Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 873

ચૂડી-કરમ
સ્ત્રીએનાં કાંડાંમાં સૌભાગ્ય બતાવવા પહેરવામાં આવતી પટ્ટીવાળી અંગડી. (૨) કેાનેગ્રાફની તાવડી. (૩) ઘાણીની લાઠના ઉપરના ગાળ અણીદાર ભાગ. (૪) આંગડી કે ચારણીના છેડાની વળિયાં-ઘાટની કરચલી. [॰ ઠંડી કરવી (-ડ્ડી-) (૩. પ્ર.) ચૂડોા ભાંગવે, રાંડ્યું. ॰ પહેરવી (પૅરવી) (રૂ. પ્ર., બાયલાપણું બતાવવું. • વધાવવા (રૂ.પ્ર.) કાંડામાંથી ચડી બહાર કાઢવી] ચૂડી-કરમ ન. [જુએ ‘ચડી’ + ‘કરમ’(> સં. 5], ચૂડીકર્મ ન. [+ સં.] જુએ ‘ચૂડા-કરમ.’ ચૂડી-ગર જ ‘ચૂડ-ગર.’
ચૂડી-દાર વિ. [જુએ ચુડી' + ફા. પ્ર.] જુએ ચૂડો પું. [દે. પ્રા. સૂક્ષ્મ-] સ્ત્રીએના હાથનું સર્વસામાન્ય કે કિંમતી ઘરેણું, વલય, પટ્ટીવાળી બંગડી, ચૂડલે, [॰ અખંડ (-અખણ્ડ) (રૂ. ૫) સધવા સ્ત્રી, ૭ આવવા (રૂ. પ્ર.) નાતરું કે પુનલગ્નને માટે વિધવા કે છડાયેલીને કહેણ આવવું. • ઉતારવા (રૂ.પ્ર.) વિધવા થવું. ૭ ઘાલવા, ॰ પહેરા (-પૅ:રવેા) (રૂ. પ્ર.) બીજાને વશ થઈ વર્તવું. (૨) નિર્માય ખની રહેવું. ॰ ફાઢવે, ૦ ભાંગવા (રૂ. પ્ર.) વિધવા થવું] ચૂણું (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જએ ‘ચણ’] જુએ ‘ચણ,’ ચૂણ` (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ચીણ.’] જુએ ‘ચીણ,’ ચૂવું સ. ક્રિ. [જુએ ‘ચણવું.’] જુએ ‘ચણનું.’ ચુણાવુંÎ કર્મણિ, ક્રિ. ચુણાવવું॰ પ્રે., સ. કિ. ચૂણવું સ, ક્રિ. [જએ ‘ચીણવું.’] જુએ ‘ચીણવું.’ ચુણાવું કર્મણિ, ક્રિ. ચુણાવવુંૐ પ્રે., સ. ક્રિ. ચૂશી` શ્રી. [જુએ ચીણ,’] જુએ ‘ચૌણ,’ ચૂણી સ્ત્રી. જાડું ભરડકું અનાજ ચૂત પું. [સં.] આંબાનું ઝાડ [ગણાય છે.) ચૂત (-ત્ય) સ્ત્રી, સ્ત્રીની ગુહ્લ પ્રિય, યોનિ (બેલનું અશ્લીલ ચૂત-પલ્લવ ન., બ. વ. [સં., પુ. ન.] આંબાનાં કુંપળ ચૂતાંકુર (તાક્કુર) પું. [સં. વૃત્ત + મs] આંબાને [ર્ખ, બેવકૂફ઼ (એક ગાળ) સૂતિયું વિ. [જુએ ‘ચૈતૐ' + ગુ. ઇયું' ત. ×.] (લા.) ચૂડું વિ. કંસ, કરપી
માર
ચૂન પું. [સ, ન્યૂર્ણ>પ્રા. સુન્ન; હિં.] લેટ, આટા ચૂન-ખઢ (-ડા), ડી શ્રી. [જુએ ‘ચૂના’ + ‘ખડી' દ્વારા.] જેમાં ચનાનું તત્ત્વ સારા પ્રમાણમાં છે તેવી જમીન ચૂનગે પું. [જ઼એ ‘ચૂનનું” દ્વારા.] ચવાણું સૂન-ચૂની સ્ત્રી. [જુએ ‘ચની,’--દ્વિર્ભાવ.] એક જાતની ચૂના જેવી ખાંડ. (૨) તુવેરને ભરડી દાળ કરતી વેળા થઈ જતી ઝીણી ભૂકી, (૩) એક જાતનું સુતરાઉ કાપડ, (૪) (લા.) તકરાર, ઝઘડા, કજિયા ચૂનડી જુએ ‘ચંદડી.' ચેતવું સ. કિ. [જુએ ચણવું,'] (ચાંચથી) ચણવું. (૨) ચઢવું, ચણવું, (ચાંચથી) વીણવું. ચુનાનું કર્મણિ, ક્રિ, ચુનાવવું કે., સક્રિ ચૂના-ગી(-છી) સ્ત્રી. [જુએ ચૂના’ + ફા. ‘ગચ્’-ચના, સમાનાર્થે શબ્દોના દ્વિભવ.] ચનાની મજબૂત જમાવટ કરેલી સપાટી. (૨) વિ. ચુનાના ધાબાવાળું
Jain Education International_2010_04
ચર
ની ઘંટી
ચૂના-ચક્કી સ્ત્રી. [જ઼એ ‘ચૂન' + ‘ચક્કી,’] યૂને પીસવા[ચા રાખવાની ડબ્બી ચૂના-દાની સ્ત્રી. [જુએ ના’ + ફા, ‘દા' + ‘ઈ ’ત. પ્ર.] ચૂની શ્રી. [સં. ધૂળા – પ્રા. યુનિ] અનાજના નાના ટુકડો. (૨) ઘંટીમાંથી બહાર પડતા ભાંગેલા નાના દાણા -ઢુકડા. (૩) પહેલદાર નંગ, હીરાકણી. (૪) એના નાકમાં પહેરવાની મંગવાળી ચંક (પછી સાદી ચૂંક) ચૂની-દા શ્રી. એ નામની એક રમત
ચૂનું ન. [સં. ઘૂળે-> પ્રા. સુન્નસ્થ્ય-] કઠોળ ભરડતાં પડેલે ઝીણા ભૂકા કે ભુંસું
‘ચુડ-દાર.’ચૂના પુ. [જુએ ચુનું.'] ખાસ પ્રકારના પથ્થરના ટુકડા કરી ભઠ્ઠીમાં પકવ્યાથી ઊપજતા ધેાળા પદાર્થ (જે મુખ્યત્વે પથ્થર અને ઈં ટાથી થતી ચણતરમાં વપરાય છે, છે થાય છે.) ૦ ચાપઢવા (-ચોપડવા) (ż. પ્ર.) જડ કાઢી નાખવી. ૦ ચેપડી જવા (-ચાપડી-) (રૂ. પ્ર.) છેતરી જવું. ૰ કાઢવા (રૂ. પ્ર.) પકવેલા પથ્થર ઉપર પાણી નાખી ચૂનાના ભૂક પ્રાપ્ત કરવે. ૭ લગાવવા (રૂ. પ્ર.) બદનામ કરવું] ચૂપ જુએ ‘ચુપ.’ ચૂપકી જુએ ‘ચુપકી,’ ચૂપકો જુએ ‘ચુપકેા.' ચૂપચાપ જુએ ચુપચાપ.’ ચૂપચૂપ જ ‘ચુપ-ચુપ.’ ચૂપ-છિનાળ જુએ ‘ગ્રુપ-છિનાળ.’
[(લાકડાની)
વર્તે.
ચૂપણું ન. એ ચપવું’+ ગુ. ‘અણું' કૃ. પ્ર.] (લા.) ગાબરા-વેડા, ગ્રંથાય [ક્રિ, ચુપાવવું પ્રે., સ. ક્રિ ચૂપવું સ. ક્રિ. [રવા.] ખોંસવું, ધાલવું. ચુપાવું કર્મણિ., ચૂપાચૂપ જુએ ‘ચુપાચુપ.’ ચૂબીના સ્રી, [ા. બીનહ્ ] (લા.) એક ચૂભતી સ્ત્રી. [જુએ ભવું” + ગુ. ‘તું” સ્ત્રીપ્રત્યય.] મહેણું ચૂભન (-ન્ય) શ્રી. [જુએ ચૂબવું' + સં. અને કૃ. પ્ર, સંસ્કૃતાભાસી, પેટનું શૂળ, પેટની ચૂંક ચૂભલું સ. ક્રિ.[રવા,] જુએ ‘ચંપવું.’ ચુભાવું કર્મણિ, ક્રિ. ચુભાવવું પ્રે., સ. ક્રિ, [કાઢવે! એ ચૂમકાં ન, બ. વ. [રવા.] (લા.) વાંક કાઢવા એ, દાખ ચૂમકી સ્ત્રી. [રવા.] રેાટલી ભાખરી વગેરેના પડની સપાટી ઉપર પડતાં નાનાં નિશાન-નાની ભાત, (ર) સુતારનું ચીતરવાના કામમાં આવતું સાધન
૨૮
પ્રકારની હોડી કૃ, + ‘ઈ '
ચૂમી-દાર વિ. [+ એ ફા. પ્રત્યય.] ચૂમકીવાળું ચૂમકા પું. [સં. સુમ-> પ્રા. શ્રુંગ + ગુ. ‘ક' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] લેહચુંબક
ચૂમટી શ્રી. ચીમટી, ચીંટલી
ચૂમવું સ, ક્રિ. [જએ ‘ચૂંખવું,’-ઉચ્ચારણભેદ માત્ર.] જુએ ‘ચંખવું.’ ચુમાવું કર્મણિ,, ફ્રિ ચુમાવવું પ્રે., સ, ક્રિ. ચૂમી શ્રી. એ ચૂમવું' + ગુ. ઈ*' È. પ્ર.] ચુંખન, બકી, એકી, બચી ા જએ ‘વે.’
[તલ્લીન થવું] ચૂર પુ. [૬. પ્રા. તત્સમ] ચા, ભૂંકા. [॰ થવું (રૂ. પ્ર,)