Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1215

સુરાવ
સુરાષટ (-૮૫) સૌ. [જ સૂર' દ્વારા] સ્વર-અહ અવાજ. (૨) રાગના સ્વરનો તાસીર
સુરાષ્ટ્ર પું.,ન. [સ,,પું], -ષ્ટ્રા સી. [સં.] તળ ગુજરાતને જેડાને અરબી સમુદ્રમાં પશ્ચિમ તરફ કચ્છના અખાતની દક્ષિણના બહાર નીકળતા પ્રાચીન પ્રદેશ, સૌરાષ્ટ્રે (સંજ્ઞા.) (નોંધ: ન્યુત્પત્તિનો દૃષ્ટિ‘F= સુંદર + RIS = રાય, પ્રદેશ' એનું ખતાવતી લાગે છે, પણ વિદ્વાનોની ધારણા છે કે એ સુ અને હૈં નામની પ્રશ્નના જૂના પ્રદેશ હતા, અને એનું સંસ્કૃતીકરણ થયું તે અતિહાસિક દ્રષ્ટિએ મહાભારતના જૂના ભાગ (ઈ પૂ. ૧૦ મી) માં પ્રથમ જોવા મળે છે અને (ઈ.પૂ. ૬ ઠ્ઠી સદીના) પાણિનિના ગણપાઠમાં તે છે જ.) સુરાહી જએ સુરાઈ ’ [યુવતિ.' સુરીંગના (સુરાગના) શ્રી. [સં. સુવ્ + અન] જએ ‘સુરસુરુચિ . [સં.] સારી વસ્તુ અને સારા કાર્ય તરકનું વલણ, શિષ્ટ રસજ્ઞ-તા
સુરુચિ-ભંગ (ભગ) પું. [સં.] શિષ્ટ રસજ્ઞતાના ઉચ્છેદ સુ-રૂપ ન. [સં.] સૌંદર્યં.(૨) વિ. સુંદર, મનેા-હર, અ-સૂરત સુરૂપા વિ.,સી. [સં.] સુરૂપ સ્ત્રી સુરૂપી વિ. [સં..હું.] જુએ ‘સુપ(૨).’ સુ-રેખ વિ. [સં] સુંદર રેખા કે રેખાઓવાળું. (ર) જેની હદ સીધી લીટીએથી બંધાયેલી હોય તેવું, રેઢિલિનિયર.’ (ગ.) (૩) (લા.) પ્રમાણસરનું, કાર્ટીલું, (૪) ચોખ્ખો કપનું
સુરેખ*સ (--સ) જએ ‘ખા-કૅસ.' સુરેખ-પદી સ્ત્રી. [સં] જે પદીનું દરેક પદ પ્રથમ ક્ષાતમાં જ હાય અથવા જેનું એક પ૬ માતનું અને બીજાં પદ્મમાંનું કોઈ પણ પદ એક જ ઘાતનું હાય તેવી પઢી, ‘સીનિયર એ ક્મ્પ્રેશન.'(ગ ) [સૂરીલું સુરેલ,-હું વિ, જિએ‘સૂર’+ગુ. ‘એલ,લું’ ત.પ્ર.] સુરેશ, ધર પું. [સ. પુર્ + દેશ, • ] દેવાના સ્વામી-ઇંદ્ર સુરેંદ્ર (સુરેન્દ્ર) પું. [સં. સુર + ] ઇંદ્ર સુર્ખ છું. [.] રાતા રંગ
સુખ્ત સી. [ફા.] રતાશ, લાલાશ, સુરખી સુ-લક્ષણુ ન. [સં] સારું લક્ષણ, સારા ગુણ-ધર્મ. (૨) સારી રીત-ભાત, સારું વર્તન. (૩) વિ. જએ ‘સુલક્ષણું.’ સુરક્ષા . [સં.], ~ી↑ સી. [+ ગુરીપ્રત્ય] સુભક્ષણવાળી સ્ક્રી
સુલક્ષણી વિ. [સં.,પું.], પણું વિ. [સં. સુક્ષ્મળ + ગુ ***ત પ્ર.] સારાં લક્ષણવાળુ. (ર) સારી રીતભાતવાળું સુલટાવવું જએ ‘સૂલટતું'માં
સુલતાન પું. [અર.] મોટા પ્રદેશના મુસ્લિમ રાજા. (આ ‘બાદશાહ'શહેનશાહ' કરતાં ઊતરતા પ્રકારના દરજજો છે.) સુલતાની સ્રી [અર.] સુલતાનની કારકિર્દી કે રાજય-કાલ સુણતાની3 વિ [+]. ‘ઈં' ત.પ્ર ] સુલતાનને લગતું. (૨) શ્રી, (લા.) સુલતાન તરફથી આવેલી આફત (આસમાની - સુલતાની'માં.) સુરા (-) જઆ ‘સુરકાક’
૨૪૫૦
Jain Education International_2010_04
સુવણ -મલિ
સુન્દભ, “જ્ય વિ. [સં.] સરળતાથી મળે તેવું, સુ-પ્રા સુ-લેખન ન. [સં.] સારા અક્ષર લખવા એ સુલેમાની વિ. [‘સુલેમાન' + ગુ. ઈ ' ત.પ્ર.] સુલેમાનાં લગતું. (વેારા કામની ‘દાઊદી' અને ‘સુલેમાની' એ એમાં પછીની ક્રમનું) (સંજ્ઞા )
સુલેહ (સુલે) ઔ. [અર. સુક્ષ્] ઝધડાની માંડવાળ સંપ-સલાહ. (૨) સુલેહના કરાર, સંધિ, સમાધાન સુલેહ-નામું (સુઃલે-) ન. [+જુએ‘નાખું.'] સુલેહન કરારના દસ્તાવેજ, સમાધાની-પત્ર
નિરાંતવાળી સ્થિતિ
સુ-લેહ-શતિ (સુલેશાન્તિ), [ä.] સલાહ-સંપ [સુંદર આંખવાળું, સુના સુધેચન ન. [સં] સારી સુંદર આંખ, (૨) વિ. સાર સુલેચના વિ., સ્ત્રી. [સં.], -ની સ્ત્રી. [+ઝુ'' સી પ્રત્યય.] જએ ‘સુનયના.'
પું. ગાંજાનાં ફૂલના રસ, (૨) ચૂંગી વગેરેમાં ભરા તમાકુ. (૩) કારી તમાકુ ભરેલી ચલમ કે યંગી સુ-વચન ન. [સ,] સારે। એટલ, સારું વેણુ, સુ-ભાષિત મુજઢા(-રા)વવું જએ ‘સૂવું’માં,
સુ-વદના શ્રી. [સં.] વીસ અક્ષરના એક ગણુમેળ છંદ. (પિં.) સુવર(તા)વવું જુએ ‘સૂકું’માં. સુવર્ણ પું. [સં.] સારા રંગ (મેટે ભાગે શરીરનેા). (૨) સારું કુળ કે જ્ઞાતિ, ઉચ્ચ વર્ણ, (૩) વિ. સારા વર્ણવાળું, રૂપાળું. (૪) ન. સેાનું, કાંચન સુવર્ણકાર વિ,પું. [સં.] સૈાની, સેાનારા સુવર્ણ-ચંદ્રક (ચન્દ્રક) પું. [સં.] સેાનાના ચાંદ સુવર્ણ-ચંપા (-ચમ્પા) પું. [ + જુએ ચંપા.’] પીળાં ફૂલના ચંપા, સેાન-ચંપા (ઝાડવું)
સુવર્ણ-જયંતી (-જયન્તી) સી, [સ.] (અંગ્રેજી ‘શેલ્ડન યુબિલી'ના પર્યાય) વ્યક્તિ કે સંસ્થાની પચાસ વર્ષની સ્થિતિ થતાં અભિનંદન માટેના ઉત્સવ
સુવર્ણ-તક . [+ એ ‘તર્ક.'] ભારે કિંમતી મેકા, ઉત્તમાત્તમ તક સુવર્ણતુલા-વિધિ છું., શ્રી. [સં.,પું] રાજા કે મહાપુરુષને સેાના ભારે-ભાર તાળવાને। સમારંભ સુવર્ણ-દનિ ન. [સં] સેાનું દાનમાં આપવાની ક્રિયા સુવર્ણ-દિન, સુવર્ણ-દિવસ પું. [સં.] (લા.) સારા શુભ
દહાડા
સુવર્ણનિયમ પું. [સ.] ઉત્તમ પ્રકારને' ધારા, ગાન્ડન લ.' (૨) જએ ‘સુવણ-નિયમન.’ સુઘણું-નિયમન ન. [ä,], ॰ ધારા પું. [+ જઆ ધારા.’] સેાનાની હેર-ફેર ન કરવાને લગતા સરકારી હુકમ, ‘ગૅડ રિસ્ટ્રિકશન ઍક્ટ' સુવર્ણ-પ૬૪ ન. [સં.] જુએ ‘સુવર્ણચંદ્રક.’ સુવર્ણ-ભસ્મ સ્ત્રી. [સં. “મમ્. ન.] વા માટે કરેલી સેાનાની ખાખ. (વૈધક.) સુવર્ણ-મહાત્સવ પું. [સં]જએ ‘સુવર્ણજયંતી.' સુવર્ણ-મંદિર (-મન્દિર) ન. (સં.] સેાને મળેલું વાલય, (શાખાનું અમૃતસરમાં એવું મંદિર છે ગાર્ડન ટેમ્પલ)