Page Text
________________
માથાફરેલ છે ૧૮૦
માથે માથાફરેલ-લું વિ. જિઓ “માથું'+ફરવું' + ગુ. “એલ, માથાવિહોણું જુઓ “માથાવાણું.” -હું' બી.ભ. ક] કરેલા માથાવાળું, મિજાજી
માથાસરું ન. [જ એ માથું' + સં. ઈરાન્ > પ્રા. માથાફાટ વિ. જિઓ માથું'+ ફાટવું.] મગજ ઉશ્કેરાઈ +. ઉં” ત.પ્ર.] મથાળું જાય તેવું (ગધ વગેરે
માથા-સાટ () કિ.વિ. [ઓ “માથું' +“સાટે.] માથા-ફાટેલ,-લું વિ. જિઓ ભાથું'+ “ફાટવું' + ગુ. ‘એલ- માથાના બદલામાં -લું’ બી. કૃ] માથાફરેલ.'
માથાળું વિ. જિઓ “માથું + ગુ. “આળું ત...] માથામાથાફાટ વિ. [એ “માથું'+ “ફાડવું.'] (લા) ગમે તેવું વાળું. [બે માથાળું (ઉ.પ્ર.) હિંમતવાળું] અને અધરું કામ કરનારું
માથી વિ. [સ.j.] ચત્ન કરનારું માથા-ફી વિ. જિઓ “માથું' દ્વારા.] એ “માથાફરેલ.” માથુ જી. ધણિયાણી, પત્ની માથા (-૩૫) સી. [ઓ “માથું'+ “ડવું.] જએ માથુર વિ. [સં.] મથુરાને લગતું ‘માથા-કટ.’
માથુર-સંઘ (સ) પું. [૪] મથુરાને દિગંબરી જૈન સંઘ માથા-ફેદિયું વિ. [+ગુ. “ઈયું ત...] જુએ “માથાકુટિયું. માધુરી વિ., સી. [૪] મથુરામાં તૈયાર થયેલી (જેન માથા-બંત-બાં)ઘણુ, શું ન. [જાઓ “માથું' + “બાંધવું આગમની એક વાચના). (જૈન)
અ' કમj, માથાબંધન (-બ-ધન ન. માથું ન. [સં. મરામા . મગ-] શરીરના પરીવાળા [+] માથે બાંધવાનું પાઘડી સાફ વગેરે લૂગડું ભાગ, ઉત્તમાંગ (જેમાં માણસેનાં કપાળ-કાન, પશુઓનાં માથા-બૂટ વિ, જિઓ “માથું” + બટવું.] માથું બડી જાય શિંગડાં-કાન, બીજે પ્રાણીઓ-પક્ષીઓ-જંતુઓને અખાને તેટલું ઊંડું
ઉપરનો ભાગ આવી જાય છે) (૨) ડેકની ઉપર માથા-બાળ વિ. [જ “માથું' + બળવું.'] માથું બાળ- સમગ્ર ભાગ. (૩) કોઈ પણ વસ્તુને ઉપરનો ભાગ, વામાં આવે એ પ્રકારનું (સ્નાન)
શિરોભાગ, ટોચ, શિખર. (૪) (લા) પ્રત્યેક વ્યક્તિ. માથાભારે વિ. જિએ “માથું'+ “ભારે.”] સહેલાઈથી સમઝે (૫) મગજ, ભાન, સમઝ, બુદ્ધિ. [-થા-ઉતાર (રૂ. પ્ર) નહિ તેવું, સરળતાથી કામમાં ન આવે તેવું, દફ-હેડેડ'. દરકાર લક્ષ્ય કે લાગણી વિનાનું. થા ઉપર (૯) (રૂ.પ્ર) (પ્ર.) (૨) ઉદ્ધત અને દાંડ
સ્વીકારવાને પાત્ર. (૨) માન આપવા યોગ્ય. (૩) જવાબમાથાનમાર, શું વિ. જિઓ “માથું' “મારવું + ગુ. “ઉ” દારીવાળું. -થા ઉપરવટ, (૭) (રૂ.પ્ર.) નહિ ગણકારતાં કમ.] માથામાં મારે તેવું, ગાવું ન જાય તેવું. (૨) માથું સ્વતંત્ર રીતે, સવછંદતાથી. -થા ઊતરતું (રૂ.પ્ર.) બેદરકારી મારી આગળ વધનારું, ઘુસણિયું
ભરેલું. (૨) ભલીવાર વિનાનું. (૩) લાગણી વિનાનું. માથા-મૂલ ન. જિઓ માથું' + “ભૂલ ] માથાની કિંમત, (૪) વઢથી થતું. -થાથી જવું (રૂ.પ્ર.) કાબૂ બહાર કરેલા ખૂનના બદલામાં મળતું રેકડ વળતર
જવું. (૨) વંઠી જવું, હાથથી જવું. થાના કકડા માથા મંડી પી. જિઓ “માથે ' + મંડયું + ગુ. “શું” ભ. (કે કટકા યા ટુકતા) થવા (રૂ.પ્ર.) માથામાં સાટકાનું + ગ. ' પ્રત્યય. જેણે પોતાનું માથું મંડાયું હોય દુઃખ થયું. -થાના કપાસિયા કાઢી ના(નાં)ખવા (ઉ.પ્ર.) અને જેને વધવ્ય મળ્યું હોય તેવી સ્ત્રી
સામાને તાબે ન થવું. -થાના વાળ ખરે તેવું (રૂ.પ્ર.) માથા-મેલી સ્ત્રી, જિઓ “માથું' + “મેલું' ગુ. “ઈ' સ્ત્રી- ઘણું જ કડવું. -થાના વાળ ઘસાઈ જવા (રૂ.પ્ર.) સખત પ્રત્યય.] (લા.) રજસ્વલા સ્ત્રી
મહેનત કરવી. (૨) સખત ચાકરી કરવી. -થાના વાળ માથાવટ ક્રિવિ. જિઓ “માથું' + “વટવું.] માથા સુધી. પગે લેવા (રૂ.પ્ર.) સખત ખુશામત કરવી, થાના વાળ (૨) માથા સાટે, માથાની પરવા કર્યા વિના, માથું પારકા હવા (રૂ.પ્ર.) ભારે કરજ લેવું. થાની જમીન જતાં સુધી
(રૂ.પ્ર.) ઉપરલે ભાગે આવેલી જમીન. -થાની નંબડી માથાવટી સ્ત્રી. જિઓ “માથું' +સ, વર્જિતાપ્રા. વક્ટિમાં રહી જવી (જૈ:-) (રૂ.પ્ર.) સખત સેવાચાકરી કરવી. (૨) સાડીને તેલ ન બગડે એ માટે માથા ઉપરના ભાગમાં સખત ભાર ઉઠાવવું. (૩) બહુ ચિંતા હોવી. થાની ત્યાં સીવવામાં આવતો કાપડનો ટુકડે. (૨) (લા.) પાઘડી (રૂ.પ્ર) અગ્રેસર, આગેવાન, થાની મેખ (-ખ્ય) પ્રતિષ્ઠા, આબરૂ (બંને અર્થ માટે જ “માથરાવટી’– (રૂ.પ્ર.) માન આપવા પાત્ર. થાનું (રૂ.પ્ર.) પહોંચી વળે મારે ટી.' [૦ મેલી હોવી (ઉ.પ્ર.) પ્રતિષ્ઠા ઓછી હોવી. તેવુંથાનું છત્ર (રૂ.પ્ર.) વડીલ, મેટેરું, માન આપવા ૦ હલકી પઢવી (ર.અ.) પ્રતિષ્ઠા એાછી થવી].
પાત્ર, ગુરુજન. -થાનું દરદ (રૂ.પ્ર.) ચિંતાનો વિષય. થાનું માથાવ૮ (ડ) સ્ત્રી. [જ એ “માથું' દ્વાર.] પરમણ સાથે ફરેલ (કે ફાટેલ) (રૂ.પ્ર.) કેઈનું કહ્યું ન માને તેવું. થાનું
બંધાતી સઢની બાજ. (વહાણ.) [માથા વિનાનું મેણું (-મોળું) (રૂ.પ્ર.) હિંમત વિનાનું. (૨) મર્ખ. થાનું માથા-વ-વિહોણું વિ. જિએ “માથું'+ “વ(-વિ)હોણું.] હોવું (રૂ.પ્ર.) સામાને પહોંચી વળે તેવું હોવું. -થાને માથા-વાઢ . જિઓ માથું' + “વાહવું.'] માથું કાપવું ઘા (રૂ.પ્ર.) તદ્દન અણગમતી વાત. થાને જવાબ દે એ. (૨) વિ. માથું વાઢ તેનું
(રૂ.પ્ર.) જવાબદારીને ભોગ બનવું. -થાનો મુગટ તે માથાવેરો પં. [ઓ “માથું' + વેરે.] માથા દીઠ લેવામાં મણિ) (રૂ.પ્ર.) પૂજ્ય, વડીલ, માનપાત્ર. થા ૫ર (રૂ.પ્ર.) આવતો હતો તે એક કર, “કૅપિટેશન-ટેકસ'
તદન નજદીક. (૨) માન્ય, સંમાન્ય. માથા પર કરું
૫) જવાબદામની વાત. આ દેવું. -થાને
For Private & Personal Use Only
Jain Education International 2010_04
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |