Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 171

ધરકલી
૧૨૦૬
ન કહી શકાય તેવું
ધરકલી જુએ ‘ધડકલી’–‘ધડૂકી.’ ધરકવું એ બરકલું.'
ધરવું. આ ક્રિ. દાડવું. (ર) જ ‘ધડૂકવું.' ધરકાવું ભાવે, ક્રિ. ધરકાવવું છે,,સ.ક્રિ. ધરકાવવું, ધરકાવું
એ ‘ધરકવું’માં, ધરકેહ ત., બ.વ. કડાં. (વહાણ.) ધર-ખમ વિ. [જુએ ધરૐ'+ખમનું,”] ધાંસરી ઉપાડી શકે તેવું. (ર) (લા.) સધ્ધર, સંગીન, ‘સોલિડ,’ (૩) પારં ગત, પ્રવીણ. નિષ્ણાત, (૪) ભન્ય ગંભીર [કે.,સ,ક્રિ ધરખવું જ ‘ધડકવું.' ધરખાવું.' ભાવે, ધરખાવવું, ધરખાવું જ ‘ધરખવું’માં. ધરગરવું અ,ક્રિ. જામીન થવું, માંધેધરી કે જવાબદારી ઉઠાવવી, ખેાળાધરી આપવી. ધરગરવું ભાવે,ક્રિ ધરગરાવવું છે,સક્રિ
ધરખાવવું,
ધરગરાવવું, ધરગરાવું જ ધરગરવું'માં. ધર-શું વિ. કદાવર, ઊંચા કાઢાવાળું, કાઠાનું ધર-ઘડી સ્ત્રી. [જુ એ ધર?' + ઘડી.’] આરંભની પળ, તદ્દન
આરંભના સમય
ધરચકાવવું જએ ચકાવું’માં, ધરચકાવું અ.ક્રિ. [જુએ ‘ધરચા,’-તા.ધા.] એક બાજ મરડાઈ રહેવું. (ર) આડું-અવળું થઈ જવું, ધરચકાવવું મે.,સ.ક્રિ.
ધરા પું. [રવા.] જુએ ધ્રાસકો,’
ધર-ચાતા હું.,બ.વ. ખાટી વાતા, ગપ્પાં [ગઢ ધર-ઘેડ (ધરય-છેડય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ધરવું’ + ‘છેડવું.'] ખાંધધરજવું જએ ‘ધરેલું.'
ધરજવું અક્રિ. [જુએ ‘ધ્રુજવું.'] ધ્રુજવું, કંપવું. (૨) (લા.) ડરવું, બીજું, ધરાવું ભાવે.,ક્રિ. ધરાવવું કે.,સ.ક્રિ. ધર-જાતી સ્ત્રી. [સ, ધર્TM + ‘જાવું + ગુ. ‘તું' વર્તે.કૃ. + ઈ ' સ્ત્રીપ્રત્યય; સૌ.] જમીન જતી કરવી એ ધરળવવું, ધરાયું જુએ ધરજવું'માં. ધરણું ન. [સં.] ધરવું-ધારવું એ, ઊંચકી લેવું એ, (૨) વહાણનું તળિયું. (વહાણ,)
ધરણુ ` (-ણ્ય) શ્રી. [સં. ધળી] ધરણી, ધરા, ભૂમિ, જમીન ધરણા સ્ત્રી. [સં. ધૂળ ન. લેણદાર દેવાદારને ત્યાં જઈ રકમ મેળવવા કરાતું ત્રાગું. (૨) પેાતાની માગણી ન સંતાયાતાં જેની પાસે માગણી કરી હાય તેને ઘેરા ઘાલવા એ, (૩) લંબ-ગોળ કડીઓવાળી હાથને બાંધવાની સાંકળ
ધરખડવું
ધર-તલ વિ. [જુએ ધરવું' દ્વારા.]ધારણ કરવા શક્તિમાન ધરતી સ્ત્રી, સં. પરિત્રિા > પિિત્તમા] જએ ‘ધરણિ(ર).' એ એક અર્થ સામાન્ય છતાં સમાસેમાં ‘પૃથ્વી’ના અર્થ પણ : ‘ધરતી-કંપ' ‘ધરતી-મંડન' વગેરે [-ના છેડે (૩.પ્ર.) આવી ગયેલી હદ કે મર્યાદા]
ધરણિ(-ણી) શ્રી. [સં.] ધરા, પૃથ્વો, ભૂમિ. (ર) પૃથ્વીની સપાટી, ધરતી, જમીન ધરણ(-શી)-તલ(-ળ) ન. [સં] પૃથ્વીની સપાટી ધરણિ(-ણી)-ધર પું [સં.] પર્યંત, પહાડ. (૨) પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે શેષ-નાગ. (૩) ઈશ્વર, પરમેશ્વર, પરમાત્મા ધરણિ(-ણી)-પતિ વું. [સં.] ૨oા. (૨) ખેડૂત [જેવું ધરણીય વિ. [સં.] ધારણ કરી લેવા જેવું,આધર આપવા ધરણીશ હું. [સં, પળિ(.ળી) + ફ્રા] જએ ધરણિ-પતિ.' ધરણુંન. [સં, ધળા-> પ્રા. ધર્મ-] (લા) જઆ ‘ધરણા ’
Jain Education International_2010_04
ધરતી-કંપ(-કમ્પ) પું. [+ સં.] ધરતીના પેટાળમાંની ધ્રુજારી, ભ-કંપ, ‘અર્થ-ક વેઇક’
ધરતી-ખાતું ન. [જુએ ‘ખાતું,'] ગામડાંમાં ગામ સામાન્યને। કાટવાલ પટેલ વગેરે પાસે રહેતા હિસાબ, ચેારા-ખાતું ધરતીઢંક (કું) વિ. [+ જએ ‘ઢંકાવું.'] ધરતી નીચે ઢંકાઈ ગયેલું-મરણ પામેલું ધરતી-ચંદ્રન (-મડન) પું. [+ સ.] પૃથ્વીના ભ્રષણ-પ ધરતી-માતા સ્ત્રી. [+ સં] માતારૂપી પૃથ્વી, પૃથ્વી-માતા ધર-દહાડા (-દા:ડે) પું. જુએ ધરર’ + ‘દહાડા.”] આરંભના
દિવસ. (ર) મૂળમાં જેવી સ્થિતિ હતી તેવી જ ચાલુ રહેલી સ્થિતિને સમય
ધર-ધમકર્યું અક્રિ. [રવા.] એકદમ દોડી જવું, ધરધમકાવું ભાવે.,ક્રિ. ધર-ધમકાવવું છે.,સ. ક્રિ ધધમકાવવું, ધરધમકાવું જએ ધરધમકવું'માં ધર-ધામણુ (-ણ્ય) સ્ત્રી. દક્ષિણ ગુજરાતના અતાવળા બ્રાહ્મ ણામાં પરણેલી કન્યાને વળાવતાં અપાતી વસ્તુએ ધર-પ૪૮ (ડય) સ્ત્રી. જિઓ ‘ધરનું' + પકડવું,' બંને સમાનાર્થીની દ્વિરુક્તિ.] કાયદાની દૃષ્ટિએ ગુના થતા હોય એવા કારણે પેાલીસ તરફથી પકડી લેવામાં આવે એ ક્રિયા, ગિરફતારી, એરેસ્ટ'
ધરપંચ (-ચ્ચ) સ્ત્રી, ખેાટી ધાસ્તી. (૨) ખાટા દેખાવ. (૩) ખાલી ધામધૂમ. (૪) લડાઈભેર કામ કરવા વેગ કરત્રા એ. (૫) દર્પ, ગવ
ધરપત (ત્ય) સ્ત્રી. [જુએ ધરપણું' દ્વારા,] ધીરજ, સમ્રી. (૨) હિંમત. (૩) આશ્વાસન, દિલાસે, (૪) વિશ્વાસ, [॰ રાખવી (રૂ.પ્ર.) ધીરજ જાળવવી. ૦ વળવી (રૂ.પ્ર.) વિશ્વાસ થવા]
ધર-પરથમ ક્રિ.વિ. [જુએ ધર?' + સં. પ્રથમ, અર્જ. તદુંભવ] સૌથી આરંભમાં, તદ્દન શરૂઆતમાં ધરપ(૬)વું આર્કિ, ધીરજ રાખી રહેવું, અડગ રહેવું. (ર) નિશ્ચિંત રહેવું. (૩) સંતેષ પામવે!, (૪) ગમ્યું. ધરપા(-કા)વું ભાવે,ક્રિ, ધરપા(-ફા)વવું છે.,સર્દિ ધરપ(િ-ફા)વવું, ધરપા(-કા)વું જુએ ‘ધરપ(-કુ)નું’માં. ધરફ પું. જુએ ધરકો,’
ત. પ્ર.]
ધરફડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ધર' + ગુ ‘હું' સ્વાર્થે + ‘ઈ ' શ્રીપ્રત્યય.] ધમાલ, દેોડધામ. (ર) ધાંધલ, કાન ધરાયું જુએ ‘ધરપવુંમાં. ધરફાવું ભાવે,ક્રિ ધરફાવવું કે.,સક્રિ
ધરફાળવું, ધરાવું જએ ધરપ(કું)યું'માં, ધરા પું. [જુએ પર' + ગુ, ‘એ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] એ નામનું એક ઘાસ, ધરફ ધરબઢવું સક્રિ、 [રવા.] ધાંધલ કરવી, તેાફાન કરવું. ઘરબઢાવું કર્મણિ.,ક્રિ. ધરખઢાવવું કે.,સરિ.