Page Text
________________
બ્રહ્માંડ-વિજ્ઞાન
૧૧૪૩
બ્રાહ્મણિયું
[જાતિ
શું એ વિશેની તાત્વિક વિચારણા
ષ કલહ નિંદા અસંયમ વિષયાસક્તિ કડ-કપટ અસત્ય બ્રહ્માં-વિજ્ઞાન (બ્રહ્માડ-) ને. [સં.] સમગ્ર જગતને લગતી વગેરે દુર્ગુણોથી મુક્ત પુરૂષ, (૩) ન. ઉદિક સંહિતાઓ પછી વિદ્યા, કેમેલજી' (ન. મ. શા.)
યજ્ઞક્રિયાના અંગમાં વેદમંત્રોને કેદ્રમાં રાખી એની આસબ્રહ્માંશ- (બ્રહ્માશ) . [સં. ન. + મં] પરમ- પાસ વ્યાપક થયેલું અનુમતિઓનું પુરાણ-પ્રકારનું ગ્રંથતત્વનો અંશ કે ભાગ, (૨) જવ, (૩) જડ જગત. (વેદાંત.) સાહિત્ય (જેના એક ભાગમાં આરણ્યકો અને અંતભાગમાં બ્રધિંઠ વિ. [સં.] બ્રહ્મમાં તકલીન, બાના આનંદને ભેગ તે તે પ્રાચીન ઉપનિષદ આવતાં) કરનાર. (૨) સંપૂર્ણ વેદોનું જ્ઞાન ધરાવનાર
બ્રાહ્મણ-કાલ(ળ) [સ.] વૈદિક મંત્રસંહિતાઓના યુગ બ્રહ્મ વિ સં. મા રૂઢ નથી., પૃ.] બ્રહ્મદેશને લગતું, “બ ' પછી બ્રાહ્મણ-ગ્રંથાના વિકાસને યુગ (ઈ.પૂ. ૧૫૦૦થી આ બ્રહ્મી-ભૂત વિ. [સં.] બ્રહ્મરૂપ થઈ ચૂકેલું. (૨) (લા.) બાજને સંહિતા-કાલ પછીન અને ઈ.પૂ. ૫૦૦ ના સુત્ર
અવસાન પામેલ, મરણ પામેલ (સંન્યાસીઓને માટે આ કાલની પહેલાં મનાયેલ) શબ્દ રૂઢ છે.).
[પતા, મેક્ષ, મુક્તિ બ્રાહ્મણ-ગ્રંથ (-ગ્રંથ) S. (.) એ બ્રાહ્માણ(૩).' બ્રહૌલ ન. સિં. શ્રેણન + દેવ૬] પર બ્રહ્મની સાથે એક- બ્રાહ્મણ-જન્મ કું. [સ, પેન.] બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિનાં માતા-પિતાબ્રહ્યો છું. [સ. કાન દ્વારા] આસામની કચારી જાતિનો ને પેટે અવતાર લેવો એ ભક્તિસંપ્રદાયને તે તે અનુયાયી. (સંજ્ઞા)
બ્રાહ્મણ-જાતિ સી. [સં.] બ્રાહ્મણને વર્ણ કે જ્ઞાતિ, વિપ્રબ્રહ્યોદકિયું વિ. [સં ઐશ્નન ન. + ૩ + ગુ. “છયું' ત...]. બ્રાહ્મણ જાતીય વિ. [સં.] વિપ્રજાતિનું, બ્રાહ્મણ વર્ણનું બ્રાહ્મણના પાણુથી રંધાયેલું, બ્રાહ્મણિયું
બ્રાહ્મણ-જીવન ન. [સં] વૈદિક પ્રણાલી પ્રમાણે બ્રાહ્મણનાં બ્રહ્મોપદેશ પું. સિ. ઝાન ન. + ૩પ-રે] બ્રહ્મતત્તવ વિશે કર્તવ્ય કરતાં જિવાતું જીવન
અપાતી સમઝ, બ્રહ્મ-જ્ઞાન. પેગડામાં પગ ને બ્રહ્મોપદેશ બ્રાહ્મણ-જીવિકા રહી. [સં.] બ્રાહ્મણ તરીકેની વૃત્તિ (યજન (રૂ.પ્ર.) છેક છેવટની ઘડીના શિખામણ (જે નિરર્થક નીવડે છે)] યાજન પઠન પાઠન દાન અને પ્રતિગ્રહ પ્રકારની બ્રહ્મોપદેશક વિ. સં. ત્રણન+૩૫-રાજ] બ્રહ્મતત્ત્વને ઉપદેશ બ્રાહ્મણતા સી., વ ન. [સં.] બ્રાધા૫ણું [કામ કરનાર
બ્રાહ્મણ-દેહ . સિં] બ્રાહ્મણના દ્રષનું અને એને કાચવવાનું બ્રહ્મોપાસક વિ. [સ, ગ્રહ્મન ન. + ઉપાસ] બ્રહમતcવની બ્રાહ્મણ-ક્રોલી વિ. [સ,૫] બ્રાહ્મણને દ્રોહ કરનારું ઉપાસના કરનારું, બ્રહ્મતત્વને આરાધક, પરમાત્મા પરમે. બ્રાહ્મણ-ધર્મ મું. સ. વૈદિક પરિપાટી પ્રમાણે આચારશ્વરને ભક્ત
તિવની આરાધના વિચારનું પાલન જેમાં છે તેવી ધર્મપ્રણાલી, છેદ-ધર્મ, બ્રહ્મોપાસન ન., -ના સ્ત્રી, સિં. ત્રહ્મનું ન.પાસન-] બ્રહ્મ હિંદુ ધર્મ. (સંજ્ઞા.)
[દરજજો બ્રહ્મો સમાજ છું. (સ. પ્રદાન ન. દ્વારા બ્રહ્મો’ + સં.] મુર્તિ- બ્રાહ્મણ-૫દ ન. [સ.] બ્રાહ્મણને અધિકાર, બ્રાહ્મણને પૂજા અને ક્રિયાકાંડમાં ન માનનારો બંગાળમાં રાજા રામ- બ્રાહ્મણ-પરંપરા (પરમ્પરા) શ્રી. [સં.] બ્રાહ્મણોની ચાલી મોહનરાય અને કેશવચંદ્ર શેન વગેરેએ સ્થાપેલા એક આવતી આચાર વગેરે વિશેની પ્રણાલી બ્રહ્મવાદી સંપ્રદાય, બ્રહ્મસમાજ, (સંજ્ઞા-)
બ્રાહાણ-પૂજન ન., બ્રાહ્મણ-પૂજા સી. [સ.. બ્રાહ્મણોનું બ્રહ્મોસમાજ વિ. [+ સં., ૫.] બ્રહ્મ સમાજના સિદ્ધાંતોનું કર્મકાંડની પદ્ધતિએ કરાતું હશોપચાર પૂજન અને સમાન અનુયાયી, બ્રહ્મસમાજ, બ્રહ્મસમાજી
બ્રાહ્મણ-પ્રિય વિ. સિં] જેને બ્રાહ્મણે વહાલા છે તેવું. (૨) બ્રાઉન પેપર ૫. [અં] પઠાં વગેરે ચડાવવાના ઉપયોગ બ્રાહમણને ગમતું, જેમાં બ્રાહ્મણનું હિત છે તેવું
માટે ભૂરા કે આછા કથાઈ રંગનો ખાસ કાગળ બ્રાહાણુ-બંધુ (-બધુ) જ એ “બ્રહ્મબંધુ.” બ્રાન્ચ (બ્રાન્ચ) સી. [એ.] જ “બ્રાંચ-ઓફિસ.” બ્રાહ્મણ-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં.] બ્રાહ્મણની સમઝ-શક્તિ. (૨) વિ. બ્રાન્ચ-ઓફિસ (બ્રાન્ચ) સી. [] જેઓ બ્રાંચ-ઓફિસ.' (લા.) કામ પતી ગયા પછી જેને બુદ્ધિ સકે છે તેવું બ્રાન્ચ-સ્કૂલ (બ્રાન્ચ) સી. [અં.] જુઓ “બ્રાંચ-સ્કૂલ.' બ્રાહ્મણ-ભાગ ૫. [] વૈદિક સંહિતાઓ પછીનો આરણ્યકે બ્રાન્ડી (બ્રાડી) સ્ત્રી, [.] જુઓ ‘બ્રાંડી.”
અને ઉપનિષદો સહિતના વિશિષ્ટ ગ્રંથ-વિભાગ . . [અં.] પિત્તળ વગેરેના પદાર્થોને પોલિશ કરવાનું બ્રાહ્મણ-ભેજ પું, -જન ન. સિં.] જુઓ “બ્રહ્મભોજ.' એક પ્રકારનું વાર્નિશ
બ્રાહ્મણ-વર્ણ પું. [સં] ભારતીય પ્રાચીન ચાર વર્ણોમાંને બ્રાહુઈ . અફઘાનિસ્તાનની બલુચિસ્તાનની બાજએ પહેલો વર્ણ, વિપ્ર-વર્ણ
ઉચ્ચવર્ણના હિંદુઓ આવેલી હદ નજીકના પ્રદેશની દ્રવિડી કુળની બચેલી એક બ્રાહ્મણ-વાણિયા પું, બ.વ. [+જ એ “વાણિયે.'] (લા) બોલી. (વ્યા, સંજ્ઞા.)
બ્રાહ્મણશાલી વિ. [+જુઓ “શાહી."] બ્રાહ્મણના વર્તનને બ્રાહમ વિ [સં.] બ્રહ્મતત્વને લગતું, (૨) બ્રહ્માને લગતું. લગતું, બ્રાહ્મણના વર્ચસવાળું. (૨) શ્રી. બ્રાહ્મણે સર્વ [કાલ(-ળ), મુહુર્ત, વેલા(-ળા) (રૂ.પ્ર.) સૂર્યોદય સત્તાધીશ હોય એવી વ્યવસ્થા પહેલાંની બે ઘડીને સમય]
બ્રાહ્મણતિક્રમ પું. [+ સં. મત-મ] બ્રાહ્મણનું અપમાન બ્રાહ્મણ પં. સિં] બ્રહમ-વેદનું અધ્યયન જેને કરવાનું છે ચા બ્રાહ્મણવતાર છું. [+ સં. સવ-તાર] જ “બ્રાહ્મણ-જન્મ.' બ્રહ્મજ્ઞાનને જે અધિકારી છે તે (વૈદિક પ્રણાલીના ચાર બ્રાહ્મણિયું વિ. [+]. “ઈયું' ત પ્ર.] બ્રાહ્મણને લગતું, વર્ણોમાંના પહેલા વર્ણન) પુરુષ, વિપ્ર, (સંજ્ઞા.) (ર) રાગ બ્રાહ્મણના સંબંધવાળું
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |