ. [સં. રન-fāī] રથ-દલ(-ળ) ન. [સં.] રથીઓની સેના જેમાં હીરા જડયા હોય તેવું
રત્ન-શ્રય ન. [સં.], રત્ન-ત્રયી સ્રી. [સં.] સમ્યક્-ચારિત્ર્ય સમ્યકજ્ઞાન અને સમ્યક-દર્શન (આવા ત્રણ રત્નરૂપ કિંમતી આદર્શ). (જૈન.)
રત્ન-દીપ હું. [સં.] ચળકાટવાળા પાત્રમાંના દીવે રત્ન-પટ્ટ પું. [સં.] દીવાલ વગેરેમાં ઝવેરાતની ભાત - તાવતા પટ્ટો, બૅન્ડ ઑફ જુવેલ-પૅટર્ન' (મ.ઢાં.) (સ્થાપત્ય.) રત્ન-પરખ (-૨) જએ રત્ન-પારખ.' રત્ન-પરીક્ષક વિ.;પું. [સં.] ઝવેરી
માંગ
રત્ન-પ્રસૂતા વિ.,સી. [સં.] કિંમતી રત્નરૂપ પુરુષોને જન્મ આપનારી (પૃથ્વી) [(ર) હીરાની જડતરવાળી પેટી રત્ન-મંજૂષા (-મ-જૂષા) સ્ત્રી. [સં.] હીરા રાખવાની પેટી. રત્ન-માલા(-ળા) સ્રી. [સં.] જએ ‘તન-માળ.’ રત્ન-હવિ પું. [સં., રત્ન-વિદ્ ન.] રાજસૂય ચજ્ઞના આરંભમાં થતા એક લઘુ યજ્ઞ
રત્નપરીક્ષા સ્ત્રી. [સં.], રત્ન-પ-પ)રખ (-ખ્ય) શ્રી. [+જુએ ‘પા(-૫)રખવું.'] હીરાની પરખ, હીરાની ચકાસણી રત્ન-પારખુ વિ. +િજુએ ‘પારખવું' + ગુ. ‘' કૃ.પ્ર.] જુએ ‘રત્ન-પરીક્ષક.’
રત્ન-પ્રભા સ્ત્રી. [ર્સ.] રત્નનેા હીરાને ચળકાટ
Jain Education International_2010_04
રત્નાકર પું. [+ સં. માર્] રત્નેાની ખાણરૂપ-સાગર, સમુદ્ર રત્નાગિરિ પું. [સં. રન-નિરિ] કાંકણના દક્ષિણ બાજુના પર્વત અને આસપાસના કુલકુપ પ્રદેશ. (સંજ્ઞા.) રત્નાવલિ(-લી,-ળિ,-ળી) સ્રી. [સં.] જુએ ‘રતન-માળ.’ રત્નાળું વિ. [+ ગુ. ‘આછું' ત.પ્ર.] રત્નવાળું રત્નાભવા શ્રી. [+ર્સ. ઉદ્ભશ્ર્વ, બ.ૌ.] રત્નાને જન્મ આપનારી (પૃથ્વી). (ર) રાજસભાના એક પ્રકાર રથ પું. [સં.] માથે છત્રીવાળું કે ઉઘાડું બેાડા ોડાય તેવું ચાર પૈડાંનું પ્રાચીન લશ્કરી વાહન. (૨) રથમાં બેસી લડનારા ચાઢો. [ કરી જાત (કે વાળવા) (૩.પ્ર.) કચેાધડિયું વીતવું] સેંટ.' (સ્થાપત્ય.) થક યું. [ર્સ.] ઘાટમાં વચ્ચે ઊપસી આવતા ઘાટ, ‘સેન્ટ્રલ રથન્કાર વિ.,પું. [સં.] રથ ઘડનાર-સુતાર રથ-ક્રમ હું. [સં.] વેદ્ય-પાઠ યાદ રાખવાના આઠ પ્રકારમાંના એક પ્રકાર
રથ-ખેરણ(-ન) વિ.,પું. [+ જએ ‘ખેડનું' + ગુ. અણુ' ‘અન” ક વાચક કૃ.પ્ર.] રથ ચલાવનાર–સારથિ રથ-ઘા પું. [+જુએ ‘ઘડવું' + ગુ. એ' કૃ.પ્ર.] જુએ
થ-કાર.’
રથ-ચક્ર ન. [સં.] રથનું તે તે પૈડું રથ-ચર્યા સ્રી. [સં.] રથમાં બેસી મવું એ રથ-જાત્રા શ્રી. [+જુએ જાત્રા.] જુએ ‘રથયાત્રા.’ રથ-ડી સ્ત્રી. [જુએ ‘રથ-ડો’+ ગુ. ‘ઈ ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] નાના
સ્થ
રથ-ડો પું. [+જએ ‘હું' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] રથના પ્રકારનું પૈડાંવાળું એક નાનું વાહન. (ર) (લા.) બળદ જોડી ચલાવાતો લેટ દળવાની ઘંટી
રથ-પતિ પું. [સં.] તે તે રથમાં રહી લઢતા તે તે યુદ્ધો રથ-યાત્રા શ્રી. [સં.] રથમાં બેસી કરાતી મુસાફરી. (૨) આષાઢ સુદિ ઔજને દિવસે જગન્નાથજીની રથમાં ચડતી સવારી (-એ પ્રમાણે શ્રીકૃષ્ણનાં અન્ય સ્વરૂ૫ેની પણ). (૩) (તેથી) (લા.)આષાઢ સુદ્દિ બીજનેા તહેવાર. (સંજ્ઞા.) રથ-સપ્તમી સ્ત્રી. [સં.] માઘ સુદે સાતમની તિથિ. (સંજ્ઞા.) રથ-સ્પર્ધા સ્ત્રી. [સં.] રથ દોડાવવાની હરીફાઈ રથા-રથી સ્ત્રી. [+ સં. રથ,−ઢિર્ભાવ + ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] રથ સાથે રથની લડાઈ
રથારહણુ ન. [+ સં. મોલ્ળ] રથની સવારી રથારાહી વિ.,પું. [સં. થ + મોહી, પુ`.] રથમાં બેસી યુદ્ધ કરનાર યાહ્નો
થાસન ન. [+સં. મત્તન] રથ ઉપરની યાદ્ધાની એઠક રથાંગ (થાŚ) ન. [+સં. મ૬] (મુખ્યત્વે) જઆ ‘રથ