Page Text
________________
દાંતી-મૂળ
૧૧૪૬
દિ દેવતા
દેરા ઉપરનો કાપ. (૪) ખેડૂતનું દાંતાવાળું ખેતીનું એક દિક.-સૂચક વિ. [સં. હિ + સૂચ, સંધિથી] તે તે દિશાને સાધન. (૫) નાનાં બાળકોને દાંત આવતા હોય ત્યારે ખ્યાલ આપનારું (યંત્ર, ‘મૅરિનર્સ-કમ્પાસ) પહેરવાનું એક ઘરેણું. (૬) પણ ઉપ૨ જડેલું લોઢાનું નાનું દિક-સ્વામીધું. ર્સિ rāરી સ્વામી, સંધથી] એ દિક-પતિ. ફળું. (૭) સીવવાના સંચાની અંદર વપરાતું એક ચિખંડું દિગ . સિવિરા નું છે. વિ., એ.વ. નિ.-3 દિશા
અને નાનું લોઢાનું સાધન. (૮) એ નામની એક વનસ્પતિ દિ(-દી)ગર વિ. [ફા.) બીજ, અન્ય, ઈતર, અપરંચ (જની દાંતી-મૂળ ૧. [+ સં. મ] દાંતી નામની વનસ્પતિનું મળ મુસ્લિમ-કાલીન પત્રવ્યવહારની પદ્ધતિમાં “સલામ-દિ-દી)ગરઃ” દાંતે પુ. સિં, ટુત્તર->પ્રા. યંતમ- દાંતના આકારને નાને --સલામ' અને બીજં'- સં. માં મારે ૨ ની જેમ લખાતું) માટે કોઈ પણ ખી કે ખીલે. (૨) નાના-મોટા પડાને દિગંત (દિગન્ત) મુ. [સ, દ્વિરા રૂમો, સંધિથી] જાઓ ‘
દિપ્રાંત.” ખચકે કે કાકર, “ગયર.' (૩) દીવાલની ફાટ પકડાઈ દિગંતર (ગc૨) ન. [સં. ઢિરા, + અન્તર, સંધિથી] કોઈ જાય એ માટે મુકાતો મજબૂત પથ્થરને પાટડે. (સ્થાપત્ય.) પણ બે દિશાઓ વચ્ચેનું અંતર. (૨) બીજી બીજી દિશા (૪) દીવાલના ખણિયા દબાવવા વપરાતો પથ્થરને તે તે દિગંતરાલ (દિગન્તરાલ) ન. [સં. દ્વિરા + અન્તા, સંધિથી] પાટડે, (સ્થાપત્ય,) [તા પૂરવા (રૂ. પ્ર.) ફાટેલા ચણતરમાં કોઈ પણ બે દિશાઓ વચ્ચેનો ગાળો. (૨) (લા.) આકાશ કે ચણતર ન ફાટે એ માટે તે તે ઘરમાં પડેલાં મજબૂત દિગંત-રેખા (દિગન્ત- સી. સિં] પક્વીની દેખાતી ક્ષિતિજબેલાં જડવાં. ૦ રાખ (રૂ.પ્ર.) વિર રાખવું]
રેખા દાંદરું ન. [સ. ટુકૂળ - માંથી “દરમ'- થયા પછી.] દરાજ, દિગંત-થાપી (દિગ-ત-) વિ. સં ] છેક દિશાઓના દાદ૨, ધાદર (ચામડીને એક રોગ). (૨) માંસ ફૂલવાથી અંતભાગ સુધી વ્યાપીને રહેલું, ક્ષિતિજ સુધી ફેલાયેલું યા વધવાથી ચામડી કરકરી થઈ જવી એ
દિગંબર (દિગમ્બર) વિ. સં. હિરા +ાર, સંધિથી] દિશાદાંદરે ! [ઓ “દાંદરું.”] જુઓ “દાંદરું(૨).
એરૂપી વસવાળું, નગ્ન. (૨) જેને કશું વસ્ત્ર ન પહેરદાંપત્ય (દામ્પત્ય) ના, જીવન ન. [સં] દંપતીને લગતું નારા સાધુઓવાળો કિંરકો અને એનું અનુયાયી. (સંજ્ઞા.) જીવન, લગ્ન-જીવન
દિગંબરતા (દિગમ્બરતા) શ્રી. [સં.] દિગંબરપણું, ઢાંકયા દાંપત્ય-પ્રેમ (દામ્પત્ય-) પું. [સં., પૃ.ન.], દાંપત્ય-નેહ વિનાનું શરીર હોવાપણું, નગ્નતા જૈન સંપ્રદાયને લગતું
(દામ્પત્ય-) પું. [સં. પતિ-પત્નીને પરસ્પરનો સ્નેહ દિગંબરી (દિગમ્બરી) વિ. [સં., પૃ.] નગ્ન. (૨) દિગંબર દાંપત્ય-હક(ક) . [+જુઓ “હક(-).'] દંપતી તરીકે દિગંબરીય (દિગબરીય) વિ. [સં.] દિગંબર જૈન સંપ્રદાયને પતિ-પત્નીનો પરસ્પરનો અધિકાર, લગ્ન-હક, કૅનયુગલ લગતું
[૩૬૦ મ ભાગ. (ખગોળ.) રાઈટ”
દિગંશ (દિગશ) . [સં. હિરા + અંરા, સંધથી] અયનવૃત્તને દાંભિક (વાલ્મિક) વિ. સિ.] દંભી, ડાળી
દિગંશયંત્ર (દિગશચત્ર) ન. [સં.] ગ્રહે કે નક્ષત્રે કેટલા દાંભિક-તા (
દાભક-) ચી. [સં.] દાંભિકપણું, દંભ, ડળ અંશ ઉપર આવેલાં છે એ શોધી કાઢવાનું તંત્ર દિકામાળી જુએ “ડિકામાળી.'
દિગીશ,શ્વર છું. [સં. હિરા + ઈરા,-શ્વર, સંધિથી ] જુએ દિલું વિ. દાસ-દાસી
દિપતિ.” દિકત સ્ત્રી. [અર.] મુશ્કેલી, તકલીફ, હરકત. (૨) શંકા. દિગ્ગજ છું. [સ. દ્વિર +ાન, સંધિથી] દરેક દિશામાં એક (૩) આનાકાની. (૪) સતામણું
એક હાથી છે એવી માન્યતા પ્રમાણેને તે તે હાથી. (૨) દિકરવું સ, જિ. [અનુ] હેરાન કરવું, કનડવું, પજવવું, (લા) પ્રખ્યાત વિદ્વાન [‘ડિરેકશન” (૨. છે.)
દિકરાવું કર્મણિ, ક્રિ. દિકરાવવું છે. સ. ક્રિ. દિગતિ સ્ત્રી. (સં. હિરા + ifa, સંધિથી] ચોક્કસ દિશા, દિકરાવવું, દિક્કરાયું જુઓ “દિકરવું'માં.
દિજય છું. [સ. દ્વરા + નથ, સંધિથી] દિશાઓમાં કરવાને દિક કાલ(ળ) ન., બ,વ, સં. ઢિરા + વા, સંધિથી કે કરેલે વિજય, દિગ્વિજય
ખ્યાલ દિશા અને સમય
[પ્રદેશ, દિજ્ઞાન ન. સિં. ઢિરા + જ્ઞાન, સંધિથી] દિશાઓને સાચે દિકુ (ખ) પું. [સ, ઉદ્વરા +%, સંધિથી] દિશાઓનો દિગ્દર્શક વિ. [ સં. ઉઢરી,+ ઢા , સંધિથી ] દિશાઓને દિક-ચક ન. [સ. તેરા + વા, સંધિથી] આઠે દિશાઓને ખ્યાલ આપનારું (હોકાયંત્ર વગેરે યંત્ર). (૨ ૫. (લા.) સમૂહ. (૨) હકા-યંત્ર. (વહાણ.)
નાટક ચલચિત્ર વગેરેમાં પાત્રોને તાલીમ આપનાર મુખ્ય દિક-પતિ,દિક-પાલ(ળ) . સિં. ઉદ્વરા + ૩, પ, સંધિથી] સંચાલક, “હિરેકટર’
આઠેમાંની તે તે દિશાને માનવામાં આવેલ છે તે દેવ દિગ્દર્શન ન. સિં. હિરા +ન, સંધિથી] દિશાઓ જેવી દિક-પ્રાંત (પ્રાન્ત) . [સં. રા_+ વાત, સંધિથી] તે તે એ (૨) (લા.) કોઈ પણ વસ્તુની ઉપાટિયા તપાસ, દિશાને છેક છેડે આવેલો પ્રદેશ, ક્ષિતિજ
અવલોકન
[છબી દિક-શૈલ(ળ) ન. [સે વિરા, + રસ, સંધિથી] જાઓ “દિશા- દિગ્દર્શન-ચિત્ર ન. [સં.] પ્રત્યક્ષ દર્શન કરી દરેલી - આકૃતિ લિ .”
[નક્કી કરવાની રીત કે પ્રક્રિયા દિ%ાહ . [સ, હિરા + સાહ, સંધિથી] સુર્યાસ્ત થયા પછી દિક સાધન ન. [સં. વિરા + સાધન, સંધિથી] તે તે દિશા પણ દિશાઓ સળગતી લાગતી હોય એવી સ્થિતિ દિકસિંધુર (-સિધુર) કું. [સં. ઢિરા + સિપુર, સંધિથી દિદેવતા સ્ત્રી, પું. [સં. ઉત્તર + રેવતા સ્ત્રી, સંધિથી] જ “દિગ્ગજ(૧).'
દિશાઓને તે તે અધિષ્ઠાતા ગણાયેલે દેવ, દિકપાલ Jain Education International 2010_04 For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016073 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1981 |
| Total Pages | 1294 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 39 MB |