Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 275

નિશીથિની
૧૩૧૦
જૈન ધર્મના આચાર-વિષયક એક સૂત્ર-ગ્રંથ. (સંજ્ઞા.) નિશીથિની સ્ત્રી. [સ.] રાત્રિ, રાત, નિશા, રજની નિ-શુદ્ધ પું. [સં.] કર્ણાટકી સંગીત-પદ્ધતિમાંના ૧૬ સ્વરોમાંના - ૧૪ મે સ્વર. (સંગીત.)
નિશેશ પું. સં નિરાશ + Ë], નિશેંદ્ર (નિશેન્દ્ર) પું. સં. નિશા + ૬] જુએ ‘નિશા-પતિ.’ નિશા ”એ ‘નશે.’
નિશેાત (-ત્ય), - તર (રય) સ્ત્રી. ૪એ નસેતર,’ નિશાત્સર્ગ પું. સં. નિશા + Hi] જુએ ધનેશાવસાન,’ નિશ્ચય પું. [સં.] નિરધાર, સંકલ્પ, નિર્ણયાત્મક ધારણા, ‘વિલ,’ ‘ઍસેટ ટૅડ-પેઇન્ટ.' (જે હિ), ‘એસર્શન.’ (ર) ક્રિ. વિ [સં. નિશ્ચયેનનું લાધવ] નિશ્ચયપૂર્વક, નક્કી, ખરેખાત નિશ્ચય-ષ્ટિ . [સં.] આત્યંતિક સત્ય, ‘ઍસેાટ થ’ નિશ્ચયનય પું. [સં.] આત્યંતિક નિર્ધારણા, ‘ઍસેાટ
સ્ટૅન્ડ-પેઇન્ટ.' ‘ઍબ્સેક્ષ્ટ દ્રુથ' (જે. હિ) નિશ્ચય-પત્ર પું. સં., ન.] આખરીનામું, ‘આંèમૅટમ’ નિશ્ચય-પૂર્વક ક્રિ. વિ. [સં.] દૃઢ નિરધારથી, નિશ્ર્ચયથી, નક્કી કરીને, નિશ્ચય-બુદ્ધિથી
નિશ્ચય-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં.] દૃઢ વિચાર, દૃઢ ધારણાવાળી સમઝ નિશ્ચય-વાચક વિ. [સં.], નિશ્ચયવાચી વિ. [સ., પું.] નિશ્ચયના અર્થ બતાવનાર (ક્રિયા વિશેષણને પ્રક્રાર). (ન્યા.) નિશ્ચય-સત્ય ન. [સં.] અત્યંતિક સાય,' એસેટ થ’ નિશ્ચય-વાદી વિ. [સં., પું.] કહી લખી ન બદલનારું, ‘ના-ચેઇન્જર્’
નિશ્ચયાત્મક વિ. સં. નિશ્ચય + આમન્ + TM] નક્કી કરેલું, નિશ્વયવાળું [સંદેહ ન હોવાપણું નિશ્ચયાત્મક-તા સ્ત્રી. [સં.] નિશ્ચિત હોવાપણું, લેશ પણ નિશ્ચયાર્થ પું. [સં. નિશ્ચય + મર્ચં] જેમાં અત્યંત વિશે કાઈ સંધિગ્ધતા ન હોય તેવી સ્પષ્ટ સ્થિતિ (વર્તમાન ભૂત ભવિષ્ય કાળાના પ્રધાન અર્થ.), નિર્દેશાર્થ. (વ્યા.) નિશ્ચયી વિ. [સં., પું.] નિશ્ચયવાળું, દઢ ધારણાવાળું, દૃઢ મનનું નિશ્ચલ(-૧) વિ. [સં.] ખસે નાહે તેવું, તદ્દન સ્થિર, અ-ચળ નિશ્ચય(-ળ)-તા સ્ત્રી, [ર્સ.] નિશ્ચલપણું [‘ડિટર્મિનેટિવ' નિશ્ચાયક વિ. [સં.] નિશ્ચય કરી આપનારું, નિર્ણાયક, નિશ્ચિત વિ. [સં.] નક્કી કરેલું, નક્કી કરી રાખેલું, ના. (૨) ખાસ, અમુક ચાસ, સ્પેસિક્િક’ નિશ્ચિતતા શ્રી. [સં] નક્કી હોવાપણું નિશ્ચિતિ શ્રી. [સં.] જ ‘નિશ્ચય,’ નિશ્ચિંત (નિશ્ચિન્ત) વિ. સં. નૅિક્ + વિદ્યા, બ. ત્રી., સંધિથી] ચિંતા વિનાનું, નચિંત, એર્રિકર નિશ્ચિત-તા (નિશ્ચિન્ત-તા) સ્રી. [સં.] નિશ્ચિત હોવાપણું, બેફિકરાઈ [(૨) ક્રિ, વિ. જુએ નિશ્ચે પું. [સં. નિશ્ચય, અર્શ, તાવ] જુએ ‘નિશ્ચય(૧).’ નિશ્ચેતક વિ. [સં,] સ્થિર કે જઢ બનાવી દેનારું, સંવેદના-હારક. ‘ઍનેસ્થેટિક' (અ. ત્રિ.), અનેસ્થેટિ’
નિશ્ચેતન વિ. [સં.] ચેતન વિનાનું, જડ. (૨) મૃત, મરી ગયેલું નિશ્ચેતન-તા સ્ત્રી [સં.] ચેતન વિનાની સ્થિતિ, જડતા. (૨) મરેલી દશા
Jain Education International_2010_04
નિષેધાવયવ
નિશ્ચેષ્ટ વિ. સં, નિસ્ + ચેષ્ટા, ખ. ૌ., સંધિથો] ચેષ્ટ વિનાનું, હલન-ચલન વિનાનું. (ર) (લા.) સુસ્ત, આળસુ નિશ્ચેષ્ટ-તા સ્ત્રી, [સં.] ચેષ્ટા વિનાની સ્થિતિ. (૨) (લા. સુસ્તી, આળસ
નિશ્રા હી. [સં. ñિ + f આશ્રય કરવે' દ્વારા જેની પ્રયાગ આશરો, અવલંબન, આધાર, ઉપક્રમ, સ્પિસિસ' નિશ્રાણુ ન. [જુએ ‘નિશ્રા;' એના વિકાસ.] અવ-લંબન નિશ્રેણિ, -ણી જ ‘નિ:શ્રેણિ-ણી.’ નિ-શ્વાસ પું. [ર્સ,] જુએ ‘નિઃશ્વાસ,’ નિધ્ ≈આ ‘નિસ –'
નિષષ પું. [×.] એ નામના મધ્ય પ્રદેશમાંના એક પ્રાચીન દેશ (કે જ્યાં નળ નામના રાજા હતા.) (સંજ્ઞા.) નિષંગ (નિષ) પું. [સં.] (બાણ રાખવાના) ભાથા નિષાદ પું. [સં.] રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશની ગુજરાત બાજુની સરહદૅ વિંધ્યની પર્વતમાળાની બેઉ બાજુએ પ્રાચીન કાલમાં રહેતી એક ભીલી પ્રા. (સંજ્ઞા.) (૨) સંગીતના ‘નિ’ સ્વર. (સંગીત.)
નિ-ષિદ્ધ વિ. [સં.] જેની વાપરવા--ભાગવવા-ખાવા-કરવા મનાઈ કરવામાં આવી હોય તેવું. (૨) (લા.) નઠારું, ખરાબ, દૂષિત. (૩) અગ્રાલ નિષિદ્ધતા સ્ત્રી. [સં.] નિષિદ્ધ હોવાપણું, નિષેધ, મનાઈ નિષિદ્ધાન્ત ન. [ + સં. ī] ધર્મશાસ્ત્રમાં જે ખાવાની મનાઈ કરવામાં આવી હોય તેવું ધાન્ય-તેવેશ ખેારાક નિષિદ્ધી-રણન, ર્સ,] મનાઈ કરવી એ, નિષેધ કરવા એ નિ-પૂ(-સૂ)દન વિ. [સં.] નાશ કરનાર, સંહાર કરનાર, [ીર્ય-સિંચન નિ-ષેક હું. [×.] છાંટવું એ, સિચન. (૨) રેહવું એ. (૩) નિષેક-ક્રિયા સ્રી. [સં.] સંભોગ, મૈથુન નિ-ષેચન ન. [સં.] જએ ‘નિષેક.’
કતલ કરનાર
નિ-ષેધ પું. [ર્સ,] નકાર, ‘નેગેશન,' (૨) મનાઈ, પ્રતિષેધ કરવા એવા પ્રકારની રુકાવટ, ‘પ્રેાહિબિશન,' ‘વેટા’ નિષેધક વિ. [સં.] નિષેધ કરનારું નિષેધ-દર્શક વિ. [સં.] મનાઈ ના અર્થ બતાવનારું, નકારવાચી,
‘નેગેટિવ.' (ન્યા.) [(મ. ન.) નિષેધ-નિર્દેશ હું. [સં] ના કહેવી એ, 'નેગેટિવ પ્રેપેામિશન' નિષેધ-પત્ર હું. [ર્સ,, ન.] મનાઈહુકમના કાગળ નિષેધમુખ વિ. [સં,] નકારાત્મક, ‘નેગેટિવ’ નિષેધ-રૂપ વિ. [સં.] મનાઈવાળું
નિષેધન્યાય ન.[ર્સ,]જેમાં નકારના અર્થ હોય તેનું વાકલ.(ન્યા.) નિષેધ-વાચક વિ. [સં.], નિષેધ-ાચી વિ. [સં., પું.] નિષેધના અર્થ આપનાર (‘ન' ‘નહિ' વગેરે). (વ્યા ) ‘નિશ્ચય(ર).’નિષેધલું સ. ક્રિ. [સં. fTM + ક્ષિપ્> લેખ્ (સંધિથી) તત્સમ] નિષેધ કરવા, મનાઈ કરવી, કરવા વગેરે માટે અટકાવવું. નિષેધાવું કર્મણિ, ક્રિ. નિષેધાવવું કે, સ. ક્રિ. નિષેધાજ્ઞા સ્ત્રી, [+ સં. મા-શા] મનાઈ-હુકમ નિષેધાત્મક વિ. [ + સં. મમન્ + ] જુએ ‘નિષેધ-રૂપ’‘નેગેટિવ’ (હી. વ.) નિષેધાત્રય વિ. [સં.] નિષેધલક