Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1098

શામળું
શામળું વિ. સં. શ્યામા~>પ્રા. સમજ્ન્મ-] શરીરે ભીના રંગનું
શામળા જએ ‘શામળ.’ શામા સ્ત્રી, એક પક્ષી
શાલિહોત્રો
[સં.] જએ ‘શારીર(૩).’ [‘ફિઝિયોલોજિસ્ટ’ શારીર-શા વિ. સં.હું.] શરીર-વિદ્યાનું જ્ઞાન ધરાવનાર, શારીરિક વિ. [સં.] જઆ ‘શારીર(૧).’
શાક સ્ત્રી, [અં] એ નામની માણસ-ખાઉં માછલીની એક જાત (હિંદી મહાસાગરની)
શામિયાના જુએ ‘શમિયાને' -‘સમિયાના’ શામિ(-મે)લ વિ. [અર.] અંદર લાખલ કરેલું, સમાવેલું શામિ(-એ)લ-ગૌરી સ્ત્રી. [ + ક઼ા. પ્રત્યય] શામિલ થવું એ શામલ ન. ઊનનું પ્રાચીન સમયનું એક વસ્ત્ર શામેલ, ગીરી જુએ ‘શામિલગીરી.’
શાર્દૂલ પું. [સં.] વાઘ, (૨) ચિત્તો. (૩) ૧૯ અક્ષરના એક ગણમેળ વૃત્ત સાદું લવિક્રીડિતનું લઘુરૂપ. (પિં.) શાર્દૂલ-નિયોતિ પું. [સં.,ન.] જુએ ‘શાર્દૂ લ(૩).’ શાણુ ન. [સં.,પું.] રાળનું ઝાડ, સાલ
ઇચ્છા રાખનાર
શાલૐ . [ા.] ગરમ મુલાયમ પહેાળી પછેડી. [。 આઢાઢવી (૬.પ્ર.) શાલ માથે નાખી માન આપવું] શાલ(હિ)મામ પું. [સં. પ્રામ] ગંડકી નદીના પટમાંથી મળતા કાળા ગોળ કાંકરાના રૂપમાં મનાતું વિષ્ણુનું સ્વરૂપ
શાય± વિ. [અર. શાઈક ](સામાની) ઇચ્છાને માન આપનાર, [કાર, કવિ શાય(-હે)ર પું. [અર. શાઇર્ ] વિદ્વાન, પંડિત. (૨) કાન્યશાય(-હે)રી સ્રી. [ + ગુ. ‘ઈ' ત પ્ર.] કવિતા, કાવ્ય કળા -શાયિની વિ.,સ્ત્રી. [સં.] સમાસ ને અંતે સુનારી સ્ત્રીઃ ભૂમિ-શાલ-કુશાલા ન., બ... [જુએ શાલ`' + ‘દુશાલા.'] શાયિની' [‘ભૂમિ-શાયી' વગેરે એક ફાળવાળી શાલ અને બે ફાળવાળી શાલ (સંમાન શાયી વિ. [સં,,પું.] સમાસને અંતે સૂનાર : ‘શેષ-શાયી’ આપવા એઢાડાતી) શાર (શાર) કું., ન. [જએ શારવું.’] શારડીથી પાડેલું કાણું શાલ-ભંજિકા (જિક) સી. [સં.] ગણિકા (નાચનારી), શારડી (શારડી) શ્રી. [જુએ ‘શારનું' + ગુ. ‘હું'ě.પ્ર. + વેશ્યા. (૨) લાકડાના થાંભલાઓમાં ઊંચે જડવામાં આવતી ‘ઈ’. સ્ત્રીપ્રત્યય,] શાર પાડવાનું સુતારનું હથિયાર. [૦થી લાકડાની પૂતળી [પાઠ-શાળા, નિશાળ, ‘સ્કૂલ' શારવું (રૂ.પ્ર.) મહેણાં મારવાં] શાલ(、ળા) સ્રી. સં.] જગ્યા. (ર) મકાન, પર. (૩) શારડા (શારડ) પું. [જુએ ‘શારવું + ગુ, હું' રૃ.પ્ર.] શલાય ન. [સં.] ગળાની ઉપરના ભાગમાંનાં અંગાને જમીનમાં એરિંગ કરવાનું લેખંડનું અણીદાર હથિયાર, લગતા વ્યાધિઓની ચિકિત્સાને લગતી આયુર્વેદની એક શાખા [॰ મૂવેશ (૩.પ્ર.) શારડાથી જમીનમાં કાણું પાડવું] શાલા(-ળા)જ્યક્ષ પું. [સં. સાહા + મા] શાળાના ઉપરી શારદ વિ. સં.] શરદ ઋતુને લગતું, શરદ ઋતુનું અધિકારી, મહેતાજી, આચાયૅ, ‘હે માસ્ટર' શારદા સ્રી. [સં.] સરસ્વતી ધ્રુવી. (૨) વાણી શાલાં(-ળાં)ત (શાલા(-ળ)ત) વિ. [સં. રાજા + અન્ત] શારદા-પીઠ સ્ત્રી. [સં.,ન.] સરસ્વતી દેવીનું પીઠ-સ્થાન. (૨) પ્રાથમિક શાળાના સાતમા ધેારણના ફાઈનલના અભ્યાસ વિશ્વ-વિદ્યાલય, (૩) શ્રીશંકરાચાર્યજીની પશ્ચિમ આમ્નાયની થયા હાય તેટલું દ્વારકામાંની ગાદી. (સંજ્ઞા.)
૨૧૩૩
શારદા-પૂજન ન. [સં.] સરસ્વતી દેવીનું અર્ચન, (૨) દિવાળીને દિવસે કરવામાં આવતું નવા ચાપડાઓનું પૂજન શારદા-મઠ પું. [+ સં.,પું,,ન.] જુએ શારદા-પૌઢ(૩).' શારદા-મંદિર (-મન્દિર) ન. [સં.] વિદ્યાલય, વિદ્યા-શાળા, નિશાળ
શારદા-લિપિ . [સં.] કાશ્મીરમાં મધ્યકાલમાં પ્રચલિત દેવનાગરી પ્રકારની ભારતીય લિપિ. (સંજ્ઞા.) શારદીય વિ. [સં.] જઆ ‘શારદ'
શારવું (શારવું) સા‚િ સંરની વૃદ્ધિ ાર, તત્સમ] અણીદાર હથિયારથી વિઘ્ન કરવું. (૨) મહેણાં મારી પજવવું શારંગ (શાર) ન. [સં. શ, અર્યાં. તદ્ભવ] એ નામનું વિષ્ણુનું ધનુષ, શાંગે. (સંજ્ઞા.) શારગ-પાલ્લુિ (શાર) પું. [સં. રા -ળિ, અર્યાં. તલવ] (હાથમાં રાંગે ધનુષવાળા) વિષ્ણુ. (સંજ્ઞા.)
શારિ છું., . [ä,,પું.] શતરંજનું મારું કે ચાપટના પાસેા. (૨) [સ., સ્ત્રી.] મેના (પક્ષી) શારીર વિ. [ä,] શરીરને લગતું, શરીરનું. (૨) પું. દહી, જીવાત્મા. (૨) ન. શરીર-શાસ્ત્ર, ક્રિયાલ છ’ શારીરક વિ., પું. [સં.] શારીર, દેલ્હી, જીવાત્માં શારીર-વિદ્યા સી., શારીર-વિજ્ઞાન, શારીર-શાસ્ત્ર ન.
Jain Education International_2010_04
શાલા(-ળાં)તર (શાલા(-ળા)તર) ન. [સં.] બીજી બીજી નિશાળ. [ ૰ કરવું (ર.મ.) ભણવા માટે નિશાળ ખદલવી] શાલિ પું. [સ.] સાળ, ડાંગર, કનૈદ (ચેાખા) શાલિગ્રામ જુએ ‘શાલગ્રામ.’
શાલિની સ્ત્રી. [સં.] અગિયાર અક્ષરને એક અક્ષર-મેળ છંદ. (પિં.) (ર) (-શાલિની') વાળું' એ અર્થનું રૂપ સમાસને અંતે ઃ ‘ભાગ્ય-શાલિની’ શાલિભદ્ર પું. [સં.] રાજગૃહ (પટણા) નગરના ઈ.સ. પૂર્વે થયેલા મનાતા એક રાજકુમાર અને પછી જેન ધર્મના એ એક આદર્શ સાધુ, (સંજ્ઞા.)
શાલિ-વાહન હું. [સં. સ્વીકારાયા છે, પણ રાાછિદ્રવિડ શબ્દ છે ત્યાં અર્થે ઘેાડે!' જ છે. આમ સમાનાર્થીના ઢિર્ભાવ. સર૦ હિન્દુોત્ર] (લા.) ઈ.સ. ૭૮ આસપાસના પ્રતિષ્ઠાનપુર-પૈઠણના રાજવી ‘સાત-વાહન' ગણાયા છે, પણ એ ક્ષહેરાત ક્ષત્રપ નહપાન’ના સંસ્કૃતીકરણની શકયતા વધુ. (સંજ્ઞા.)
શાલિ-હૅત્ર ન. [સં, સ્વીકારાયેલેા, હકીકતે દ્રવિડ અર્થ રાહના ઘેાડા +સં.] ડા. (ર) અન્ન-પરીક્ષાની વિદ્યા. (૩) અશ્વ-રાગની વિદ્યા શાલિહાથી વિ. સ.,પું.] અશ્ર્વરાગની ચિકિત્સા કરનાર વૈદ્ય, ઘેાડા-દાક્તર, સાલેાતરી