Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 998

ઝી-ઝીણુ
[(પદ્મમાં.)
થાય તેવા પ્રકારનું એક વૃક્ષ ઝીણું-ઝીણું વિ. [જુએ ઝીણું,'–ઢિર્ભાવ.] તદૃન ઝીણું, ખારીક ઝીપ (-૫) શ્રી. જુએ ‘ઝીણું' + ગુ. ‘પ’ત. પ્ર.], -પણ ન. + ગુ. ‘પણ’ ત. પ્ર.] ઝીણાપણું ઝીણ-પાતું વિ [જુએ ‘ઝીણું’ + ‘પાત’ + ગુ, ‘'' ત.પ્ર.] ઝીણા આ પેાતવાળું, ખારીક વણતરનું ઝીણલું વિ [એ ‘ઝીણું' + ગુ. ‘લ' સ્વાર્થે ત પ્ર.] ઝીણું, ઝીણવટ (નથ) જુએ ‘ઝિણવટ.’ (સર૦ ‘જુનવટ,’ બંનેની સરખી પ્રક્રિયા હોઈ હસ્વ સ્વાભાવિક) ઝીણા-ખેલું વિ. જુએ ‘ઝીણું’ + ‘ખેલવું’ + ગુ. ‘'' પ્ર.] ઝીણે અવાજે ખેલનારું, ધીમા કે તીણા સાદવાળું ઝીણુશ સ્ત્રી. [જએ ‘ઝીણું' + ગુ. ‘આશ' ત...] જએ ‘ઝીણપ.’
૯૫૩
ઝીણી વિ., સ્ત્રી. [જુએ ‘ઝીણું' + ગુ. ઈ’ સ્રીપ્રત્યય.] પાંચ + પાંચ-અષ્ટમાંશ અંશના ખૂણેા બતાવતી નિશાની, અધ-તીર. (વહાણ.)
Jain Education International_2010_04
૩
ઝીલ (-હ્ય) શ્રી. સામેા લણવાનું વાંસનું એક સાધન ઝીલ (-ય) સ્ત્રી. માટી કાચ વગેરેની મેાટી કાઢી ઝીલપ (ય) સ્ત્રી, તંબૂરાના તાર
ઝીલકે હું. [જુએ ‘ઝીલનું’+ ગુ.‘કા’કૃ. પ્ર.] (પાણીમાં મારવામાં આવતા) કદા
ઝીલડી શ્રી., ડૉ પું. [જએ ઝીલ' + ગુ. ‘હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર] જુએ ઝીલ ૧,
ઝીલણુ॰ ન. [જુએ ‘ઝીલવું' + ગુ. ‘અણ’ રૃ. પ્ર.] ઊંચેથી પડતું ઝીલી લેવું--જીતી લેવું એ. (૨) નવાણમાંનું સ્નાન .ઝીલર (ચ) સ્ત્રી, સાળાની પત્ની, સાળાવેલી, સાળેલી ઝીણી સ્ત્રી, [જુએ ‘ઝીલનું’ + ગુ. ‘અણું’કૃ.પ્ર. + ગુ. ‘ઈ” ’ સ્ક્રીપ્રત્યય.] ઝીલી લેવું એ. (ર) (લા.) માજ, આનંદ ઝીલણુ' ન. [જુએ ‘ઝીલવું’ + ગુ. ‘અણું’ રૃ. પ્ર.] જુએ ‘ઝીલણ,પૈ' (૨) હીંચ હમચી તેમજ ગાવા વખતે ગવાતી તક ગાવા ઉપાડી લેવી એ ક્રિયા [એક જાત ઝીલવા શ્રી. મીઠા પાણીની ભીંગડાવાળી નાની માછલીની ઝીલવું .ક્રિ. [દે.પ્રા. fl] નવાણમાં પડી સ્નાન કરવું, નવાણમાં નાહવું. (૨) સક્રિ. ઉપરથી આવતું પકડી લેવું, ઝીપવું, જીતવું. (૩) ગવાતી તુર્ક ગાવા ઉપાડી લેવી. ઝિલાયું ભાવે, કર્મણિ, ક્રિ. ઝિલાવવું પ્રે., સ.ક્રિ. ઝીલુ ન. [જુએ ઝીલૐ' + ગુ· ‘*' ત.પ્ર.] ખાડો. (ર) ખાઢામાંથી ખેતરમાં પાણી પાવા ઊંચકનારું પતરાનું લાંબુ સાધન. (૩) ઢીંકવામાંથી પાણી કાઢવાનું વાસણ. [-લાંએડવાં, ૰ જેટલું (૩.પ્ર.) સબડકા મારી ખાવું] ઝીલેા પું. [જુએ ‘ઝીલ ́' + ગુ. ‘એ' સ્વાર્થે ત...] જુએ ‘ઝીલ, ' (ર) સેાનાનું માથામાં પહેરવાનું એક ઘરેણું ઝીવર પું. [સ. ધીવર] માછીમાર
ઝીણુ વિ. સં. ક્ષીનñ-> પ્રા. શીય-] ઘાટ કદ માપ વણાટ વગેરેમાં સૂક્ષ્મતા તરફ જતું, ખારીક. (૨) નાજુક. (૩) પાતળું. (૪) નાનું. (૫) (અવાજમાં) તીણું-ધીમું. (૬) (લા.) ચતુર. (૭) કરકસરિયું. [॰ક્રાંતવું (રૂ. પ્ર.) બારીકીથી તપાસ કરવી. (૨) બેલવામાં વધુ પડતી ચતુરાઈ કે ચીકણાશ કરવી, જાડું (રૂ.પ્ર.) . સાચું-ખાટું. ॰ જોવું (રૂ.પ્ર.) ખારીક તપાસ કરવી. -ણા. તાવ (રૂ.પ્ર.) બહાર વરતાતા ન હોય તેવા આછા પ્રમાણના તાવ] ઝીણુ -મેટું વિ. [જુએ ‘ઝીણું' + ‘મેટું.’] નાનું-મોટું તમામ, (ર) (લા.) સાધારણ, સામાન્ય [વધુ ઝીણું ઝીણુંરું વિ. [જુએ ‘ઝીણું’ + ગુ. એરું' તુલનાત્મક ત. પ્ર.] ઝી-તાવણી સ્ત્રી. ધી તાવવા માટેની માટીની તાલડી ઝીનિયા શ્રી. એ નામના એક છેડ(જુદાં જુદાં રંગનાં ફૂલ આપતા)
ઝીપટ ન. રિવા.] વરસાદનું ઝાપટું ઝીપટ-મહી સ્રી. [+ જુઆ મઢી.’] ઝીપટી શ્રી, [જુએ ‘ઝીપટે’ + ગુ.
[બાંધેલી ઝૂંપડી વરસાદમાંથી ખચવા ‘ઈ' શ્રીપ્રત્યય.] ચામાસામાં ઊગતા એક છેડ [ાય છે તે ફૂલ ઝીપટ્ટુ ન. [જુએ ‘ઝીપટે.’] ઝીપટાનું કપડામાં ચોંટી ઝપટે પું. એ નામનું એક ફૂલઝાડ. (૨) એ નામનું ચેમાસામાં થતું એક ઘાસ પડવું એ, ઝંપલાવવું એ ઝીપણું ન. [જુએ ‘ઝીપણું' + ગુ, ‘હું' રૃ.પ્ર.] ઉપરથી કૂદી ઝીપણું સક્રિ. રિવા.] ઝીલી લેવું, ઉપરથી આવતું પકડી લેવું, જીતવું. (૨) એકબીજાના ખેલ ઉપાડી લેવા, ઝિપાવું કર્મણિ,, ક્રિ. ઝિપાયું છે., સ.ક્રિ. ઝીમલ (-ય) જુએ ‘ઝિમેલ’–‘ધિમેલ,’ ઝી(-૪)મી સ્ત્રી, એક જાતની કાળા રંગની સાડી (ભરતવાળી) ઝીરા પું. [અં.] શૂન્ય, મીઠું
સૌ
(-ય) શ્રી, દે, પ્રા. ક્ષિરી] એ નામના એક નાના વગડાઉ બ્રેડ (જેનાં દાતણ થાય છે.) ઝીલ (-ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ઝીલવું’ (નાહલું)] ઊંડા પાણીવાળા ધરેા. (૨) નીચાણવાળી જગ્યા. (૩) છાલક, છેળ
ઝીકા
ઝીંક સ્ત્રી. [જએ ઝીંકવું.'] ઉપરથી નીચે અફળાવવાની ક્રિયા (લગડાં ધેાતી વખતે તેમ કાઈ પદાર્થ પછાડતી વેળા), ઝીણું. [॰ ઝાલવી (રૂ.પ્ર.) (સામના માર વગેરે સામે) ટકી રહેવું]
ઝીંકણન. [જુએ ‘ઝીંકવું’ + ગુ. ‘અણુ’ કૃ.પ્ર.] જએ ‘ઝીંક.’ ઝીંકણુ ન. તારતાર મેળવી સાંધવાની ક્રિયા, તૂણવું એ ઝીંકણન. [જ એ ‘ઝીંકવું' + ગુ, ‘અણું' કૃ‘પ્ર.] જુએ ‘ઝીંકણ પૈ’ ઝીંલવું સ.ક્રિ. [જુએ ‘ઝીંકવું' + ગુ. ‘લ' મધ્યગ.] નાખી દેવું, ફેંકી દેવું. ઝીંકલાવું કર્મણિ, ક્રિ. ઝીંકલાવવું છે.,સક્રિ ઝીંકલાવવું, ઝીંકલાવું જએ ‘ઝીંકલ’માં, ઝીંકલું વિ. દાખીને કામ લેનારું, ઝીકલું
ઝીંકવું સ.ક્રિ. [રવા.] ઝીંકલકું, ફેંકી દેવું. (૨) ઉપરથી નીચે પાડવું–અફળાવવું. (૩) (લા.) જેથી મારવું, કૂટકારવું. (૪) ઉતાવળે ચાલવું. ઝીંકાવું કર્મણિ, ક્રિ‚ ઝીંકાવવું છે.,સ.ક્ર. ઝીંટવું જુએ ‘ઝિકાઢવું’માં, ઝીંકટાવવું, ઝીંકાટાવું જ ઝીંકાવવું, ઝીંકાવું જએ ‘ઝીકનું’માં. ઝીંકી સ્ત્રી, રજ, ધૂળ. (૨) રેતી
ઝિ(-ઝીં)કાટવું’માં.
ઝીંકા પું. [જુએ ‘ઝીંકવું' + ગુ. એ' કૃ.પ્ર.] (લા.) પાટી ઉપર ધૂળ નાખવાની ક્રિયા
ઝીંકા હું. ઈંટ કે રાડાંના ભૂકા, ઝિકાળવા, ઝિકાળા