Page Text
________________
ભથવારી
૧૬૫૫
ભપ(-ભ)કી
ભથવારી એ “ભતવારી.”
ભદ્રકાલી(-ળી) સ્ત્રી. [સં] દુર્ગાનું એ નામનું એક સ્વરૂપ. ભથવારું જ “ભતવારું.' [જવું. ભથાવું ભાવે ક્રિ. (સજ્ઞા.)
[(હાથી વેડા વગેરે) ભથવું અ ઝિં. ગલીદંડાની રમતમાં બીજાથી આગળ નીકળી ભદ્ર-જાતિક વિ. [સં] એક ખાસ પ્રકારની ઊંચી નસલનું ભથા(-૦૮)ણું જએ “ભતાણું.'
ભદ્રતા સ્ત્રી. [સં] ભલાઈ, સરળતા. (૨) સભ્યતા, ગૃહભચારવું સક્રિ. વરસાદ આવતાં પહેલાં ખેતરમાં અનાજ સ્થાઈ, ‘એટિકેટ' વાવી દઈ ઢાંકી રાખવું. ભથારવું કર્મણિ, કેિ, ભથારાવવું ભદ્ર-મુખ નિ. [..] માંગલિક મેઢાવાળું છે. સક્રિ.
ભદ્રમુખી વિ, શ્રી. [સ.] ભદ્રમુખ શ્રી ભથારાવવું, ભથારાવું જએ “ભથારવું'માં.
ભદ્રલોક પું. [સં] સંસ્કારી અને પ્રગતિશીલ સમાજ ભથિયારી જ “ભતિયારી’, ‘ભતવારી.”
ભદ્ર-શીલ વિ. સિં] ખાનદાન આચરણવાળું ભથ્થા-કારકુન જ “ભત્થા-કારકુન.”
ભદ્રશીલા વિ., સ્ત્રી. [સં] ભદ્ર-શીલ સ્ત્રી ભળ્યું જ “ભળ્યું.'
ભદ્ર-ભદ્ર (ભદ્રમ્ - ભદ્ર) વિ, સિં, પરંતુ ગુ. માં ઉભે કરેલો ભદકારવું સકિ. જ “ભદકે', -ના ધા.] ઘા કરે. શબ્દ] (લા.) ગણેલે નહિ તે પંડિત, વિદિયો. (ર.મ.)
ભદકારાવું કમણિ, કિં. ભદકારાવવું છે.સ..િ ભદ્રંભદ્ર-શાહી (ભદ્રમ્ભદ્ર-) વિ. [ + ફા.] વિદિયા જેવું ભદકારાવવું, ભદકારાવું જ એ “ભદકારવું'માં.
ભદ્રંભદ્રીય (ભદ્રમ્ભદ્રીય) વિ. [+ સં. તા.પ્ર.] ભદ્રંભદ્રને ભદકિય પું. જાસુસ, ગુપ્તચર
લગતું, વેદિય માણસ કરે તેવું ભદકે પું. [રવા.] ઘા, પ્રહાર
[થાય એમ ભદ્રા સ્ત્રી. [] એ નામનું સાતમ કરણ-ચાંગમાંનું એક ભદ ભદ જિ.વિ. [રવા. પિચી જમીનમાં ચાલવાથી અવાજ મુહર્ત. (જો.) ભદમદાવવું સક્રિ. [રવા.] બે વસ્તુઓને ભેળી ભટકાવવી. ભદ્રાકરણ જ એ “ભદ્ર-કરણ.” (૨) ઝાડને હલાવી ફળ પાડવાં. ભદભદાવાવું કમણિ, કેિ. ભદ્રાક્ષ પું. [સ. મદ્ર + અક્ષિ. બત્રી ] એ “રુદ્રાક્ષ.” ભદવા-પાલી વિ. જિઓ “ભદવું' + લી.”] (લા.) માલ ભદ્રાત્મા વિ. [સં. મદ્ર + માત્મા પું, બ્ર.વી.] મંગળરૂપ વગરનું, નમાલું, બાયલું
આત્મા જેમ છે તેવું ભદનમાટીને ના પડે, ઢચકું
ભદ્રાવવું સ.ફ્રિ. [સં. મદ્ર ના. ધા] (યજ્ઞોપવીત વગેરે પ્રસંગે ભદવું* વિ. [સં. મદ્રા > પ્રા. મગ દ્વારા] (લા.) જોડી બટુકના વાળ ઉતારવામાં આવતા હોઈ) (લા.)મુંડન કરાવવું બુદ્ધિનું. (૨) નપુંસક, હીજડું. (૩) નમાલું, બાયેલું (કટાક્ષમાં). [ભજવ્યું એટલે ભદ્રાવવું (રૂ.પ્ર.) હાથમાં ભદંત (ભદન્ત) ૫. પાલી., સંભવત: સે માત્ર દ્વારા લીધેલું કામ પૂરું કરવું બૌદ્ધોમાં સાધુને માટે માનનાચક શબ્દ
ભદ્રાસણ ન. સિં, મદ્રાસન, અર્વા તભવ, જાન ઉઘલાવતી ભદાક ક્રિ.વિ. [૨વા.] પિચી જમીન ઉપર કાંઈ પડવાથી વેળા બ્રાહ્મણને આસન ઉપર બેસાડી પૂજન-અર્ચન-દક્ષિણા અવાજ થાય એમ
થતાં એ પરંપરાએ જાન વિદાય થતી વેળા ગામના ભદાહર છું. અડધા પાકેલા દાણા તૈયાર કરેલું અનાજ પાધરમાં બ્રાહ્મણને દેવામાં આવતી દક્ષિણ ભદ્ વિ. [સં. મh -> પ્રા- મદ્દમ-] ઓ “ભ.' ભદ્રાસન ન. [સ. મિદ્ર + માસનો માંગલિક આસન. (૨) ભો છું. માટીનું એક નાનકડું વાસણ
યોગનાં આસનેમાનું એક. (યોગ.) (૩) રાજાનું સિંહાસન ભદ્રર . [સ. મદ્ર > પ્રા., હિં “ભદ૨. મુસિલમ કાલમાં ભદ્રિક વિ. (સં. મદ્ર + સંરકૃતાભાસી ડું ત..] ભદ્ર અમદાવાદ વગેરેના “ભદ્ર' કિલ્લાઓને માટે શબ્દ. (૨) ન. પ્રકારનું. (૨) ભેળું માંગર્યો. [૦ કરાવવું (રૂ.પ્ર) મુંડન કરાવવું]
ભકિકતા સ્ત્રી. [+ સં. તાં ત. પ્ર.] ભદ્રિકપણું ભદ્ વિ. [. મદ્રય » પ્રા. મા-, હિં. ‘ભ"] (લા) ભનિય પં. [સં. માનવ દ્વારા જ “ભાણિયો-ભાણેજ’ જાડું. (૨) કદરૂપું. (૩) કઢંગું. (૪) મૂર્ખ
(હુલામણોનો શબ્દ)
[(લાડમાં) ભાણેજી ભદ્ર વિ. સિં] કહચાણકારી. (૨) ઉમદા સાલસ સ્વભાવનું. ભની શ્રી. [સં. માજીનેવા દ્વારા “ભ' + ગુ. 'ઈ' અમીપ્રત્યય.] (૩) કક્ષા પેદા વગેરેની દષ્ટિએ મોભાદાર, (૪) શ્રીમંત. ભપ(-) ક્રિ.વિ. [રવા.] “ભપ' એવા અવાજથી (૫) ન. કલ્યાણ, ભલું, ચ, મંગળ, (૬) સુખ, આબાદી. ભપ(-બ)ક(-કા)-દાર વિ. જિઓ “ભપ(-)કો’કે. (૭) પું. એક પ્રકારનું મહાલય. (સ્થાથત્ય.) (૮) ચડતા પ્રત્યય], ભપ(-ભ)કા બંધ (-બન્ધ) વિ. [+ ફા. “બ૬] ઊતરતા ખાંચાવાળો અને જેને આઠ હાંસ છે તે સ્તંભ, ભપકાવાળું, શેભી ઊઠેલું, ભારે શોભાવાળું. (૨) ‘સેન્ટ્રલ ઓફ-સેટ’ (મ.ઢ.) (સ્થાપત્ય.) (૯) ચોરસ ઘાટને સુગંધી, ખુશબેદાર કંડ. (સ્થાપત્ય.) (૧૦) એસ આકારને કિલ્લાને એક ભપ(-ભ)કાવવું સક્રિ. [રવા.] વેગથી પ્રવાહી રેડવું. (૨) પ્રકાર. (સ્થાપત્ય)
(લા.) સળગાવવું. (૩) ઉશ્કેરવું. (૪) ચોખે-
ચેખ ભદ્રક વિ. સં.] ભદ્ર, સાલસ, (૨) ન. કયાણ
કહી નાખવું ભક(-દ્વા)-કરણ ન [સ] (લા.) મુંડન
ભપ(-ભોકી સ્ત્રી, જિએ “ભપ(.ભ) કો' + ગુ. “ઈ' કીભદ્ર-કાય વિ. સિં] માંગલિક દેહવાળું (૨) સુંદર શરીરવાળું પ્રત્યય.] (લા.) રોક, દમ, ધમકી. (૨) પતંગ ઉડાડતાં ભદ્રકારી વિ. [સં૫.] ભદ્ર કરનારું, ભલું કરનારું દેરની સે દેવી એ (પતંગ લડાવતા)
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |