Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 778

મુખાવોાકન
૧૮૧૩
મુખાવલેપ્સન ન. [ર્સ, મેંલ + અન-જ્ઞોન] મંગલ કાર્યે પ્રસંગે કાંસાની વાટકીમાં નાખેલા પ્રવાહી ધીમાં વર-કન્યા એકખીજાનું માઠું જોવાની ક્રિયા કરે છે એ (જે પછી એ વાટકા દાનમાં અપાય છે.) [મુખકમલ.'
મુખ્ય-તમ વિ. [સં.] સૌથી આદિમાં રહેલું, પ્રધાન-તમ મુખ્યતઃ ક્રિ.વિ. [સં.] મુખ્યત્વે, ખાસ કરીને, પ્રધાનપણે મુખ્યતા શ્રી., -ત્ર ન. [સં.] મુખ્ય હાવાપણું, પ્રધાન-તા મુખ્યત્વે ક્રિ.વિ. [ + ગુ. ‘એ' ã.. વિ, પ્ર.]મુખ્ય કરીને, મુખ્યતઃ, ખાસ કરીને, પ્રધાનપણે. [॰ કરીને (૩.પ્ર.) મુખ્યત્વે]
સુખાંભુજ(મુખામ્ભુજ) ન. [સ, મુલ મમ્મુન] જએ મુખિયાજી પું., ખ.વ. [જુએ મુખિયા' +‘' માનાર્થે, જુએ ‘ખિયા.’ [સીવવાની સુતળીનું ગૂંચળું સુખિયું` ન. [સ, મુજ્ઞ + ગુ. યું' ત.પ્ર.] કોથળા વગેરે મુખિયું? વિ. [+]. ક્યું' ત.પ્ર.] મુખ્ય, પ્રધાન, મુખી મુખિયા વ., પું. [સં. મુણ + ગુ. ‘ઇયું' ત.પ્ર.] મંદિરમાં ઠાકારછની સેવા કરનાર મુખ્ય સેવક. (પુષ્ટિ.) (ર) મુખ્ય માણસ, મુખી
સુખી વિ., પુ. [સં.,પું.] મુખ્ય માણસ, પટેલ. (ર)
ખેાજાઓની જમાતના મુખ્ય માસ
લગતું, મેાગલાઈ
મુખી-પદન. [+ સં.], -દું ન. [ + ગુ. ‘'' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] મુખીના દરજજો કે હદો
સુખડ્ગત વિ. સં. મુણ + ઉદ્ભત] મુંખમાંથી નીકળેલું મુખમુખ ક્રિ.વિ. [ર્સ, મુલ,-દ્વિર્ભાવ] મેઢામેઢ મુખ્તસર વિ. [અર.] જુએ ‘મુખતેસર.’ મુખ્ય વિ. [સં.] આદ્ય, અગ્રણી, નાયક, પ્રધાન,
યુગ(-)લાઈૐ શ્રી. [+ ગુ. ‘આઈ ' ત.પ્ર.] મુગલ શહેનશાહત, માગલાઈ [ઘલાવવી (રૂ.પ્ર.) સરમુખત્યાર સત્તાથી રાજ્ય કરવું] [પ્રત્યય.] મુગલ સ્ક્રી સુગ("થ)લાણી . [જુઓ ‘સુગ(-૫)લ' + ગુ. ‘આણી’ સુગા-સાડી સી. ચેકડી-ભાતના એક રેશમી સાઢ્યા ‘ચી,’મુગિયું ન. વસાણાના એક પ્રકાર
હેડ.' (ર) પુખ્ત, ‘મૅજર.’(૩) સર્વોપરિ, ‘સુપ્રીમ’મુગા હું, નસક્રેારાં વચ્ચેની ચામડી. (૨) બે ઠ વચ્ચેના (૪) આરંભક, ‘પ્રાઇમરી.’ (૫) પ્રધાનસત્તાધારી, ડામિનટ’
ખાડા. (૩) ગાડીમાં લેાઢાની પટ્ટીના વાંકા વાળેલા ખેડા મુખ્ય વિ. [સં.] મેહ પામેલું. (૨) અણુસમજી, અભેાર. (૩) નિર્દોષ. (૪) મેાહિત થયેલું. પ્રેમ-મુગ્ધ મુખ્યતા શ્રી., ત્લ ન., મુધ-ભાવ [સ.] મુગ્ધ હૈ।વાપણું મુગ્ધા વિ., શ્રી. [સં.] જવાની તાજી ફૂટી હોય તેવી ઊગતી આવતી સ્ત્રી કે નવાઢા. (૨) કામચેષ્ટાને હજી ખ્યાલ નથી તેવી નાચિકા. (નાટથ.)
મુખ્ય પ્રધાન છું. [×.] મુખ્ય મંત્રી, ચીફ્ મિનિસ્ટર' મુખ્ય શિક્ષક હું. [સં.] મહેતાજી, હેડમાસ્તર' મુખ્ય શિક્ષિકા સ્ત્રી. [સં] મહેતીજી, ‘હેડમિસ્ટ્રેસ' મુખ્યાક્ષીકરણ ન. [સં. મુણ્ + અક્ષી-રળ] સમાંતર લીટી દારવાની ક્રિયા. (ગ.)
મુખ્યાત્મા પું. [સં. મુણ્ + આત્મા] શરીરમાંના પાંચ કાશના સાક્ષી આત્મા, અંતરાત્મા બ્રહ્માનંદ
મુખ્યાનંદ (-નન્દ) પું. [સં. મુત્ત્વ + અનન્ય] બ્રહ્મનેા આનંદ, મુખ્યાનુવાદી વિ., પું. [સં, મુથ + અનુ-વાવી, યું.] શુદ્ધ સાત સ્વરામાં અંશસ્વરથી આરેાહમાં ત્રીજો ('ગ') અને અવરાહમાં ત્રીજો (ધ’) એ પ્રત્યેક સ્વર. (સંગીત.) મુખ્યાર્થ છું. સં. મુઘ + અર્થ] પ્રધાન માઇના, શબ્દના વાચ્યાર્થ. (કાન્ય.)
મુખ્યાંક (મુખ્યાÊ) પું. [સં, મુફ્ળ + ] મુખ્ય સંખ્યાંક મુખ્યાંશ (મુખ્યશ) પું. [સં. મુણ્ય + અંગ] મુખ્ય ભાગ મુખ્યાંશધારી (મુખ્યાશ-), મુખ્યદંશ-ભાગી (મુખ્યશ-) વિ. [સં.,પું.] મુખ્ય ભાગીદાર મુગટ છું. [સં. મુટ, શૌર. પ્રકારના આંતરિક વિકાર >; બાકી અબાધિત] જઆ ‘મુકુટ.'
Jain Education International_2010_04
સુજ
મુગટધારી વિ. [ + સ.,પું. ] જચા મુકુટધારી,’ મુગટ-મણિપું. [+સું, મળ] જએ ‘મુકુટ-મણિ.' મુગટી જુએ મુકી.’ મુગટ જુએ ‘મુકટા.’
ગડી સ્રી. પિત્તળ ગાળવાની માટીની કંડી. (ર) સ્ત્રીઓનું કાનનું એક ઘરેણું, ખુગડી
મુગણી સ્ત્રી, રાંધેલા ચાખાની મસાલેા નાખી બનાવેલી એક પ્રકારની પૂરી, ખાચિયું સુ(-મ)ગદળ ન. [સં. મુળર, પું] જઆ ‘મુગર(૧) સુગ(-ધ)લ વિ., અને પું. [તી.] ઈરાન અને તા તરફની અને ત્યાંથી ભારતવર્ષમાં ઊતરી આવેલી એકર પ્રજા અને એના પુરુષ, મેગલ. (સંજ્ઞા.) યુગ(-)લાઈ↑ વિ. [+]. આઈ' ત...] મુગલ સત્તાને
મુગ્ધાક્ષી વિ., સ્ત્રી, સં. મુપ + અક્ષિ, સમાસમાં અક્ષ + સ. ' સીપ્રત્યય] શરમાળ અભાર આંખવાળી મુગ્ધાભાવ પું. [સં.] હજી કામ-વિકારની અસર નથી થઈ તેવી દશા, મુગ્ધ અવસ્થા. (નાટષ.) મુઘલ જઆ ‘મુગલ.’ મુઘલાઈ ૧-૨ જુએ ‘મુગલાઈ ૧-૨,
સુચ(-૩)કુંદ (૩) પું. [સં.] શ્રીકૃષ્ણના સમયના એક પૌરાણિક રાજવી. (સંજ્ઞા.) મુચરા પું. [તુર્કી, મુચ લ] ગુના કરી કરું તા દંડ કે સજા ખમવાની બાંહેધરી આપું છું' એ જાતનું લખી આપેલું જામિન-ખત, રેકોગ્નિઝન્સ,’[ કરી આપવા, ૦ લખી આપવા (રૂ.પ્ર.) લખીને આંહેધરી આપવી] મુચુકુંદ (કુન્દ) જએ મુચકુંદ.’
બહાદુર, ભાયડો
મુછાળા, મુછાળા વિ., પું. [જુએ છ’ + ગુ. ‘આછું' +ગુ, વ્' સ્વાર્થે ત.પ્ર.] મૂંછવાળા. (૨) (લા.) મરદ, એિક શ્વાસ મુશ્કેલ ન. [જુએ ‘' દ્વારા,] છેડે મૂછ જેવાં ફૂલવાળું મુા પું. જ્યાંથી લાકડું ઊભું ચીરી શકાય તે ખેડા. (૨) પાટડાના છેડા. (૩) લાટા અંદરથી સાફ કરવાના પીડા મુજ, ને જએ મુઝ,ને.’