Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 692

મડા-મેં
૧૭૨૭
મણિપુરી
મહામાં માં ) ન. જિઓ “ભડું' + મેં.'] જ “મડા- કર (ઉ.પ્ર.) સખત મહેનત કરાવવી. ૦ને પાંચશેરો
મતું.” (૨) મરણ સમયનું વિત થઈ ગયેલું મેટું કરી ના(નાંખશે (રૂ.પ્ર.) સખત માર મારે. ૦ મણની માલે પૃ. ઢેલનો એક પ્રકાર [અશક્ત, દુર્બળ કેળવી (કે સંભળાવવી) ઉ.પ્ર.) સખત ગાળો આપવી. મડિયલ વિ. [જુએ “મ' દ્વારા.] મદા જેવું મુડદાલ, મોઢ વાત (ર.અ.) અનેક વાતે]. મહિયાં ન., બ. ૧. [જ એ મરડવું'-ભડવું” + ગુ. ‘ઇયું” મણકે ૫. સિં. મળ દ્વારા ગુ. “મણું' + ગુ. કો' સ્વાર્થે ક. પ્ર.] મરડીને પહેરવાનાં પિલાં કડલાં. [ ભાગી જવાં ત...] કઈ પણ પ્રકારને પારે, બીડ.' (૨) (લા.) (૨. પ્ર.) માર કે આઘાતથી ટાંટિયા ઢીલા થઈ જવા] ઉકેરણી [માળાના મણકે (રૂ.પ્ર.) ઘણું વહાલું] મહિયે જ “મરડિયે.”
મણુકો છું. [સં. માત્ર શબ્દનું લાઘવ) મણિલાલ'નું ભડી સ્ત્રી. કયારો. (૨) ખેતરમાં બે કયારા વચ્ચેનો ભાગ. તુચ્છકારવાળું નામ. (સંજ્ઞા.) (૩) ચોખાના ખેતરને એક ભાગ
મણ-ગઢ વિ, [સં. મળિ દ્વારા] મણિ જડથા હોય તેવું મહું ન. [સં. મત-> પ્રા.મટ-] મડદું, શબ, (૨) (લા.) મણીગેટો છે. [સ. મળ + જુએ “ગેટે.'] સ્ત્રીઓનું માલ વગરનું. (૩) દૂબળું, અશક્ત, મુડદાલ. (૪) હઠીલું. હાથમાં પહેરવાનું એક ઘરેણું [દા ઉપર વીજળી પડવી (ઉ.પ્ર.) કશી જ અસર ન ભણુ છું. એ નામનું એક માસુ ઘાસ થવી. -ડાની પેડે (રૂ.પ્ર.) મડાગાંઠ વાળી, હાની સાથે મણ-ઝ(-ધીર પું. [સં. મળ-પ૨] માથા ઉપર મણિ ધર્યાનું મીંઢળ બાંધવે (રૂ. પ્ર.) ઘરડા સાથે નાની કન્યાને મનાય છે તેવો સર્પ કે નાગ પરણાવવી).
મણુ-મઠિયા કું. સિં. મf + “મઢવું' + ગુ. “ઇયું” કુ.પ્ર.] મ હું સ.ક્રિ. [જ એ “મરડવું.'] મરડવું. (૨) ઊંધું (લા.) બાળકને બિવડાવવાને હાઉ વાળવું. (૩) પાછું લેવું. (૪) એકઠું કરવું. મહાવું કર્મણિ, મણ-મણિયું વિ. [જ આ “મણ,દ્વિર્ભાવ + ગુ, “યું” ક્રિ, મહાવવું છે., સક્રિ.
ત.પ્ર.) એક એક મણના વજનવાળું મહાવવું, મહાવું જ એ “મડેડવું”માં. [ખીલે, “” મણુ-સંત-મ)ડે છું. લાકડામાં થતી કાળા મેવાળી એક મડેડીમેખ સ્ત્રી. [જ “મરડવું' + મેખ.'] પેચવાળો મફેર પું. મરડ, વાંક-ચૂક
મણશીલ ન., સી. [સં. મનરા] પહાડી પથ્થરોની ફાટમાં મઢ પું. [સં. મઠ>પ્રા. મઢ, પ્રા. તત્સમ (ખાસ કરીને) થતો એક ઉપરસ, મન:શિલ દેવીનું મંદિર કે સ્થાન. (૨) જ એ માઢ.
મણુ-હર વિ. [સ, મનોહર પ્રા. મગહરી જ મનોહર, મઢણ ન. સાબરકાંઠામાં ઈડર નજીકની પહાડીમાં થતું એ મણ સૂકી. [સ. ના અવ્યય ) પ્રા. મળT.] (લા.) ખામી, નામનું એક વૃક્ષ
[મઢવાની ક્રિયા, જડતર ઊણપ મહતર (-૧૫) સ્ત્રી. જિઓ “મહS' + ગુ. ‘તર' કે પ્ર.] મણાવવું, મણવું જ “ભાણવું'માં. મઢતાલ એ “મઠ-તાલ.”
મણિ છું. [સ.] સૌથી ઊંચામાં ઊંચું રત્ન, જવાહર, હીરો મહમ (મ્ય) જુઓ “મડમ.'
(સફેદ રંગનો બહુ કિંમતી પથ્થર). (૨) સર્પના માથા મઢમ-ડી જુએ “ભડમ-ડી.'
ઉપર મનાતે કિંમતી હીરે. (૩) (લા.) શિશ્નનો અને મઠો છું. [૪ “માઢ' દ્વારા] માઢ, ડેલા ઉપરનો માળ યોનિને અગ્ર ભાગ મહ૬ સ.કિં. .ગ્રા. મઢ પ્રા. તત્સમ] અસલ ચીજ મણિકણિકા, મણિ-કણી . ., સ્ટી.] કાશી પાસે સુરક્ષિત રહે એ રીતે પી આવરણ વગેરે જડવાં. (૨) ગંગા નદીને એક સુપ્રસિદ્ધ ઘાટ. (સંજ્ઞા.) (લા.) રાણગારવું. મહાવું કર્મણિ, ક્રિ. મઢાવવું છે, મણિકર્મ ન. [સં.] હીરાની જડતરનું કામ, જડિયાનું કે સ.કિ.
- મણિયારનું કામ મઢાઈ સ્ત્રી. [જઓ “મઢવું' + ગુ. “આઈ' પ્ર.], મણ મણિકાર છું. [સ.] હીરાને વેપારી, ઝવેરી, મણિયાર ન. [+ ગુ. “આમણુ” ક.ક.],મણું ઝી. [+ ગુ. “આમણી” મણિકુંડલ(-ળ) (કુણ્ડલ, -ળ) ન. [સં.] હીરાની જડતરકુ.પ્ર.] મઢવાની ક્રિયા. (૨) મઢવાનું મહેનતાણું
વાળું કાનનું કુંડળ (એક ધરેણું) મઢાઈ કાર વિ. [+ સં.] મઢનાર કારીગર, માઉન્ટર' મણિકે પું. [+ જુઓ કોઠે.'] ઝવેરાત રાખવામાં મઢાવવું, મઢાવું એ “મઢવું'માં.
એારડે મઢી સ્ત્રી, સિં. માિ પ્રા. મઢિમા નાનો મડ, બાવા મણિચક ન. [સં.] એક પ્રકારનું પક્ષી, ‘કિંગફિશર સાધુની ઝુંપડી. (૨) નાનું કાચું ધાર્મિક સ્થાન. (૩) (લા.) મણિયાત (ત્ય) સી. સિ. મળ +ાર્િ ન.] (લા) ચિતા, ચેહ. (૪) શબ બેસાડવાની પાલખી
આત્મ-જત, આત્માને પ્રકાશ. (ક.દ.ડા.) મઢીઢ ન. બાવળ જેવું એક ડુંગરાઉ ઝાડ
મણિથંભ (-થશ્મ) પું. [+ સં. તમyપ્રા. ઈમ, પ્રા. મડી, નેલી સ્ત્રી. જિઓ મઢી. “ઊ–“ઊલું' + ગુ, ઈ' તત્સમ] જેમાં મણિ જડવામાં આવ્યા હોય તે થાંભલો સ્ત્રી પ્રત્યય] ઘાસ-પાંદડાની નાની ઝુંપડી
મણિધર છું. [સ.] જએ “મણ-ઝર.” મઢે ડું. જડે રોટલો. (૨) રોગાન
મણિધારી વિ. [સં. .] જેણે મણિ ધારણ કર્યો હોય તેવું મણ છું. [ફા. મ] જુનું ચાળીસ શેરનું વજન. [૦ ઢીલ મણિપુરી વિ, ન. [સં. મણિપુર આસામનું એક ગામ +