Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1139

સમડી
સમડી. પૈ
સમડી સી. [સં. શમી>પ્રા. સૌ+શુ. ‘ડ’સ્વાર્થે ત.પ્ર.] ખીજડાનું ઝાડ સમડી (-ળી) જએ શમડી.' સમા` પું. [જએ સમડી.^] જએ સમડો પું. કામણમણ કરનારા બાવા સમડા (-ળો) પું. સમળીને નર સમણુ ન. [જુએ સમેત્રનું’ + ગુ. ‘અણ' કું.પ્ર.] જુએ સમજું સ.ક્રિ. અણી કાઢવી. (૨) ધાર કાઢવી. (૩) વળ દેવા. (૪) વીંઝવું, ફેરવવું. સમણાવું કર્મણ., ક્રિ સમાવવું પ્રે., સક્રિ
સમગ્ર
સમ-થળ વિ. [સં. સમદર પું. [સં. મદ્ર, સમદર-ફળ ન. [+ સં.
સમયપત્ર
બ્રાહ્મણને આપવામાં આવે કે મંદિરમાં માકલાવી આપવામાં આવે તે લાડું [કો-કલ’ સત્રનાભિ, ૦૬ વિ. [સ.] એકસરખી નાભિ હોય તેવું, સમન્વય પું. [સં, સમ + અન્વય] એકીકરણ, જોડાણ. (૨) પરસ્પરના સંબંધ. (૩) મેળ કરવા એ [સમેાવણ,'સમન્વિત વિ. [સં. સુક્ + વિત] જેને સમન્વય કરવામાં આન્યા હાય કે થયા હોય તેવું, એકમીજાના સંબંધ બેસે એમ ગાઠવેલું. (૨) સામેલ કરેલું, સમાવી લીધેલું સમન્સ પું. [અં.] કોર્ટમાં હાજર રહેવા માટે એલાવતા પત્ર સમ-પરિમાણુ ન. [સં.] સરખું માપ. (૨) વિ. સરખા માપનુ
સમણાવવું, સમણાયું જુએ ‘સમણવું’માં. સમણાસમણ (-ણ્ય) શ્રી. [૪એ સમણવું,'-દ્વિર્ભાવ ] ઉતાવળે સમણવાની ક્રિયા. (ર) વેગવાળી અવર-જવર સમણી જ સમાણી' [થવી ] સમણું જ ‘શમણું.' [ ॰ આવવું (રૂ.પ્ર.) પ્રબળ કામના સમણુા પું. બકરીના ચામડાની પાતળી વાધરી સમ-તલ(-ળ) ન. [સં.] સપાટ તળ-લામ. (ર) વિ. સપાટ, સમથળ, ‘સેંટ’ સમતલ(-ળ)-ભૂમિતિ શ્રી. [સં.] ભૂમિતિના એક પ્રકાર, પ્લેઇન પેામેટ્રી’ (ગ.) સમ-તુલા શ્રી. [સં.] સમતાલ હોવાપણું, સરખું વજન સમતુલિત, સમ-તેલ વિ. [સં.] સરખા વજનનું. (ર) સમાન, સરખું. [સમ-તાલ ઊતરવું (રૂ.પ્ર.) સરખે સરખું થવું કે હાવું]
સમત્વ-બુદ્ધિ ન. [સં.] રાગ-દ્વેષ વગેરે દ્વંદ્વોના અભાવવાળી [‘સમ-તલ(૨).’ સમ-સ્થRs> પ્રા. સમથ] જ અર્થા. તદ્દભવ] સમુદ્ર (પદ્મમાં) ] એક પ્રકારનું ઔષધેાપયેગી
૨૧૪
Jain Education International_2010_04
સમપરિમાણિત વિ. [સં.] જુએ સમ-પરિમાણ(૨)’. સમ-પાણિ પું. [સં.] ગાન કરતી વેળા તાલના સમય સાથે તાળી પાડતા જવું એ. (સંગીત.)
સમ-પાદ પું. [સં.] ધનુર્ધારીઓને બાણ ફેંકતી વેળા ઊભા રહેવાની ત્રણ પ્રકારની રીતમાંની એક રીત મ-પ્રકૃતિ, ॰ક લિ. [સં.] જેની પ્રકૃતિ કે લાક્ષણિકતા એકસરખી હોય તેવું, સમધર્મક [માપસરનું સમ-પ્રમાણ નં. [સં.] સરખું માપ. (૨) સરખા માપનું, [દાવાપણું, ‘બૅલૅન્સ’સમ-બાજ(-જ) વિ. સં. સમ + જુએ ભાજ(જૂ).] સરખી બાજુઓવાળું, સમ-ભુજ. (ગ.) સમ-બુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં.] સમત્વ-શ્રુદ્ધિ. (૨) વિ. ખધાં પ્રત્યે સમાન ખ્યાલ રાખનારું સમ-ભાગ પું. [સં.] સખે! હિસ્સા સમ-ભાગિની વિ., શ્રી. [સં.] સરખા ભાગ ધરાવનારી સ્મી. (૨) સરખું ભાગ્ય ધરાવનારી સ્ત્રી સમભાગી વિ. [સં., પું.] સરખા હિસ્સા ધરાવનારું, (૨) સરખું ભાગ્ય ધરાવનારું સહાનુભૂતિ સમ-ભાવ હું. [સં.] સમત્વ-બુદ્ધિ. (ર) પાતીકાપણું. (૩) સમભાવી વિ. [સં.,પું.] સમ-ભાવ રાખનારું, નિષ્પક્ષપાતી સમ-ભુજ, જીય ત્રિ. [સં.] સરખા માપની બાજુ એવાળું, સમ-ખા”. (ગ.)
સમ-માત્રિક વિ. [ä.]; સમમાત્રી વિ. [સં.,પું.] એકસરખી માત્રા (ઉચ્ચરણનું માપ) ધરાવનારું. (૨) ઘાટીલું સમમિતિ સ્રો. [સં.] સરેરાશ. (ગ.) સમય હું. [સં.] કાલ, વખત. (ર) માસમ, ઋતુ. (૩) અવસર, લાગ, મેકા, સંયેગ. (૪) વખતને ગાળે! (શાળા-મહાશાળાઓમાં), તાસ, ‘પીરિયડ.' (૫) સભામાં લેવામાં આવતે નિર્ગુથ. (૬) શરત, સંકેત, વાડ. [ ૦ આળખવા, • જેવા, ૰ વર્તવેા (રૂ.પ્ર.) સંયેાગ ખરેખર સમઝવે. ૰ થવા (રૂ.પ્ર.) કામ કરવા માટેનું ટાણું આવવું. ॰ ભરાઈ જવા (પ્ર.) મૈાત આવવું] સમયજ્ઞ વિ. [સં.] વખતના ખ્યાલ ધરાવનારું (કયારે શું કરવું જોઇયે એ વિશેનું). (૨) સિદ્ધાંતનું જાણકાર સમય-ધર્મ પું. [સં.] વખતને અનુકળ થઈ ને રહેવું એ સમય-ધર્મી વિ. [સ.,પું.] સમયધર્મ સાચવનાર સમય-પત્ર, ૦૪ ન. [સં] સમયની ફાળવણીની માંધ અને એના કાગળ, 'ટાઇમ-ટેબલ'
મૂળ, સમુદ્ર-મૂળ સમદર-ફીણ ન. [ + જ ‘ફીણ.'] જુએ ‘સમુદ્ર-ફીણ,’ સમદર્શિ-તા સી., ત્ય [સં.] સમદર્શી હોવાપણું, નિષ્પક્ષપાતી વલણ [નિષ્પક્ષપાતી સમદર્શી વિ. [સં., પું.] સમ-ભાવ રાખનારું, સમત્વ-બુદ્ધિ, સમદુઃખ વિ. [સં.] ખીજાનું દુઃખ જોઈ સરખા પ્રકારનું
દુઃખ અનુભવનારું, સરખા દુઃખવાળું [ભાગ લેનારું સમદુ:ખ-ભાગી વિ. સં., પું.] ખીજાના દુઃખમાં સરખે સમદુઃખી વિ. સં., પું.] જુએ સમદુઃખ.' સમદષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] જએ ‘સમદર્શિ-તા.’
સમદ પું. કમાળ્યા કે રંગ દીધા વિનાનું તાજું ચામડું સમઢિભાગ પું. [સં.] એકસરખા બે હિસ્સા સમ-દ્વિભાજન ન. [સં.]એકસરખા એ હિસ્સા કરવાની ક્રિયા સમન્યાત વિ. સરખી પરિસ્થિતિનું સમધારણ વિ. સં. મ દ્વારા] જએ સમ-ધાત.’ (૨)
નાહે ઊંચું કે નહિ નીયું તેનું સમધિક વિ.[ સં. સમ + ઋષિન] ઘણું જ વધારે, ખૂબ ખૂબ સમન સ્ત્રી. [કા.] ચમેલીનું ફૂલ સમન-લાડુ હું. મરનારના હાથ અડાડી દક્ષિણા સાથે