Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 844

ચાર
૭૯૯
ચાદરપટ
ખુશામત-ખેર. (૨) ચિબાવલું. (૩) દોઢ-ડાહ્યું
ચાતરે વિ., મું. [સ. ચતુહત્તyજ. ગુ. ચડુત્તર] કેઈ ચડ વિ. જિઓ “ચાટવું+ ગુ. “ઉ” કૃ. પ્ર. + ‘ડું પણ સૈકાનું એવું વર્ષ ત. પ્ર.] ચાટવા-ખાવાની લાલસાવાળું
ચાણકથ . [સં] ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય(ઈ. પૂ. ૪થી સદી)ને ચાટે પં. વુિં. જઓ ચાટવું' + ગુ. ‘ઉં' ક. પ્ર.] ચાટણ બ્રાહાણ અમાત્ય, વિષ્ણુગુપ્ત કૌટિલ્ય. (સંજ્ઞા) (૨) (લા) (૨) ચિચાડામાંથી ટપકતો શેરડીને રસ
વિ. તીવ્ર બુદ્ધિશાળી. (૩) મુત્સદી ચાટોડિય વિ. જિઓ “ચાટવું' + ગુ. “એડ” ક. પ્ર. + “છયું' ચાણાક્ષ વિ. [સં. વાવથ નું ગુ. સંસકૃતાભાસી રૂપ. સ.માં ત. પ્ર. એ “ચાડું”
વાણ શબ્દ નથી.] જુઓ “ચાણકય.” [એક પક્ષી ચાલન. ગુમડાં ત્રણ જખમ વગેરેને શરીર ઉપર રહી ચાતક ન. [, .] એ નામનું સં. કાવ્યોમાં જાણીતું
જો ડાઘ, ચાંબું. (૨) ડાઘ, નિશાન (સામાન્ય) ચાતકી સ્ત્રી. સિં.] ચાતક પક્ષીની માદા ચાર ન. ઢેરને ખાવાનું ખાણ
ચારણ ન. જિઓ “ચાતરવું' + ગુ. “અણુ કુ. પ્ર.] ચાટ (ડ) સ્ત્રી. [(સૌ.)મૂર્ધનથ “ડઉચ્ચારણ ચીવટ, કાળજી ચાતરવાની ક્રિયા
[(૩) લવાદને ચુકાદો ચાહકું વિ. [જ “ચાડી' દ્વારા.] ચાડી કરનારું ચાડી ખેર ચાતરમ ન. [૪] ડહાપણ. (૨) લવાદી, પંચાત. (૩) ચાહખું વિ. જિઓ “ચાડી' + “ખાવું' + ગુ. “ઉ” ક. પ્ર.] ચાતરવું અ.ક્રિ. ખસવું, ડગવું. (૨) જદે રસ્તે ચડી જવું. (લા.) બાતમીદાર, ગુપ્તચર. (૨) રખેવાળ, પગી
(૩) ચતરાવું ભાવે, ક્રિ, ચતરાવવું છે., સ. ક્રિ. ચારણ વિ. જિઓ “ચડવું' દ્વારા.] ચડવા-સવારી કરવા ચાતરી આ. રેંટિયાની ત્રાક કામ લાગે તેવું
ચાતુર, કે વિ. [સં] જુઓ “ચતુર.' ચાસસે)રી સ્ત્રી, તંબુની દેરીઓ બાંધવાની મેખ કેટી ચતુરસ્ત્રિક વિ. [સં.] ચાર ખૂણાવાળું ચાહિય(-૨)ણ (-) સ્ત્રી.[જુઓ “ચાડિયું + ગુ. (અ૮-એણે ચાતુરાશ્રમિક વિ. [1] ભારતીય પ્રણાલીના ચાર આશ્રમને શ્રી પ્રત્યય.] ચાડી કરનારી સ્ત્રી, ચાડકી અને
લગતું. (૨) ચારે આશ્રમના ધર્મમાં માનનારું ચાહિયું વિ. જિઓ “ચાડી' +5. ઇયું. ત. .] ચાડી- ચાતુરી સ્ત્રી. જિઓ “ચતુર' + ગુ. ઈ' ત...] ચતુરાઈ, યુગલી કરનારું
દક્ષતા. (૨) એ નામને મધ્યકાલીન ગુજરાતીને એક ચાહિયેણ (-૩) જઓ “ચાડિયણ.'
સાહિત્યપ્રકાર ચાહિયા વિ., પૃ. જિઓ “ચાડિયું.] ખેતર વગેરેમાં ઊભે ચાતુર્માસ ન. [સં.] ચાર મહિનાઓનો સમૂહ. (૨) (લા.) રાખવામાં આવતો માણસને આકાર. (૨) (લા) સુકલકડી માસું, વર્ષાઋતુ. (“ચતુર્માસ પું, બ.વ. એના ઉપરથી માણસ. (૩) ગામ કે ફળિયાને નઠારે માણસ
ચાર માસને લગતું એ અર્થમાં સં. ચાતુર્માસ વિ. અને ચાડી સ્ત્રી. દિ. પ્રા. વાઢ-“માયાવી- કપટી' દ્વારા] કાઈની પછી ન. પ્રયોગ; એ પું, બ.વ. નથી.) વિરુદ્ધ અન્યને જઈ ફરિયાદ કરવી એ, ચુગલી
ચાતુર્માસિક, ચાતુર્માસ્ય વિ. સિ. ચાર મહિનાને લગતું. ચાર સી. [૮. પ્રા. ચંદિમા; મુર્ધન્ય ઉચ્ચારણ કાંકરો (૨) ચાર મહિનાનું (મુખ્યત્વે ચોમાસાના
કે ગોળી મૂકવાને ગોફણને જોતર જે ભાગ ચાતુર્ય ન. [સં] જાઓ “ચતુરાઈ.” ચાડીકું ન. બળદ-ગાડું, બેલ-ગાડી
ચાતુર્વર્ય ન. [સ.] બ્રાહાણ ક્ષત્રિય વૈશ્ય અને શુદ્ધ એવા ચાડીકે પું. જિઓ “ચાડી" + ગુ. “હું” ત. પ્ર] જુએ ચાર વણેની વ્યવસ્થા-પદ્ધતિ ચાડિયે.” (૨) ધાડપાડુઓને બાતમીદાર
ચાતુર્વષિક વિ. [સં] દર ચાર વર્ષે આવનારું ચાડી-ખાઉ વિ. જિઓ “ચાડી” + “ખાવું + ગુ. “આઉ' ચાતુર્વિઘ વિ. સિ] ચાર વેદની વિદ્યાને જાણનારું, ચતુર્વેદી ઉ. પ્ર.], ચાડી-બાર વિ. જિઓ “ચાડી'+ ફા. પ્રત્યય.] ચતુર્વિશી વિ. સં.) ચાલીસા બ્રાહ્મણોની જ્ઞાતિ અને એ ચાડી ખાવાની ટેવવાળું, ચુગલી-ખેર
જ્ઞાતિનું પ્રેમાનંદ કવિ “ચાવી' બ્રાહ્મણ હતા.) ચડીચાડીને કિ. વિ. [ચાડવું” એવું કોઈ ક્રિયામૂળ જાણીતું ચાતુર્વેદ વિ. સિં] જાઓ “ચાતુર્વિઘ.' નથી., “ચાડ' = કાળજી છે તેનું ના. ધા. થઈ શકય; . ચાતુત્ર ન. સિં] ચાર લેતાઓની જેમાં જરૂર રહેતી ભુ , દ્વિભવથી] ખાસ કાળજી રાખીને
તેવો એક વૈદિક યજ્ઞ ચડી-ચુગલી સમી. જિઓ [ઓ “ચાડી"+ “ચુગલી, ચાથી સ્ત્રી, મલમ લગાડેલી કપડા કે કાગળની પટ્ટી, મલમ-પટ્ટી સમાનાર્થી શબ્દોને દ્વિભવ.) એ “ચાડી.”
ચાદર સ્ત્રી. ફિ.] ઓછાડ, (૨) સ્ત્રીઓને સાડી ઉપર ચાલું વિ. [જ “ચાડ”+ ગુ. ઈલું' ત.પ્ર.]ચાડ-વાળું, ઓઢ. (૩) મડદાને ઓઢાડવાનું કપડું. (જી કબર ઉપર ચીવટવાળું, કાળજીવાળું
ઓઢાડવાનું કપડું. (૫) (લા.)નદી કે પહાડના નીચાણવાળા ચાડીલું વિ. જિઓ “ચડ' + ગુ. ઈલું' પ્ર.] ચડે ભરાયેલું, સપાટ ભાગ ઉપરથી થોડા તરત નીચેના ભાગ ઉપર પડતા હઠીલું, જિદ્દી. (૨) ચડસીલું
પાણીને પથરાયેલા વિસ્તાર, (૬) ધંધના આકારની એક ચાહું ન. [દે પ્રા. રસ, ગુ. માં મૂર્ધન્ય ઉચ્ચારણ દી આતશબાજી. [ઓઢાડવી (ઉ.પ્ર.) મહંત ગુજરી જતાં એના મૂકવાને ખાડાવાળો હાથો કે ખંઢે. (૨) (લા.) ખેદાઈ શિષ્યને ગાદીએ બેસાડવાને વિધિ કરવો]. ગયા જેવું મોટું |
[આરેપ, અપવાદ ચાદર-પાટ કું. જિઓ “ચાદર’ + પાટ."] જેમાંથી ચાદર ચાડે મું. જિએ “ચાડી' + ગુ. “ઓ' ત.ક.] (લા.) ખેાટે થઈ શકે તેવી કાપડની વાત