Bruhad Gujarat kosha Part 2

SR No.: 016073
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1981
Total Pages: 1294
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 39 MB

Page 1088

શ-કાર
શકાર પું. [સં.] ‘શ’વર્ણ. (૨) ‘શ’· ઉચ્ચારણ. (૩) સં. નાટય-રચનામાં રાજાની રખાતના ભાઈનું મૂર્ખતા લુચ્ચાઈ ગર્વ વગેરેના મિમણવાળું એક પાત્ર. (નાટય.) શકારૐ જુએ ‘સકાર’ શકારાંત (શકારાન્ત) વિ. [સં. શñાર્ + અ] ‘શ' વણૅ જેને છેડે હાય તેવું (પદ કે શબ્દ). (ન્યા.) શકાર પું. [સ. રાજ + ] ઈ.સ.ના આરંભની આસપાસ શક લેાકેાને હરાવનાર ગણાતા (ઉજજનના), વીરવિક્રમ શકાયું જુઓ શકયું’માં.
વિક્રમાદિત્ય રાજ્ય
૨૧૨૩
શકુન ન. [ર્સ.] ભાવિસૂચક શુભ કે શકુનિ ન. [સં,,પું,] પક્ષી, પંખો. દેશના રાજ્ય સુબલના પુત્ર અને રાજા ધૃતરાષ્ટ્રના સાળા. (સંજ્ઞા.) ૦ સામે (...) મહા ખટપટી અને ધૂર્ત
માણસ]
અશુભ ચિહ્ન, શુક્રન (ર) પુ. ગાંધાર
શકુનિકા સ્ત્રી., શાસ્ત્ર ન. [સં.] પક્ષીએની એટલી પરથી શુભ અશુભ આળખવાનો વિદ્યા, કાકવિદ્યા શકુંત (શકુન્ત) ન. [સં,,પુ.] પક્ષી, પંખી, (૨) પું, મેાર શકુંતલા (શકુન્તલા) શ્રી. [સં.] વિશ્વામિત્ર ઋષિથી મેનકામાં ઉત્પન્ન થયેલી ગણાયેલી કન્યા અને ચંદ્રવશી રાજા દુર્યંતની રાણી (ભરતની માતા). (સંજ્ઞા.) શકે ક્રિ. વિ. [સં. શો દ્વારા] રખે, કે (આ રાન્ત ઉત્પ્રેક્ષા' બતાવે છે.) શકેરૢ વિ. સં. રાક્ષનું સા.વિ., એ.વ.] શાએઁ ન. [ફા. સિકરહ] માટીનું બ્રાલિયા-ધાટનું ઠામ, શરાવ, ચપણિયું, રામ-પાતર, મટેઢું શક્કર-ટેટી જુએ શંકર-ટેટી.’ શલ જ શકલ ૨,
કદાચ. (ર) જાણે [સંવતનું, શાકે શકવર્ષનું, શક
શક્કો, કખે(-ખે) પું. [અર. ‘સિહ’– સિકો, છાપ (લા) ચહેરાના મને હર દેખાવ, (૨) ઘરેણાં વગેરેના લક. [॰ પઢવા (૩.પ્ર.) દામ એવા, અમલ મવા. ૦ પાડવા. ૦ બેસાડવા (-બૅસાડવા) (૩.પ્ર.) દાખ એસાડવેા]
શણગારવું
વિ. [સં. °મન્, પું.] શવાળું, ખળવાન, જોરાવર, તાકાતવાળું, અલિષ્ઠ, સમર્થ
શક્તિ-વાદ પું. [સં.] જડ-ચેતનનાત્મક સર્વ સૃષ્ટિ પરા જગદંબા શક્તિમાંથી ઉત્પન્ન થયેલ હાય એવા મત-સિદ્ધાંત શક્તિવાન વિ. સં. રવિજ્ઞ-માર્, પું.], શક્તિશાળી વિ. [સ. રાવતા હો, પું.] જઆ શક્તિમંત.? શક્તિ-શૂન્ય વિ. [સં.] શક્તિ વિનાનું, નિર્બળ, મન્તર, નબળું શક્તિ-હીન
શક્ત વિ. [સં.] શક્તિમાન, શક્તિવાળું, સમથૅ શક્તિ . [સં.] તાકાત, બળ. (૨) પ્રભાવ, ‘.' (૩) પરમેશ્વરના પ્રભાવશાળી તે તે ગુણ. (૪) પરમેશ્વરના એક સ્વરૂપની જગતની નિયામક ગણાતી આદ્ય દૈવી વિભૂતિ, આદિશક્તિ, માતાશક્તિ, અંબા, જગદંબા, ‘મધરગાર.' (સંજ્ઞા.) (૫) ભાષામાં શબ્દના અર્થ આપનારી ત્રણ અભિધા લક્ષણા અને વ્યંજનામાંની તે તે વિશિષ્ટતા. (કાવ્ય.) [સ્થાપન. (યાગ.) વ્યક્તિમાં
શક્તિ-પાત પું. [સં.] યૌગિક શક્તિનું સામેની શક્તિ-પૂજક વિ. [ર્સ ] દેવીનું ઉપાસક શક્તિ-પૂજા વિ. [સં] દેવીની ઉપાસના શક્તિમતા વિ., સી. [સં] શક્તિમાન સ્ત્રી શક્તિમત્તા શ્રી. [સં.] શક્તિમાન હોવાપણું, સામર્થ્ય. (ર) કાર્ય-દક્ષતા, કાર્યશક્તિ
શક્તિમંત (“મન્ત) વિ. [સં. °મત્ > પ્રા. öä], શક્તિ-માન
Jain Education International_2010_04
શક્તિસંપન્ન (-સમ્પન્ન) વિ. [સં.] જુએ ‘શક્તિમંત.’ શક્તિહીન વિ. [સં.] જુએ ‘શક્તિ-શૂન્ય'.
શક્ય વિ. [સં.] થઈ શકે તેવું, સંભવિત અને તેવું, સંભાળ્ય. (ર) વાસ્તવિક
શકયતા શ્રી. [સં.] શકય હોવાપણું, સંભવ, સંભવિત-તા શય-ભેદ પું, [સં.] ભારાથી કર્યું જાતું નથી' – અર્થાત્ ‘કરી શકાતું નથી' એ જાતના શકયતાના અર્થ આપતા એક પ્રકારના કમણિ પ્રયાગ. (ન્યા.) શાર્થ હું. [+ë, મયં] જેની સંભાવના હોય તેવે માયને (ર) સંભાવનાના અર્થ-ક્રિયાપદના એક કાળની કાર્ટિના અર્થ. (વ્યા.)
શક્ર છું [સં.) સ્વર્ગના રાજા ગણાતા ઇંદ્ર, શચી-પતિ. (સંજ્ઞા.) શક્રાણી શ્રી [સં.] ઇંદ્રની પત્ની, ઇંદ્રાણી [વર્ગ. (પિ.) શક્ષરી શ્રી. [સં.] ચૌદ અક્ષરનાં અક્ષરમેળ વૃત્તો ંઢાનેા શખસ પું. [અર. શસ્] આદમી, પુરુષ, પુરુષ વ્યક્તિ શખ્ખ જ શકો,ખેા.’
શંગ (-ગ્ય) સ્ત્રી, [સં. શિલા દ્વારા] દીવાની જ્યેાતિ. (૨) કળાના જેવા શંકુ-આકાર. (૩) દાણા માપ્યા પછી થતી શંકુ-આકારની ટોચ. (૪) જાનવરનું આંચળ [‘સગડી.’ શગડી શ્રી. [સં. રાધિ>શો. પ્રા. સાહિબા] જુએ શગરામ જ શિગરામ,’ ચિ,-ચી શ્રી. [સં.] જએ ‘શક્રાણી.’
શટર ન. [અં.] ઢાંચ્યું, (૨) હવા રાકવાની બારી-બારણાંમાંની એક ચેાજના, કરણી, ક્રેડી શટર-પાર ક્રિવિ [રવા] આડું અવળું, ગમે તેમ શટલ ન. [અં.] વણાટમાં વપરાતા કાંઠલા. (૨) નગર અને એના પરાં વચ્ચે ઢાડતી આગગાડી
શટલ ટ્રે(ઈ)ન સ્ત્રી [અં.] જએ ‘શટલ(ર).'
શરૂ વિ. [સં,,પું.] ખળ, લુચ્ચું, (૨) ધૃત, તારું, ઠગનારું શણુ ન. [સં.] ભીંડીના જેવા બંગાળ વગેરે ભાગૢ થતા ખેડ અને એના રેસા. (૨) કુંભારની ચાકડા ઉપરથી વાસણ ઉતારવાનો દારી
શત્રુગ ન., (૫) સી. જમીનમાં ખાદીને અંદર બનાવાતા ગુપ્ત માર્ગ, સુરંગ [બંધટ શણગઢ હું, મેઢું ઢંકાય એમ કરવામાં આવતા ઘૂમટા, શણગાર હું. [સં. ચાર, અર્દ, તદ્દભવ] શરીરની ભિન્ન ભિન્ન ધરેણાં વસ્ત્રો વગેરેથી કરવામાં આવતી સન્નવટ શત્રુગારનું સ.ક્રિ. [જ ‘શણગાર,'-તા.ધા.] ઘરેણાં પહેરાવવાં, (૨) (મકાન વગેરે) સુશેાબિત કરવું, દ્વીપાવવું. શેલાવવું, શણુગારાવું કર્મણિ, ક્રિ. શણગારાવવું