Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 128

દુષ્ટ-ચિત
દુ-ચિત્ત વિ. [સં.] ખરાબ અને મેલા મનનું દુઃ-તા . [સં] દુષ્ટ હેરાપણું
દુન્દમન ન. [×.] દુષ્ટોને દબાવી દેવાની ક્રિયા દુષ્ટ-બુદ્ધિ, દુઃ-મતિ વિ. [સ.] જુએ ‘દુર્બુદ્ધિ(૨).’ દૃષ્ટા વિ., સ્રી. [સં.] દુષ્ટ સ્ત્રી, કુલટા
દુષ્ટાચરણ ન., દુષ્ટાચાર પું. [સં. દુષ્ટ + આશ્વર્ળ,મા-વાર્] ”આ ‘દુરાચરણ.'
દુષ્ટાચારી વિ. [સં., પું.] જુએ ‘દુરાચરણી.’ દુષ્ટાત્મા પું. [સં, કુદ+ આત્મા] જુએ ‘હુરાત્મા,’ ક્રુષ્ણન ન. [સં. દુષ્ટ + અન] ખરાબ અન્ન, દુષિત ખારાક, બગડેલું અનાજ. (ર) પાપની કમાણીનું અન્ન દુષ્ટાશય પું. [સં. કુષ્ટ + આ-રાથ] ખરાબ ઇરાદો, ભૂરી દાનત. (ર) વિ. ખી દાનતવાળું
દુ॰પક્ષ વિ.સં. ટુવ્ + વવવ, સંધિથી] ખરાખ રીતે પાકેલું, ખરાખર રાંધવામાં ન આવેલું
દુપ્પચ વિ. સં. દુર્ +૧૬, સંધિથી] મુશ્કેલીથી પચે તેવું, પાચનમાં ભારે પડે તેવું
૧૧૬૩
પતન ન. [સં. ટુક્ + વન, સંધિથી] અત્યંત હીન કાર્ટિમાં જઈ પડવું એ, ભારે મેટું પતન કે પડતી દુપથ પું. [સં. ચુસ્ + યિન્ સ, તત્પુરુષ સમાસ, સંધિથી] ખરાખ માર્ગ, આડો માર્ગ, ઉવાટ, કુ-પથ, કુમાર્ગ દુપરાક્રમ ન. [સં. ટુવ્ + પામ, સાંધેથી] ખાટે માર્ગ બતા વેલી બહાદુરી, ખાટું સાહસ-કર્મ
દુપરાય પું. [સં. દુસ્ + પા-નથ, સંધિથી] અત્યંત ખરાખ રીતે હારી જવું એ, (૨) વે, જેના પરાજય કરવા વિકટ છે તેવું દુષ્પરિગ્રહ પું. [સં. દુસ્ + પદ્મિä, સંધિથી] હલકાં સગાંપરિવાર. (ર) ન સ્વીકારવા જેવી વસ્તુને સ્વીકાર કરી પાસે રાખવી. એ [બતાવે તેવું ફળ કે નતીજે
દુષ્પરિણામ-ન. [સં. ચુસ્ + qff-ળામ, સંધિથી, પું.] નામેાશી દુષ્પરિત્યાજ્ય વિ. [સં. ચુસ્ + પરિવાથ, સંધિથી] જેના મુશ્કેલીથી ત્યાગ કરી શકાય તેવું, ખરાખર વળગીને રહેલું, ન છેડે તેવું
દુષ્પરિહાય વિ. [સં. ટુવ્ + રિ-હાર્યું, સંધિથી] જેને મહા મુશ્કેલીથી ટાળી શકાય તેવું કે અટકાવી શકાય તેનું
દુપૂર વિ. [સં. રુક્ + વૃ, સંધિથી] મહામુશ્કેલીથી પૂરું કરી શકાય-પુરાય તેવું
દુષ્પ્રખ્યાત વિ. [સં. વ્ર્ + પ્ર-પ્થાત, સંધિથી] બદનામ થયેલું. (ર) તેાફાની, ‘માટેારિયસ' (વિ.ક.)
દુપ્રજવિ, સિંહૈંસ્+ત્રના, સંધિથી, ખ. ત્રી.] દુષ્ટ સંતામાવાળું. (૨) દુષ્ટ પ્રોજનાવાળું દુષ્પ્રજા હી, [સં. ટુક્+ત્રના, સંધિથી] દુષ્ટ સંતાના. (૨) ખરાબ આચરણવાળી વસ્તી
દુષ્પ્રજ્ઞ વિ. [સં ચુસ્ + જ્ઞ, સંધિથી, બ. ત્રી.] જુએ ‘દુધ,’ દુષ્કૃતિ(-તી)કાર પું. [સં. ટુવ્ + પ્રત્તિ(-સી)જાર, સંધિથી] મુશ્કેલી ભરેલા સામને દુષ્કૃતિ(-તી)કાય` વિ. સં. ટુલ + પ્રતિ(-સી)-વાર્થ, સંધિથી]
જેને મહા મુશ્કેલીથી સામને થઈ શકે કે કરી શકાય તેવું દુષ્પ્રયુક્ત વિ. [સં. દુસ્ + ત્ર-ચુસ્ત, સંધિથી.] નિયમ વિરુદ્ધ
Jain Education International_2010_04
ડુંગાઈ
જેના પ્રયાગ કરવામાં આવ્યા હોય તેવું. (વ્યા.) (૨) ભેટા ઉપયોગમાં લીધેલું
દુષ્પ્રયાગ પું. [સં, ટુલ્ + -ોTM, સંધિથી] યોગ્ય સ્થળે ન થયેલા ઉપયાગ, દુરુપયોગ
દુષ્પ્રવૃત્તિ સ્ત્રી. [સં. ચુસ્ + X-વૃત્તિ, સંધિથી] ખરાબ હિલચાલ, ખરામ વર્તન, દુષ્ટ આચરણ થયું એ દુષ્પ્રવેશ પું. [સં. સૂક્ + પ્ર-વેરા, સંધિથી] મુશ્કેલ રીતે દાખલ દુષ્પ્રવેશ્ય વિ. સં. દુર્ + ત્ર-વૈશ્ય, સંધિથી] મુશ્કેલીથી દાખલ કરી કે કરાવી શકાય તેનું [‘દુરામ.' દુષ્પ્રાપ, -ખ્ય તિ. [સં તુમ્ + ત્રાવ, જ્ઞ, સંધિથી જએ દુષ્પ્રાપ(-ખ્ય)-તા શ્રી. [સં.] મળવાની મુશ્કેલી હોવી એ દુપ્રેક્ષ્ય વિ. સં. સ્ + પ્રોડ્થ, સંધિથી] જેની સામે મુકેલીધી જોઈ શકાય તેવું, એવામાં કષ્ટ પડે તેવું, દુર્દર્શી દુષ્યંત (દુષ્યન્ત) પું. [સં.માં દુખ્ત, ટુન્ત એવી પણ વૈકહિપક જોડણી છે. પૌરાણિક માન્યતા પ્રમાણે એલવંશના એક રાજવી (કાલિદાસના અભિજ્ઞાનશાકુંતલ’ નાટકના નાયક અને ભારતવર્ષને નામ આપનાર મનાતા ભરતના પિતા). (ચેંજ્ઞા.)
દુર્ ઉપ [સં., જુઓ ‘દુર્’] જુએ ‘દુર’ હુ-સાઈ સ્રી, [જુએ હુ’દ્વારા.] ડાંગર વવાયા પછી સામાન્ય રીતે ચણા વગેરે વાવવા એ દુ-સાખી વિ. [જુએ દુ' દ્વારા.] એ પાક આપે તેવું દુસેપ્ટ પું. [જીએ ‘દુ' દ્વારા] બીજે પાક તેનું દુસ્તર પું. [ર્સ. ટુવ્ + તર] મુશ્કેલીથી તરી કે વટાવી જવાય દુસ્તર-તા શ્રી. [સં.] દુસ્તર હોવાપણું દુખ્ત્યજ, દુખ્ત્યાજ્ય વિ. સં. રૂસ્ +થન, સ્થા] જેના મુશ્કેલીથી ત્યાગ કરી શકાય તેવું
દુહવણ ન. [જએ ‘દહનનું’+ ગુ. ‘અણ’કૃ. પ્ર.] કોઈનું મન દુભવનું એ [ક્રિયા, (ર) દાહવાનું મહેનતાણું દુહાઈ1 શ્રી. [જુએ જાહલું' + ગુ. ‘આઈ' કૃ.પ્ર.] ઢાહવાની દુહાઈ ને સ્ત્રી. [જ ‘દુઆ’ દ્વારા.] જએ ‘દુવાઈ ’-‘દુઆ.’ (ર) (લા.) મદદ માટેના પાકાર
દુહાગણુ (ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘દુહાગી’ + ગુ. ‘અણ’સ્ત્રીપ્રત્યય.] કમનસીબ સ્ત્રી. (૨) અણમાનેતી પત્ની દુહાગી વિ. સં. દુની] દુર્ભાગી, દુખિયું
દુહા-ગૌર વિ., પું. [જુએ ‘દુહા’+ ફા. પ્રત્યય.] (સેારઠી) દુહા લલકારનાર આદમી
દુહાવું . ક્રિ. [એ ‘દુભાયું.'] જએ ‘દુભાવું.’ દુહિતા . [સં.] દીકરી, પુત્રી, તનયા દુહિતર॰ પું. સં. ટૌત્રિ, અર્વા. તદભવ] દીકરીના દીકરા દુહિતર૨ (-૨૫) [સં. ૌઢેત્રી, અર્વા. તદ્દ્ભવ] દીકરીની દીકરી દુહિતર જએ ટાહિતર.’
દુહો પું. [સં. માં ઢોળ બનાવટી રાન્ડ ઊભે કરેલે છે. રોષત્ર છંદનું નામ પણ જૂનું નથી. 'દુહો' એ અર્ધના હાઈ મળમાં દ્વિ>પ્રા. હૈં છે.] દેહા છંદ (અસમ માત્રામેળ છંદ, ૧૩ + ૧૧ માત્રાનાં બે અર્ધના). (પિં.). (૨) દેહરાસેરઠાનાં અનિયમિત સામશ્રણના લૌકિક છંદ. (પિં.) દુંગાઈ . [જઆ ‘દું(-હૂં )ગું' + ગુ. ‘આઈ ’ ત.પ્ર.]