Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 211

નજર
ખફા નજરના ભાગ બનવું. -રે થ(-થા)વું (રૂ. પ્ર.) રૂબરૂ થયું. રે જેવું (રૂ. પ્ર.) ખાતરી થવી. -રે નજર મળવી (રૂ. પ્ર.) હૃદયની એકતા થવી, -રે પડવું(ઉં. પ્ર.) જોવામાં આવવું. કરડી નજર (૨. પ્ર.) ઇતરા, અ-પ્રસન્નતા. ટૂંકી નજર (૬. પ્ર.) સંકુચિત વિચાર. મીઠી નજર (રૂ. પ્ર.) પ્રેમભાવ] નજરર ક્ર. વિ. [અર. નજ] પ્રત્યક્ષ ભેટ ધરાય એમ, નજરાણું કરાય એમ. [॰ કરવું (રૂ. પ્ર.) નજરાણા-રૂપે આપવું.] નજર-અંદાજ (અન્દાજ) પું. [જ ‘નજર' + ‘અંદાજ.'] આંખથી જોઈ નક્કી કરેલા અડસટ્ટો. આઇ-એસ્ટિમેટ નજર-કંદ (-કેં) સ્ત્રી. [જુએ ‘નજરÅ' +¥.’] અમુક હદથી બહાર ન જઈ શકે એવા પ્રકારની જેલની સજા, ‘ઇન્ટર્નમેન્ટ' નજર-કુદી (-દી) વિ. [ + ગુ. ‘ઈ` ' ત. પ્ર.] નજરકેદ થયેલું નજર-ચૂક (-કથ) સ્ક્રી.[ જ એ] ‘નજર, + ‘ચૂક.’] જોવામાં થયેલી જલ, દષ્ટિ-રાખ, સરત-ચૂ ક નજર-ચાર પું. [જુએ ‘નજરÔ+ ચેાર.] નજર ચુકાવી
૧૨૪૬
કામ કાઢી લેનાર આદમી
નજર-અક્ષી સી. [જુએ નજરૐ' + બક્ષવું' + ગુ. ઈ ' રૃ. પ્ર.] (લા.) હેમનજરથી જોવું એ, કૃપા-ટ નજર-બંધી (-અન્ધી) સ્ત્રી. [જુએ ‘નજર' + ફા. બન્દી.] જાથી સામાની નજર બાંધી એને એ જાદૂગરની ઇચ્છા મુજબ કરી આપવાની પરિસ્થિતિ, જાથી લેફ્રેને ભુલાવામાં નાખવાની ક્રિયા [માંના બગીચા નજર-ભાગ પું. [જ એક ‘નજર’ +બાગ.'] મહેલના આંગણાનજર-ખાજ વિ. [જુએ નજર્॰' + ફ્રી. પ્રત્યય.] (લા.) બુદ્ધિ-ન-જોરું શાળી, દીર્થંદ્રષ્ટિવાળું, તર્કશક્તિવાળું. (૨) પું. ગુસચર, જાસૂસ નજર-ખાણું ન. [જએ ‘નજર'' + સં., પું.] નજરરૂપી તીર, શર-દ્રષ્ટિ, કટાક્ષ નજર-વેગ પું. [જ જોવાની શક્તિ. (૨) (લા.) સમઝ નજરવેશું વિ. [ + ગુ. ' ત. ×.] નજરવેગવાળું નજર-સાક્ષી વિ. [જએ ‘નજર' + સં., પું.] નજરે જોનારા
‘નજરÖ'+સ.] દૂર સુધી ઝડપથી
સાહેદી, જાત-સાક્ષી, ‘આદ્ય-વિટનેસ'
નજર-સાની હતી. [અર. નજરેસાની] ફેર વિચારણા, પુનર્વિચાર નજરાણું ત., ા પું. [અર. નજ + ફ્રા. આહ્] મુલાકાત વખતે રાજા-મહારાજા-ગુરુઓને ધરાતી ભેટ. (૨) વિધાટી ઉપરાંત ખેડૂતા પાસેથી પૂર્વે લેવાતી હતી તે રકમ નજરાણું અ. ક્રિ. [જઆ ‘નજર, , ૧, ના. ધા.] (લા.) ખરાબ
નજરના ભાગ બનવું, નજર લાગવી નજરિયું ન. [જુએ ‘નજરÖ' + ગુ. ઇયું' ત.પ્ર.] કાઈની નજર ન લાગે એ માટે બાળકાને ગળે બંધાવાતા કાળા રંગના પારેા. (૨) એવા આશયે ગાલ ઉપર બાળકને કરાતું આંજણનું ટપકું. (૩) માદળિયું નજરિયા વિ., હું જિઆ ‘નજરિયું.] તપાસ રાખનાર આદમી
નજરા-નજર ક્રિ. વિ. જ઼િએ ‘નજર, ,૧' – દ્વિર્ણાવ.] તન
પ્રત્યક્ષ એયું હોય એમ નજā(-ળા) પું. [અર. નજલ ] માથામાંથી વૃદ્ધાવસ્થાને કારણે ઝરતા.રસ (એને કારણે ધેાળા વાળ, આંખની ઝાંખ, કાને ખહેરાશ, નાકે સળેખમ, ગળામાં ઉધરસ અને વધરાવળ
જેવા રોગ થાય છે.)
નજાકત શ્રી. [અર.] નાજકપણું, સુકુમાર-તા ન જાને કે. પ્ર. [સં, 7+નાને વર્ત.કા., ૫. પુ., એ. વ.] હું જાણતા નથી' એવા ઉદ્દગાર.’ (‘ગુ. માં કાણ જાણે' એ વધુ રૂઢ છે.)
નજિસ વિ. [અર.] ગંદું, મેલું. (૨) નીચ, હલકી પ્રકૃતિનું નજીક વિ. {ફા. નજદીક્] જુએ ‘નજદીક,’ નજીથી જુએ ‘નજદીક-થી.’ નજીક-નું જ ‘નજદીકનું,' હાથવગું.' ઍટલૅન્ડ.’ નજી*-માં જુએ ‘નજદીક-માં,’
ન-જીવું વિ. [સં. 7 + નીવ + ગુ. 'F' ત. પ્ર ] (લા.) અગત્યનું નહિ તેવું, મામૂલી, સામાન્ય કાર્ટિનું. (ર) સહેજ-સાજ, એ, ‘નૅર,’ ‘સ્લાઇટ' લાદેશ
નજમ પું. [અર. નુજમ્ ] જ્યોતિષ-વિદ્યા. (૨) જ્યાતિષને નજમી વિ. [અર. નુજૂમી] જ્યાતિષને લગતું. (૨) જ્યાતિષવિદ્યામાં નિષ્ણાત વ્યક્તિ, યેાતિર્વિદ, જેથી ન-જેવું વિ. [×. 7 +જુએ ‘જેવું.'] નહિ જેવું, નજીવું, સામાન્ય, મામૂલી
ન-જોખમી વિ. [સં. ન+ એ 'જોખમી.'] જોખમ વિનાનું, ભવિષ્યમાં થવાના નુકસાનના ભય વિનાનું, બિન-જોખમી ન-ઝેરી વિ., સી. (જુએ ‘તોરું' + ગુ. ઈ` ' સ્રીપ્રત્યય.] (લા.) એક પ્રકારની શેતરંજની રમત (જેમાં કાઈ પણ સેાગઢીનું જોર મળતું નથી હોતું કે હે!તું નથી.)
વિ. સં. ન + જ એ ‘જે' + ગુ. ‘*' ત. પ્ર.] ત્તેર વિનાનું, નિષ્ફળ, કમ-તાકાત, કમ-જોર નઝમ સ્ત્રી, [અર.] શ્લેાક, કડી
ન- પૂર્વાંગ. [સં.] નકારના અર્થ બતાવનારા સ્વંગ. (નીચેના સં. તત્સમ સ્વરૂપ શબ્દોમાં આપણને મળે છે.) નાથપું. [સં. નઞ + અર્થ] ‘'કારને અર્થ. (ન્યા.) ન—ર્શી વિ. [સં,, પું,] જેમાં 'ન'કારના અર્થ છે તેવું, નકારાત્મક, ‘નેગેટિવ'
ન
ન-પ્રકૃતિ સ્રી.[સં. નગ ્+ આશ્રુત્તિ] નિષેધને અર્થે બતાવનાર શબ્દરૂપ, ‘નેગેટિવ ફૅમ્' (બ. ક. ઠા.) નાત્મક વિ. સં. નન ્ + આમન્] નકારાત્મક, નકારવાચક, ‘નેગેટિવ' (આ. ખા.)
નગ્ન-તત્પુરુષ પું. [સં.] તત્પુરુષ સમાસના જે શબ્દમાં પૂપદ્મમાં ‘નકારવાચક શબ્દ હોય તેવા પ્રકાર (જેમ¥' - ધર્મ’ અનર્થ ‘ન-ગણ્ય’ વગેરે) ન-~-બહુત્રીહિ પું. [સં.] બહુૌઢિ સમાસના જે શબ્દમાં પૂર્વપદમાં ‘ન’કારવાચક શબ્દ હોય તેવા પ્રકાર (જેમકે “અ” કર્ણ’ ‘અનાદિ’ ‘ન-વારસ' વગેરે)
નગ્ન વાદ પું. [સં.] નેતિ નેત્તિ' કશું જ નથી' એવા પ્રકારના મત-સિદ્ધાંત, મિશ્યાવાદ, માયાવાદ, ‘નિહિલિઝમ' ના-ભાદી વિ. [સં., પું.] નગ્ન વાદમાં માનનારું ન હું, [સં.] વેશ ભજવનાર કલાકાર, અભિનેતા. (૨) ઢારડા પર નાચવાના ખેલ કરનાર, ગેાર્ડિયા. (૩) હમીર સારંગ કામેાદ કેદાર મેઘ ગૌડ ભૂપાલ જયજય બિશ્વાસ બિહાગ શંકરાભરણ વગેરે રાગેાના મિશ્રણથી બનતા ‘નટ’