Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 808

મેઢા-જોયું
માઢા-તેવું વિ. [જએ ‘મેટ' + ‘જોવું' + ગુ. ચું' ભ્• ફૂ] (લા.) બહુ વહાલું. (૨) મેઢી ખેાટનું (સંતાન) મેઢા-ઢંકું (-ઢકું) વિ. [જુ એ ‘મેહું' + ‘ઢાંકણું' + ગુ. ‘'' કૃ.પ્ર.] (લા) શરમાળ
માઢા-મેહ (-ઢય) ક્રિ,વિ. [જુએ ‘મેટું,’-હર્ભાવ + જૂ. ગુ. ‘' સા.વિ., પ્ર.] એક મેઢેથી ખીજે મેઢ એમ ક્રમે. (૨) રૂબરૂ, પ્રત્યક્ષ, સંમુખ, મેઢા સામે મેઢાસન ન. [જુએ ‘મેઢું' + સં. બાલન, સંધિથી.] યાગનું એ નામનું એક આસન. (યાગ.)
0
+
માઢાળ (મૅઢાળ) વિ. [જએ ‘માઢું’+ ગુ. ‘આળ’ ત...] મેટું ધડ કરતાં વધુ આગળ આવી રહ્યું હોય તેવું મેઢિયાં-પટી, દી (મોઢિયાં-) સી. [જુએ ભૈઢિયું’+ ગુ. ‘આં’ બ.વ.,ઞ + ‘પી,-ફ્રી,] ખીસાના ભાગ ઢાંકવા મથાળે નખાતી ઢાંકણ જેવી પી
મેાઢિયું (માહિયું) ન. [જુએ માઢું'+ગુ. ‘ઇયું’ સ્વાર્થે ત. પ્ર.] વસ્તુના સૌથી ઉપરના ભાગ, (ર) સંકલી, (૩) ભરેલા વાસણના મેં પાસેનું ઢાંકણ, (૪) મેઢા ઉપર ચડાવવાનું સાધન. (૫) ખીસાના ભાગ ઢાંકવાનું ઢાંકણ, મેઢિયાં-પટ્ટી, (૬) ફાનસના ડબ્બા વગેરેમાં વાટવાળા ભાગ, (૭) સીસા સીસી વગેરે પદાર્થેાના મેઢા ઉપરનું ઢાંકણ મેઢું (મોઢું) ન. [સં. મુત્યુ-> પ્રા. મુદ્દઇમ-]મુખ, મા. (૨) દ્રિ, કાણું, (૩) આગલેા તેમ મથાળાના ભાગ, (૩) નીકળવાના ભાગ. [-ઢા ઉપર (-ઉપરથ-) (રૂ.પ્ર.) રૂબરૂ, સમક્ષ. હા ઉપર ધૂળ ભભરાવવી(-ઉપરથ) (રૂ.પ્ર.) છેતરવું. “ઢા ઉપર નાક ન હેાવું (-ઉપરથ-) (રૂ.પ્ર.) નિર્લજ હોવું. ઢા ઉપર હવાઈ ઊઢવી (કે છૂટવી) (-ઉપરથ-) (૨.પ્ર.) શરમથી ફીકા પડી જવું. -ઢા ઉપરથી માંખ પણ ન ઊઢવી (-ઉપરથ-) ("માંખ્ય-) (૧.પ્ર.) તદ્ન નિર્મળ હોવું. (૨) નમાલું હોવું. -ઢા જેવું (રૂ.પ્ર.) ખરાબ. -ઢાની મીઠાશ (-શ્ય) (રૂ.પ્ર.) ખુશામત, પરસી, -ઢાની માળ ઉતારવી (-માળ્ય-) (૩.પ્ર.) અપશબ્દો કહેવા. -ઢાની વાત (૩.પ્ર.) સાંભળીને કહેલી વાત. (૨) રૂબરૂ કહેલી વાત. (૩) અપ્રમાણુ વાત. “ઢાની વાતા (રૂ.પ્ર.) ડંફાસ, ઢાનું છું (રૂ.પ્ર.) વાચાળ, (ર) ચાખ્ખી વાત કહેનારું. ન્હાનું જ હું (૩.પ્ર.) જૂઠ્ઠું" એલનારું. -ઢાનું નૂર (કે પાણી) ઊતરી જવું. (રૂ. પ્ર.) છે।લીલા પઢવું, ઝંખવાણા પડવું. ઢાનું મેળું (-મેળું) (રૂ.પ્ર.) વાત કરતાં દખાઈ જાય તેનું. -ન્હાનું વેદાંત (વેદાન્ત) (રૂ. પ્ર.) વાતમાં માત્ર ડાચું ડાહ્યું કહેનારું, ઢાનું સાચું (રૂ.પ્ર.) સત્યવક્તા. “ઢા પર આવવું (રૂ. પ્ર.) યાદ આવવું. ઢા પર કહેવું (-કેઃવું) (રૂ.પ્ર.) શરમ વિના સંભળાવવું. ઢા પર થૂંકવું (રૂ.પ્ર.) તિરસ્કાર કરવે. -ઢા પર મારવું (૩.પ્ર.) ચેાખું સંભળાવી દેવું. ઢા પર મૂતરવું (રૂ.પ્ર.) અપમાન કરવું. (૨) ગાંઠવું નહિ. -ઢા પર શાહી ઢોળાવી (કે રેઢાવી) (રૂ.પ્ર.) છે।ભીલા પડવું, (૨) આબરૂને કલંક લાગવું. -ઢા ભણી હાથ કરવા (રૂ.પ્ર.) ખાવું. ઢામાં આવે તેમ (રૂ.પ્ર.) - વગર વિચાર્યું. -ઢામાં આંટાળી થાણવી (૩. પ્ર.) નવાઈ પામવું. (૨) પરાણે ખેલાવશું. -ઢામાં કીડા પડવા (રૂ.પ્ર.) વારંવાર થૂકયા કરવું, ઢામાં Jain Education International_2010_04
૧૮૪૩
મા
ખીલા ઠામ્યો હોવા (રૂ. પ્ર.) ખેલાવે તાય ખેલવું નહિ, જવાબ મૈં આપવા. ઢામાં જીભ ઘાલવી (૩.પ્ર.) ખેલતું બંધ થવું. ઢામાં જીભ ન હોવી (રૂ.પ્ર.) તદ્ન શાંત પ્રકૃતિનું હાવું. (૨) મૂંગા બેસી રહેવું, ઢામાં હૂંચા દેવા (કે ભરવા) (રૂ.પ્ર.) મૌન પકડવું, ઢામાંથી અંગારા ઝરવા (-અકારા-) (ઉં. પ્ર.) ખૂબ ગાળા દેવી. -ઢામાંથી દાંત કાઢી (કે પાડી) ના(-નાં)ખવા (રૂ.પ્ર.) હરાવવું. ઢામાં થૂકે તેવું (૩.પ્ર.) દરકાર ન કરનારું. (૨) ચર્ડિચાતું. ઢામાં દાંત ન હોવા. (રૂ.પ્ર) નિર્માય હોવું. (૨) મંગા બેસી રહેવું. -ઢામાં ધૂળ ના(-નાં)ખવી (-ધૂન્ય-) (૩.પ્ર) છેતરવું. (૨) શરમાવવું. (૩) ખેાલતું બંધ કરી દેવું. (૪) ગભરાવી દેવું. “ઢામાં પાછું મારવું (...) ચટકા લાગે તેવું સંભળાવવું, ઢામાં પાણી આવવું (કે છૂટવું) (રૂ. પ્ર.) ખાવા લલચાવું. (૩) અદેખાઈ થવી. ઢામાં મગ એરલા (રૂ.પ્ર.) જવાબ ન આપવા. ન્હામાં માખણે ન આગળવું (-ગળવું) (૩, ૫,) નિર્માય હેાનું, -ઢામાં માય (કે સમાય) તેલું (રૂ.પ્ર.) સાથે મળી એકરૂપ થઈ જનારું. -ન્હામાં મારવું (૩.પ્ર.) કડક સંભળાવી દેવું. -ઢામાં તરણું ઘાલવું (૩.પ્ર.) લાચારી બતાવવી. -ઢામાં તરણું લેવડા(-રા)વવું (રૂ.પ્ર.) લાચાર બનાવવું. (ર) થકવી દેવું. ઢામાં સમ્રારા ન હોવા (રૂ.પ્ર.) નિક્ષ્યિ હૈ।વું. -ઢા સુધી આવવું(૬.મ.) કહેવાઈ જવું, (૨) અસંતાષ હાવા. ઢાં મીઠાં કરવાં (કે કરાવવાં) (રૂ.પ્ર.) ખુશાલીનું લેાજન આપવું. (૨) લાંચ દેવી. -ઢાં લાલ થવાં (રૂ.પ્ર.)જશ મળવા. ॰ આડું આવવું (રૂ.પ્ર.) શરમ આવવી. ॰ આપવું (૬.પ્ર.) દરકાર કરવી. (ર) ખેલવા દેવું. ♦ આવડું કરી ના-(-નાં)ખવું (રૂ.પ્ર.) સખત માર મારવેશ. • ૦ આવડું થઈ જવું (‘પ્ર.) શરમાઈ ઝંખવાણા પડવું ૦ આવવું (૩.પ્ર.) મેઢામાં ચાળિયા પડવા ઉપાડવું (રૂ.પ્ર.) ખેલનું. (ર) ગાળ રવી, ૦ ઊઘડવું (રૂ.પ્ર.) ખેલવું. (૨) ખાવાની રુચિ થવી. ૦ ઊતરવું, • ઊતરી જવું રૂ.પ્ર.) ઝંખવાણા પડવું (૨) નિરાશા અનુભવવી, ઊપડવું (૩.પ્ર.) ખડખડાટ કરવા, હદ કરતાં વધુ ખેલવું. ॰ કટાણું કરવું (રૂ.પ્ર.) અણગમા ખતાવવા. ॰ કરવું (૬.પ્ર.) છિદ્ર પાડવું, ॰ કાઢવું (૩.પ્ર.) જાહેરમાં આખભેર નીકળવું. ॰ કાળું કરવું રૂ.પ્ર) તિરસ્કાર પામી દૂર ચાલ્યા જવું. કાળું થવું (રૂ.પ્ર.) અપકીર્તિ વહેારવી . કાળું મેશ(-સ) થઈ જવું (-મેશ્ય,-ચ-) (રૂ.પ્ર.) તદ્દન ઝંખવાણા પડી જવું. • ગંધાવું (ગધાવું) (૩.પ્ર.) ગાળ દેવી. ૦ ચઢાઢણું (રૂ.પ્ર.) ખૂબ લાડ લડાવવું. ૦ ચઢ(-ઢ)વું, ચા⟨-ઢ)વવું (૩.પ્ર.) રિસાવું. ૰ ચલાવવું (૨.પ્ર.) ગાળા દેવી. ૦ ચળવળવું (રૂ.પ્ર.) ખાવાની ઇચ્છા થવી. ॰ ચાટવું (રૂ.પ્ર.) ખુશામત કરવી. • ચાલવું (.૫ ) ખાધા કરવું. (૨) ખખડયા કરવું. ॰ ચુકાવવું (રૂ.પ્ર.) મળવાનું ટાળવું. ૦ છાંડવું (રૂ.પ્ર.) નજર ટાળવી. (ર) મેટાનું વેણ ઉથાપવું ♦ છુપાવવું, સંતાડવું (રૂ.પ્ર.) શરમના માર્યાં ન દેખાવાય એમ કરવું. ૰ોઈને ક્રામ કરવું (રૂ.પ્ર.) સામાની લાયકાત જોઈ કામ પાર પાડયું.
.