Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 115

દિવાકર
૧૧૫૦
'દિશા
દિવા-કર છું. [સં] જ “દિન-કર.”
કેડિયું. (૨) (લા.) પશુની ખરીદી કેડિલા જેવો પડેલો દિવા-ચર છું. [સં] સુર્યોદયથી સૂર્યાસ્ત સુધીમાં હિલચાલ ખાડો. (૩) મંદિરનાં દીવાબત્તી માટે અપાયેલું ખેતર કરનાર. (૨) (લા.) ચેર, લબાડ
દિવેલી સ્ત્રી. [જ એ “દિવેલો’ + ગુ. “ઈ 'સમીપ્રત્યય.] દિવેદિવા-નાથ ૫. [સં.] જ એ “દિનકર.”
લાનાં બી, એરંડી. (૨) દિવેલાનો છોડ, એરંડ દિવા-નિદ્રા સ્ત્રી. [સં.] દિવસે લેવામાં આવતી ઊંધ દિવસે . જિઓ “
દિલ”+ગુ. “G” ત..] એરંડીને દિવાનિશ ક્રિ. વિ. [ સં. વિવ-નિરામ ] દિવસ-રાત, છેક, એરડે, દિવેલી [તેમજ રાજા. (સંજ્ઞા) દિન-રાત
[ન. ઘુવડ દિદાસ પું. સિં] સદના કાલના એક પ્રાચીન ઋષિ દિવા-ભત વિ. [સં.] દિવસના ભાગમાં ભય પામેવું. (૨) દિય વિ. [સં] દૈવી, દેવાને લગતું, દેવતાઈ. (૨) અદદિવા-મંથન ન. [સં.] સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્તના સમય વચ્ચે ભુત, ચમત્કારિક, (૩) પ્રકાશમાન. (૪) ન. પ્રાચીન કાળમાં સ્ત્રી-સંભોગ
અપરાધીની પાસે ગુનો કબુલાવવા માટે પાણું કે અગ્નિ દિવા-રાત ક્રિ.. [સં. દ્વિવા-ત્ર>પ્રા. ઢિવાd], વગેરે દ્વારા કરાવવામાં આવતી કસોટી
દિવા-રાત્ર ક્રિ.વિ. [સં. ઢિવા-ત્રમ ] “દિવા-નિશ.” દિવ્ય-ક્રિયા સ્ત્રી- સિ.] જ “દિવ્ય(૪).” દિવાલડી જી. [ઓ “દિવાળી' + ગુ. “ડ” સ્વાર્થે ત. પ્ર.] દિય-ગણું છું. [સ.] દેવ-ગણ, દેવાને સમૂહ જુઓ દિવાળી.' (પદ્યમાં.)
દિક્ય-ચક્ષુ ન. [+સં. વક્ષ દેવતાઈ દષ્ટિવાળી નજ૨. દિવા-શયન ન. [સં.] જ દિવા-નિદ્રા.”
(૨) (લા.) અંતર્નાન, જ્ઞાન-ચક્ષુ. (૩) વિ. દિવ્યદૃષ્ટિવાળું. દિવાસો પં. (સં. ઢી-વાર->પ્રા. તીવ-માસમ, દીવા (૪) (લા.) જ્ઞાનચક્ષુવાળું રાખી ઉપવાસ કરવાની વિધિ હોઈ ] આષાઢ વદિ દિવ્ય-જ્ઞાન ન. [સં. દેવાના વિષયનું જ્ઞાન, (૨) લકત્તર અમાસને હિંદુ સ્ત્રીઓને વ્રત તરીકે જાગરણને ઉત્સવ, સમઝ, ઈશ્વર વિશેની સૂઝ, દેવી જ્ઞાન (સંજ્ઞા.)
[‘ફૅન્ટસી' (ભ. ગે.) દિવ્ય-તા , સિં.] દિવ્યપણું દિવ-સ્વમ ન. [સે, મું.] દિવસે આવેલી ઊંધમાંનું સેવન, દિવ્ય-દશી વિ. સિ., મું.] અદભુત વસ્તુઓ જનારું, દિવા-વાપ છું. સિં] જાઓ “દિવા-નિદ્રા.”
ઈદ્રિયાતીત વસ્તુઓને જેનારું દિવાળિયા જુઓ “દેવાળિયે.'
દિવ્ય-દષ્ટિ સ્ત્રી [સં.] જુઓ “દિત્ય-ચક્ષુ.” દિવાળી સ્ત્રી. [સ. દ્વારા પ્રા. ઢીવાત્રિમાં] હિંદુ દિવ્યદ્રણ વિ[સે, મું.] જુઓ “દિવ્ય-દશ.” વર્ષના આશ્વિન માસની અમાસનું પર્વ, દીપોત્સવી. (સંજ્ઞા.) દિક્યધામ ન. [સ.] સ્વર્ગ કે એવું લત્તર સ્થાન [૦ના દહા (-દાડા) (રૂ. પ્ર.) આનંદના દિવસ. કેન દિય-ધુનિ(-ની), દિવ્ય-નદી અ. [સં.] આકાશગંગા બાપની દિવાળી, પારકે પૈસે દિવાળી (ઉ.પ્ર.) બીજાના દિવ્ય-પરીક્ષા સ્ત્રી. [સં.] જ “દિવ્ય-ક્રિયા’ -“દિવ્ય (૪). ખર્ચે આનંદ-પ્રમોદ]
દિવ્ય-પ્રશ્ન પું. સિં] ભવિષ્ય વિશેને સવાલ દિવાળી-કે, દિવાળીને ઘોલ . [ + જ એ “ડ' દિવ્ય-એમ કું. [સ, પૃ., ન. લોકેનર પ્રકારને પ્રેમ
-વોલ] (લા.) એ નામનું એક પક્ષી પાક મેલ દિક્ય-ભૂમિ સ્ત્રી. [સં. સ્વર્ગ કે દેવતાઈ જમીન દિવાળી-પાક ૫. સિં.] આસો મહિનાના અંતભાગમાં દિવ્ય-સરિતા સી. [૪] એ “દિવ્ય-ધુનિ.” દિવાળું જ દેવાળું.”
દિવ્ય-હાસિની વિ., જી. [સં.] અદભુત હાસ્ય કરતી રહી દિવાધ (દિવાધ) વિ. સિં, ઢિવા + અN] જએ “દિવા-અંધ.” દિક્ય-હાસી વિ. [સં., પૃ.] અદ્દભુત હાસ્ય કરનાર દિવાંધતા (દિવાન્ધ-તા) સ્ત્રી, સિ.] દિવસના ભાગના અંધાપે દિવ્યા છી. [સં.] દેવી. (૨) અસરા દિવિજ ઇસ.1 આકાશમાં જમેવું. (૨) સ્વર્ગમાં જમેલું. દિવ્યાત્મા છું. [સં. દ્રિા + સારમ]િ દેવતાઈ કે પ્રકાશયુક્ત (૩) પં. દેવ, સુર
આત્માવાળો દેવી જીવ [આનંદ, લોકોત્તર આનંદ દિવિપતિ . [સં.] મુખ્ય કારકુન, સિરસ્તેદાર દિવ્યાનંદ (-નન્દ) . સિં. Aિ + મા-ન]િ અતિ અદભુત દિ વટ ટય) સી. [સ, ઢીપ->પ્રા. લીવ-મટ્ટિ, ટ્વીવ-ટ્ટિા દિવ્યાસ્ત્ર ન. [સ. fથ + મર્ણા મંત્રબળથી ફેંકવું મનાતું અસ્ત્ર, દીવામાંની વાટ, બત્તી
દિવ્યાંગના (દિવ્યાના) સી. સિં. fશ્વ + અના] જ દિવેટિયું જ “દિવટિયું.'
“દિવ્યા.” દિવેટિયે જ “દિવટિયા.”
દિવ્યાંબર (દિવ્યાખર) ન. [સં. વિશ્વ + અન] દેવતાઈ વસ્ત્ર દિવેટી ઓ “દિમેટી.”
દિશ સ્ત્રી. સિં. વિરા જ “દિશા” દિવેલ ન. [સં. ઢીપ-નૈરવ> પ્રા. ઢીત્ર-8, ઢીવે] (એરડિયું દિશદિશિ(-શ) (-શ્ય) ક્રિ. વિ. [જ એ “દિશ,'–દ્વિર્ભાવ + બળાતું એટલે) એરડીનું તેલ, એરંડિયું. (૨) (લા.) શક્તિ, જ.ગુ. “છ” સા.વિ, પ્ર.] દરેક દિશામાં તાકાત. [સે મણ દિલે અંધારું (ઉ.પ્ર.) પરી દેખરેખ દિશા ી. [૨] પૂર્વ પશ્ચિમ ઉત્તર દક્ષિણને તે તે ઉદિષ્ટ કે જાપતા નીચે પણ જોવામાં આવતી પોલ]
ભાગ (દસે દિશાના સૂચન વખતે ચાર ખૂણા, આકાશ દિવેલિયું વિ. [+ ગુ. ઈયું ત...] દિવેલ લગાવ્યું હોય અને પાતાળ પણ). (૨) (લા.) માર્ગ, રસ્ત, ઉપાય. (૩)
તેવું, ચીકટ. (૨) (લા.) ઊતરી ગયેલા મોઢાવાળું, ઉદાસ સચના, માર્ગદર્શન. [ કાણુ કરવી (રૂ. પ્ર.) મિત્ર ગુમાવ. દિવેલિયું ન. [+ગુ. ઈયું ત.ક.] દિલ ભરવાનું પાત્ર કે (એ) જવું (રૂ.મ.) મળશુદ્ધિ માટે ગામ બહાર જવું,