Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 933

જમરું
‘જખર' + ગુ. ‘આઈ ' ત. પ્ર.] જબરાઈ, સખ્તાઈ, જુલમ,
અત્યાચાર
જબરું વિ. [જુએ ‘અર્' + ગુ. ઉં' ત, પ્ર.] જુએ ‘જખર.’ જબલી સ્ત્રી, અગરની એક જાતનું લાકડું, બેરી જબલા પું. કેડીનાર પાસે દરિયામાં થતી માછલીની એક જાત જબાદ ન. બિલાડી જેવું એક હિંસક પ્રાણી, જંગલી બિલાડો, (૨) જબાદના શિશ્ન પાસેથી થેલીમાં નીકળતા કસ્તૂરી પ્રકારના પદાર્થ. (૩) સ્ત્રી, (લા.) સૌરાષ્ટ્રની ઘેાડીની એક
૮૮૮
જોત
જખાદિયું ન. [+ગુ. મું' ત, પ્ર.] જુએ ‘માદ(૧).' જખાદી ન. [ + ગુ. ‘ઈ' ત. પ્ર.] જુએ ‘જબાદ(૧)(૨).’ જખન શ્રી, [।, જાન્] જલ, (ર) ભાષા, ખેાલી. [૰ખૂલવી, ૦ ખાલવી (રૂ. પ્ર.) ખેલવું. ॰ ચલાવવી (રૂ. પ્ર.)અનુચિત શબ્દો ખેલવા. ૦ બંધ કરવી (અર્ધ), રાકવી (રૂ. પ્ર.) વિવાદમાં ખેલતું બંધ કરવું, હરાવવું. • સમાલવી, ૦ સંભાળવી (-સમ્ભાળવી) (રૂ.પ્ર.) વિચારીને ખેલવું]
О
જ(-જ)ખાની સ્ત્રી. [āા.] જએ ‘જુબાની.' જમાલ સ્ત્રી, સૌરાષ્ટ્રની ઘેાડીની એક જાત, જમાદ જમાં જુએ ‘જ્ઞાન.’
જખી સ્રી, ઢારને મેઢે બાંધવાનું જાળીવાળું ગૂંથણ જખીરું ન. એક જાતનું ધેાછું મેટું પક્ષી જખાલા પું. વણાટકામમાં ઉપયોગી એક થાંભલા, સાકટુ જત્રો, જબૂત પું. કંઠા-તાગડ અને કંઠા-સાપણની ઉપર જડવામાં આવતું ઢાંકણાનું પાટિયું. (વહાણ.) જબ્બર જ ‘જબર.’
જબીલા હું. ચાર ફેરવવા માટે વાપરવામાં આવતા ખીલે જમ પું. [સં. થમ, અર્વા. તદલવ.] મૃત્યુના દેવ, યમરાજ, [॰ જેવું (રૂ. પ્ર.) અતિ ભયાનક. ૦નું તેડું (૨. પ્ર.) મેત, ૦ના દૂત (ઉં. પ્ર.) ભયાનક માણસ, ખૂની] જમ-કિંકર (કિૐ૨) જએ ‘ચમ-કિંકર.' જમ ન, લેખંડ સીધું કરવાનું એક એનર જમઘંટ (-ઘણ્ય) જએ ‘યમ-ઘંટ.’
જમા-જમા સ્ત્રી, સિતારના સ્વરાને આગળ પાછળ ઝટકા મારી ઊભું! કરવામાં આવતા મિશ્ર સ્વર. (સંગીત.) જમ-જોહર ન. [હિં. જમ-જોહરા] એ નામનું એક પક્ષી જમા પું. [જુએ ‘' + ગુ. હું' સ્વાર્થે ત. પ્ર.) (તિરસ્કારથી) યમરાજ
જમણુ ન. [જ઼એ ‘જમવું’ + ગુ. ‘અણુ' કું. પ્ર.] જમવાની –ભાજન કરવાની ક્રિયા, (૨) જમણવાર, નાતવા. (૩) જમવાને પદાર્થ કે ભેજનની વિવિધ વાનગીએ જમણ-જૂઠણુ ન. [જ એ ‘જમણ' + ‘જણ.’] ભેાજન-સમારંભ જમણ-વરપું. [જએ ‘જમણ’+ ‘વરા.’], જમણુ-વાર સ્ત્રી., પું. [જુએ ‘જમણ' + ‘કરો’ના વિકાસ.] સ્નેહી સંબંધીએ ને કે નાતને આપવામાં આવતું ભેજન, નાત વર જમણી સ્ત્રી, ખારીક પ્રકારનું વસ્ત્ર (દેવ-દેવલાંને ચડાવવાનું) જમણું વિ. [જુએ ‘જમણ’+ગુ, ‘' ત. ×.] (લા.) (જે હાથથી ભાજન કરવામાં આવે છે તે હાથ બાજુનું
Jain Education International_2010_04
જમલે
સૂર્યની સામે પૂર્વ દિશા તરફ મેમાં રાખી ઊભા રહેવા પરથી) દક્ષિણ બાજુનું. [-શ્રી ખાંય (-બાંય) (રૂ. પ્ર.) ભાઈ. ૦ અંગ (-અ) (૨. પ્ર.) - વહાલામાં વહાલું. -ા હાથ (ઉં. પ્ર.) કામકાજમાં ખુબ સહાયક માણસ] જમણેરવું, જમણેરિયું, જમણેરી વિ. [જુએ ‘જમણું' દ્વારા ‘જમણેરી' + ગુ. ‘ઇયું’ સ્વાર્થે ત. ×. અને ગુ. ‘’ +વું' ત.પ્ર.] જમણે હાથે કામ કરનારું (ડાબેરીથી ઊલટું) જમ-તગડું વિ. [જુએ ‘જમ' + તગડવું' + ગુ. ‘' કૃ. પ્ર.] (લા.) (મને પણ તગડી મૂકે તેવું) ચબરાક, ચાલાક. (૨) લુચ્ચું
જમતી સ્ત્રી. અંધારી રાત
જમદગ્નિ પું. [સં.] ભૃગુવંશના પરશુરામના પિતા. (સંજ્ઞા.) જમ-દંડ (-દણ્ડ) પું. [જએ ‘જમ’ + સં.] જુએ ‘યમદંડ,’ જમ-દાઢ સ્ત્રી. [જુએ ‘જમ’ +‘દાઢ.’] (લા.) એક પ્રકારનું તીક્ષ્ણ શસ્ર. (૨) પું. પંચાંગમાંના એક ખરાબ યોગ (બીજે અનુરાધા, ત્રીજે ત્રણ ‘ઉત્તરા’–માંની એક, પાંચમે મધા, અને સાતમે હસ્ત કે મલ નક્ષત્રા હોય તેવી તે તે તિથિ અશુભ) જદિયા સ્ત્રી. [જુએ‘જમ' દ્વારા.] આશ્વિન વવદ તેરસને
દિવસે ચમતા માનમાં સળગાવવામાં આવા દીવે જમ-૬ત્યા સ્ત્રી. [જએ ‘જમ' + સં. fāતોયા નું ગુ. ઉચ્ચારણલાઘવ] કાર્ત્તિક સુદ્દિ બીજ, ચમ-ઢિીયા, ભાઈ બીજ. (સંજ્ઞા.) જમ-દૂત પું. [જુએ ‘જમ’ + સં] જુએ ‘યમદૂત.’ જમ-દ્વાર ન. [જએ ‘જમ’+ સં.] જુએ ‘ચમ-દ્વાર.’ જમષય, -૨ ન. [જુએ ‘જમ' દ્વારા.] કટારને મળતું આવતું એક પ્રકારનું ખંજર્
જમના સ્ત્રી. [સં. થમુના, અર્યાં. તદ્ભવ] જુએ ‘યમુના.’ જમના-જલ⟨-'૧) ન. [+ સં.] જુએ ચમુના-જલ,’ જમની ન. [અર. ‘ચમન્ ’ > ‘જમન’ + ગુ. ‘ઈ’ ત. પ્ર.] ચમન-ગ્રીક દેશમાંના વહાણની એક જાત. [॰ બાઈ (ર્. પ્ર.) વીજળી]
જમનીસ પું. વલાતી અમલદાર જમનેાતરી, જમનેત્રી ન. [જુએ ‘જમના' દ્વારા]. હિમાલયનું એક શિખર (કે જેમાંથી ચમુના નદી નીકળી આવી છે.) (સંજ્ઞા.)
જમપુર ન. [જુએ ‘જમ’+ સં.] જએ ‘ચમપુર, રી.’ જમપુરી સ્ત્રી. [જુએ ‘જમ' +ર્સ,] જુએ ‘યમ-પુર.’ (ર) જમલેકના દેખાવવાળે એક નાટયપ્રકાર (દક્ષિણીએન) (ન. મા.) [દીવડો, રામણદીવે જમરખ-દીવડો પું. હિંદુ લગ્નવિધિમાં વપરાતા દીવે, જબરકજમરૂખ ન. [હિં, મરા, જમરૂદ] એક જાતને લીલા મૈવા (ફળ), જામફળ, પેર
જમરૂખડી, જમરૂખી સ્ત્રી. [જુએ ‘જમરૂખ' + ગુ. ‘ઈ ' ત, પ્ર. + ગુ. ડ' સ્વાર્થે ત. પ્ર] જમરૂખનું ઝાડવું, જામફળી જમલ (હ્યુ) સ્ત્રી, એ નામની એક માછલીની જાત જમણું વિ. સં. થમ, અર્વા. તદભવ ‘~મલ' + ગુ, ‘' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] (લા.) સાથે રહેલું, સંગાથવાળું. (પદ્યમાં.) જમલે ક્રિ. વિ. [+]. 'એ' સા. વિ., પ્ર.] એકંદર, કુલ, બધું મળીને