Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 731

મહાદાર
૧૦૬૬
મહોદાર વિ. સં. મ>> મહીં + સાર] ખૂબ જ મેટા દિલનું. (ર) સખાવતી, દાનવીર
મહોન્નત વિ. [સં. મત્> મા + ઉન્નત] ખુબ ખ્મ ઊંચું. (ર) સારી રીતે ચડતી પામેલું
મહોપાધ્યાય પું. [સં. મહત્ >મહા + કવાથા] સંસ્કૃતના વિદ્વાન પુરુષની એવી એક માનદ પદવી મહોબત (મા:ખત) સ્ત્રી. [અર, મહખત્] સ્નેહ, પ્રેમ, પ્યાર. (૨) પિદ્માન, એળખાણ. (૩) મૈત્રી, ઢ:સ્તારી મહોબતી વિ. [+]. ઈ' ત.પ્ર.] મહેમતવાળું, સ્નેહ રાખનારું, પ્રેમી
મહોર (મો:૨) સ્ત્રી. [ા. મુહૂર્] સેનાના સિક્કો, સૌર્યા. (૨) સરકારી કે ફ્રાઈ સંસ્થાની વિગત કે નિશાની ધરાવતા સિક્કો અને એની છાપ, ‘સૌલ.’ [॰ મારવી, ॰ લગાવવી (૩.પ્ર.) કદર તરીકેની નવાજેશ કરવી. (૨) પ્રમાણિત કરવું] [નેતાગીરી, આગેવાની, સરદારી મહોરકી (માઃરકી) સ્ત્રી. [સ. મુલર > પ્રા. મુરી દ્વારા] મહોર-છાપ(માઃ૨-) સ્ત્રી, [જએ ‘મહેર’ + ‘છાપ.’] દસ્તાવેજ ખત વગેરે ઉપરની સરકારી સિક્કાની છાપ મહોરદાર॰ (મેં:૨-) વિ. [સં. મુ>પ્રા. + ફા. પ્રત્યય] આગેવાન, અગ્રેસર, નેતા, નાયક મહરોદાર॰(માઃર-) વિ., સ્ત્રી. [જુએ ‘મહેાર’+ા. પ્રત્યય.] (લા,) બેગમ, પત્ની [છાપવાળું, સૌલ-બંધ મહોર-બંધ (માઃર--બુધ) વિ. [ફા. મુ-નવું] મહેરમહોરવું (મૅ:રવું) સક્રિ. ખળામાં ઊપણતાં દાણા સાથે સાં પડે તે વાળી દૂર કરવાં. મહેરાવું (મૅરાવું) કર્મણિ,કું, મહોરાવવું (માઃરાવવું) કે.,સ.ક્રિ. મહેારાવવું, મહેરાવું (મૅરા) જએ ‘મહારનું’માં. મહોરું (મા:રું) ન, [ફા. મુહૂહૂ ] મકડું. પૂતળું, બાવલું. (૨) મૂર્તિ ઉપર ચડાવાતા મૂર્તિના આકારના ખાલરો. (૩) ખેલમાં તે તે માણસને દાનવ પશુ વગેરેનું મેઢ પહેરાવવામાં આવતું ખેાખું, ‘માસ્ક.' (૪) શેતરંજનું પ્યાદું મહોરા (મૅ ૨) પું. [સં. મુઃ-> પ્રા. મુદ્દર્બ-] કઈ પણ વસ્તુના આગલા ભાગના દેખાવ, (ર)વહાણ આગટ એટ વગેરેના આગલા ભાગ. (૩) સંગીતમાં ધ્રુવા કે અસ્થાઈની કડી. (૪) કુસ્તીના આરંભના દાવ કે પેચ. (૫) તલવારને ધા. (૬) સર્પના તાળવામાંથી મળતા ગોળ ચપટા પદાર્થે (જે સર્પનું જેર ચૂસે છે એમ મનાય છે.) (૭) ઘસીને આપવામાં આવતા ચળકાટ
મહોલ (માલ) પું, [અર. મહલ] જુએ ‘મહેલ.’ મહોલાત (મો:લાત). [+ અર. ‘આત્' બ.વ.ને પ્ર.,શ્રી.] જુએ ‘મહેલાત,’
મહોલ્કા સ્ત્રી. (સં. મદ્દત > મા + ૩[] આકાશમાંથી પડતા મેટા ખરતા તારા. (૨) માઢું ઊંબાડિયું મહોલ્લા-દાર (મેઃલ્લા-) વિ. [જએ (મહેૉલેટ' + ફા, પ્રત્યય.] જઆ મહેલા-દાર.’ મહોલ્લે (મઃલ્લે) પું. [અર. મહલતું] જુએ ‘મહેલે ’ મહો-વાસા (માઃવાસે) પું. [સં. મુલ > પ્રા. માઁ + સં. વાસ$-> પ્રા,વાસ] ઢારના મેઢાના એક રાગ
Jain Education International_2010_04
મળ-દાય
મળ જુએ ‘મલ,’ [॰ કરવા (રૂ.પ્ર.) હંગવું, ઝાડે ફરવું] મળવું જએ ‘મલકવું.' મળકાવું લાવે,ક્રિ મળઢાવવું કે.,સ.ક્રિ.
મળકાવવું, મળકાણું જ ‘મળકનું’-મલકનું’માં. મળકી આ. [જુએ ‘મળ' + ગુ. ‘કું' સ્વાર્થે ત.પ્ર. + ‘ઈ' ' પ્રત્યય.] નદીમાં ઘસડાઈ આવેલાં કાંપ કાદવ રેતી વગેરેની ઠરીને બનેલી જમીન
મળકું વિ. જરા મેળું, સ્વાદમાં ફિક મળ-ક્ષાલન જુએ ‘મલ-ક્ષાલન.’ મળ-ગૂગળું વિ. [જએ ‘મળ’+ ‘ગૂગળું.'] તન મેલું, સાવ ગંદું, મેલ-ગળું મળ-ચૂસિયું વિ. [જએ ‘મળ’ + ચૂસવું' + ગુ. ‘ઇયું’ કૃ.પ્ર.] મળ ચૂસી લે તેવું. (ર) (લા.) ખૂબ લેાભી, મખ્ખી સ મળ-ચૂંથણું, મળ-ચૂંથિયું વિ. [જુએ ‘મળ’+ ‘થવું' + ગુ. ‘અણું’-‘ઇયું' ક વાચક કૃ.પ્ર.] મળ ગ્રંથનારું. (ર) (લા.) લેાભી, કંસ, (૩) નાણાં ધીરી વધુ કઢાવનારું. (૪) બહુ લુચ્ચું
મળ-જન્ય જ ‘મલ-જન્ય.’
મળ-જળ ન. [જુએ ‘મળ’ + ‘જળ,’] મેલું પાણી, ગંદું જળ મળણુ ન. [જએ ‘મળવું”+ગુ. ‘અણ’કૃ.પ્ર.] મળવાની ક્રિયા, મેળાપ, મુલાકાત. (ર) મેળ, સંપ, એકતા. (૩) સ્નેહ, પ્રીતિ
મળત ન., -તર ન. (-ય) સી. [જુએ મળવું' + ગુ. ‘ત’ *તર' કૃ.પ્ર.] બદલામાં કાંઈ મળવું એ, રળવું એ, કમાઈ, ક્રમાણી, ‘રિટર્ન,’ એમેયુમેન્ટ’ મળતાવડું વિ. [જુએ‘મળનું' + ગુ. ‘તું વર્તે.કૃ. + ‘આવડું’ સ્વાર્થે રૃ.પ્ર.] સૌની સાથે આનંદી સ્વભાવથી મળી જનારું, મિલનસાર
મળતા-શેક હું. [જુએ ‘મળવું' + ગુ. ‘તું' વર્તે. રૃ. + સં, વિશેષના અ. તદ્દભવ.] ંપતીને પરસ્પર શ્રઢાની અનુકૂળતાને કારણે રહેતા સંપ મળતિય(-ચે)! (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘મળતિયું’+ ગુ. ‘અ(-એ)ણ' સ્રીપ્રત્યય.] મળતિયા સ્વભાવની આ મળતિયાણુ ન. [જુએ ‘મળતિયું' + ગુ. ‘આણ’સ્વાર્થે ત.પ્ર.] મળતાવડાપણું મળતિયા-પણું ન. [જુએ ‘મળતિયું' + ગુ. ‘પણું' ત.×, ] કપટી સામેલગીરી, કુસહયેાગ, મેળાપીપણું, મેલી સંતલસ, ‘કહ્યુનન’
મળતિયું વિ. [જએ ‘મળવું’ + ગુ. ‘' રૃ.પ્ર. + ‘છયું, સ્વાર્થે ત.પ્ર.] હળીમળી સાથે કામ કરનારું, મળતાવડું. (૨) પક્ષકાર. (૩) સાથીદાર
મળતી શ્રી. જુઓ ‘મળવું” + ગુ. ‘તું’ વર્ત, કૃ + 'ઈ' હીમ પ્રત્યય.] મળતિયણ શ્રી, (૨) સમાનતા. (૩) દાસ્તી મળતું વિ. જએ મળવું' + ગુ. ‘તું' વ. રૃ.] લાગુ પડતું, ‘મૅચિંગ.’ (૨) ના જેવું, ‘ઍનલેાગસ’ મળત્યાગ જએ ‘મલ-ત્યાગ,’ મળ-દૂષિત જએ ‘મલ-દૂષિત.' મળ-દોષ જુએ ‘મલ-દાય.’