Page Text
________________
માતૃ-હત્યા
૧૭૭૯
માથા-પૂર
માતૃહત્યા . [સં] જાઓ “માતુ-વાત.”
વગેરેમાં દાંતા નાખતાં વધામાં ફાડ વગેરે ભરાવી મજબૂત માત-હત્યારું વિ. [સ. મ+ એ “હત્યારું.”] જુઓ કરવા માતુ-ઘાતક.'
માથરોટી ઢી. [ઓ “માથું” દ્વારા.] “માથરાવટી.” માતેલું વિ. [સં. મg>ગુ. “માત’ + “એવું' કુપ્ર] મત્ત માથ-જૂન વિ. . જિઓ “માથું'+ “સ.] જેના માથા બનેલું, ફાટી ગયેલું. (૨) તોફાને ચડેલું. [ સાંઢ ઉપર ગોળ ભમરી છે તેવો છે (એ એબ ગણાય છે.) (ઉ.પ્ર.) નિરંકુશ માણસ].
માથળિયું ન, ભોંયતળિયું માત્ર' ના.. [સં.] ફક્ત. (૨) વિ. બધું, સઘળું (ત્યાં માથા ઉતાર વિ. જિઓ “માથું' + “ઉતારવું.] જેમાં માત્ર એ નામની પછી આવે છે: “માણસ માત્ર”). (૩) પ્રત્યેક
માથેથી ભાર ઉતારી નાખવાનું હોય તે રીતનું દિલ વિનાનું. (એ જ પ્રોગ). (૪) ફક્ત એક, એકર.'
(૨) ક્રિ.વિ. બેદરકારીથી વેઠ કરતા હોય એમ માત્ર* સી. [સં. માત્ર] માત્રા, માતર
માથા- ળ (-) સ્ત્રી. [જ “માથું'+ “ઓળવું] સંયુકત માત્રા સ્ત્રી. [સં.) માપ, પ્રમાણ, કન્ટિટી.” (૨) ઉચ્ચા- કુટુંબમાં વિધવાને જેઠ-દિયર વગેરે પાસેથી ભરણ-પોષણ રણમાં સમયની ગણનાને નાનો એકમ, મોસ' ન’ મેળવવાનો હક્ક (બ.ક.ઠા.) (વ્યા.) (૩) ખાસ કરી એ-એ-એ- માંનું માથાકતું વિ. જિઓ “માથું કાઢવું' + ગુ. “હ” કુ.પ્ર.] () એ ચિન. (વ્યા.) (૪) ખાસ કરીને ધાતુઓની | (લા.) જીવનના હરકોઈ કામમાં આગળ આવી કામ ભસ્મને લેવાના ડેકને એકમ. (ઘ) (૫) ઈદ્રિના કરનારું. (૨) નીડર. (૩) સાહસિક વિષયોને અનુભવ–શબ્દ સ્પર્શ રૂપ રસ અને ગંધ. (૧) માથાકૂટ (ત્રય) સી. [જ એ “માથું' “કૂટવું.” (લા) જથ્થો, પ્રચય. () આંદોલનનો વિસ્તાર
કડા, લમણાઝીક. (૨) પ્રયાસ, પ્રયત્ન. (૩) નકામી માત્રાત્મક વિ. [+સં. માત્મન્ + ] જેમાં માત્રાની મહેનત ગણતરી હોય તેવું, માત્રા-રૂપ
માથાટિય-૨)ણ (-શ્ય) સી. જિઓ “માથાટિયું+ગુ. માત્રા-દેષ છું. [] છંદમાં માત્રાની ગણતરી કે વધુ “અએ) ત..] માથાકૂટ કરનારી જી ઘટુ માત્રા હોવાને થતો દેવ. પિં.
માથાટિયું નિ. [જુઓ “માથાકૂટ'+ગુ. “યું ત...] માત્રા-બદ્ધ વિ. સિ.] માવાથી ચરણનાં માપ સધાયાં હોય તેવું માથાકૂટ કરનારું માત્રા-બંધ (બા) . સિં] જેમાં માત્રાથી ચરણનાં માપ માથાટિયણ (-૩ય) એ “માથાકુટિયણ.” સધાયાં હોય તેવી છંદની રચના
માથા-ઝી(ઝ), (-કથ) સી. [ ઓ “માથું' + “ઝી(ઝી)-કમાત્રામેળ છું. [+ાઓ મેળ.'] માત્રાની છંદમાંની ગણતરી- .'], -કણ ન. [+ ગુ. “અણુ કુ.મ.], "કણ (૧૩) સી. વાળી સ્થિતિ. (૨) વિ. જેનાં ચરણ માત્રાની ગણતરીથી +િ ગુ. ‘અણુ” ક.મ.] જ એ “માથા-કટ.” સધાય છે તેવું, માત્રા-બદ્ધ
માથાઝી-ટ્ઝ)કિયું વિ. [જ માથા-ઝી(-ઝી)ક' + ગુ, ઇયું' માત્રા-લોપ ! સિ.] ગાવામાં કરવામાં આવતો અતિ- ત.પ્ર.] એ “માથાકૂટિયું.” લિંકાઈ જાય તેટલું લોપ, અરેસ્ટ' (પ..) (સંગીત.)
માથા-ક (3) વિ. [જ એ “માથું' + “હાંકવું.'] માથું માણાવૃત્ત ન. સિ.1 માત્રાની ગણતરીવાળા તે તે છંદ. (ષિ) માથા-ઢાંકણુ ન. [જ માથું' +ાંકણ.] માથા ઉપર માત્રા-સમક પું. [સં.] માત્રા સરખી સંખ્યાની છતાં ગોઠવ- હાંકવાની ક્રિયા કે સાધન. (૨) (લા.) નિવહનું સાધન ણી જુદી હોય તે ને તે તે વર્ગ. (પિં)
માથા-૮ કિ.વિ. જિઓ “માથું' + “તૂટવું.'] માથું ટી માત્રા-પર્શ પું, [૩] ઇઢિને એના વિષય સાથે જાય એ પ્રકારની સખત મહેનતથી સંગ કે સંબંધ
માથા-તર () પી. [ઓ “માથું'+ તેડવું.] જુઓ માત્રિક વિ. [સ.] માત્રાને લગતું. (૨) માત્રામેળ પ્રમાણેનું માથાકૂટ.” (ર) (લા) મુશ્કેલી માત્રીમાતા સ્ત્રી. [સં.] મા>િ“માત્રી'+સં] એ “માતરી. માથાતોડિયું વિ. [+ગુ. ઈયું' ત.ક.] જએ “માથાકટિયું.” માચ્ચાર છું. [સં. મીત્રા + સન્નાર) એક બે માત્રાના માથાદીઠ કિ.વિ. [જ “માથું'+ “દીઠું' કાર.] દરેક માથું સમય જેટલું ઉરચારણ, ‘સિલેબલ' (દ.ભા.)
કે માણસને અલગ તારવી તે તે એકને ઉદેશીને માત્સર્ય ન. [સં.] બીજાની ચડતી જોઈ સહન ન કરવા- માથાકૂખણ (-શ્ય) રહી. [જ માથું દુખ' + ગુ. પણું, મત્સર-દષ, ઈર્ષ્યા, અદેખાઈ
અણુ” ક...] માથું દુખી જાય એવી પરિસ્થિતિ માય-ન્યાય મું. [.] માટે માછલું નાનાં માછલાંને ગળી માથાદ્ખ ન. [જ “માથું'+ દૂખ' + ગુ, “અણું? જાય એ પ્રકારની જીવન-પ્રણાલી
ક્રિયાવાચક કુ.પ્ર.] જખ “માથાકૂટ.” માજ્યિક છું. [સં] માછીમાર
માથાકૂખણું* વિ. [જ એ “માથું' + “ખવું' + ગુ. “આણું માથડિયું ન. જિઓ “માથ+ગુ. “ઇયું' ત...], માથડું કર્તવાચક ઉ.પ્ર.] માથું દુખાડી દે તેવું. ન. જિઓ “માથું'+ગુ. સ્વાર્થે તા.1 જ “માથું.' માથા-નું વિ. [જ “માથું' + ગુ. “' છે.વિ.ના અર્થને (પદ્યમાં.).
[માથાવટી અનુગ] (લા.) પહોંચી વળે તેવું, વધારે બળવું. (૨) માથરાવટી સ્ત્રી. જિઓ “માથું” દ્વારા ] મથરાવટી, માથરોટી, કજિયાખોર
[જાય તેટલું ઊડું માથરેટ સક, જિએ માથું' દ્વારા, ના.ધા.] ખંપાળી માથા-પૂર વિ. જિઓ “માથું' + ‘પૂરવું.] માથું કાઈ
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |