Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 838

ચંદ્ર
ચંદ્રાવતી
હદે આવેલું એ નામનું એક મેઢું તળાવ, (સંજ્ઞા.) ચંદ॰ (ચન્હ) પું. [સ. ચન્દ્ર > પ્રા. ચં] ચંદ્ર (વણિક વગેરે
ગિરિ.'
લેપ કરવા
ચંદનાવવું (ચન્હના-) સ. ક્રિ. [સં. શ્વન,−ના. ધા.] ચંદનનેા જ્ઞાતિના પુરુષના નામ પાછળ લાગતા શબ્દ, ‘કરમચંદ’ચંદનાસવ (ચન્હનાસવ) પું. [સં. શ્વન + આા-સવ] ચંદનમાંથી ‘હેમચંદ' રૂપચંદ' વગેરે અનેક સં, માં ફ્રેમવન્દ્ર વગેરે કાઢવામાં આવતું પ્રવાહી સત્ત્વ (એક ઔષધ) જૈન સાધુએમાં એ સાદયે રામચન્દ્ર, વશ્વિન્દ્ર, અને વળી હ્રાન્ચન્દ્ર વગેરે અન્યત્ર પણ.)
ચંદ્ર` (ચન્હ) વિ. [કા.] કેટલું કે, થોડુંક (ખાસ કરી ‘દિવસે’ કે મુદ્દતના અર્થવાળા શબ્દો સાથે)
ચંદન (ચન્દન) ન. [સં., પું., ન.] સુખડનું ઝાડ. (૨) સુખડને પથ્થર ઉપર ઉતારેલા રગડ. (૩) કપાળ વગેરેમાં લગાવેલું સુકાઈ ગયેલું ચંદન. (૪) (લા.) ચંદનનું ટીલું. [॰ જેવું. (રૂ. પ્ર.) એકદમ ચેખું] ચંદન-ગિરિ (ચન્હન-) પું. [સં.] એ નામના દક્ષિણના પ્રદેશને
એક પર્વત (જ્યાં ચંદનનાં વૃક્ષ થાય છે.), મલયાચલ, (સંજ્ઞા.) ચંદન-ધા (ચ-દન-) આ. [ä, + દ્યે,'] પાટલા-બેા કરતાં પાતળી નાના ઘાટની એક જાતની કાંઈક પીળા રંગની ધે (એનેા રંગ સહેજ ચળકતા હોય છે.) ચંદન-ચિતા (ચન્હન-) શ્રી. [સં.] ધનિકા અને રાજાએનાં મડદાં બાળવા માટે ચંદનના લાકડાની થતી ચેહ, ચંદન-ચેહ ચ'દન-ચર્ચા (ચન્હન-) સ્રી. [સં, ] શરીરે કે કોઈ અન્ય અંગમાંના ચંદનના લેપ
ચંદન-ચૂડી સ્રી. [ + જઆ ડી.'], ડા યું. [+જ ડા.'] સ્ત્રીઓને હાથે પહેરવામાં આવતી ડીએમાંની સૌથી આગળની નકશીદાર ચૂડી
ચંદન-ચેહ (ચન્હન-) [+ જએક ચેહ.' ] જુએ ‘ચંદન-ચિતા.’ ચંદન-ધેનુ (ચન્દન-) . [સં.] પુત્રવાળી સૌભાગ્યવતી સ્ત્રી મરણ પામતાં એની પાછળ દાનમાં આપવામાં આવતી ચંદનથી ચર્ચેલી ગાય [બેસવાની પાટ. (જૈન. ચંદન-પાઢ (-ટથ) સ્ત્રી. [ + ‘પાટ.ૐ'] અષ્ટાંગિક વ્રત કરનારને ચંદન-ખટવા (ચન્હન-) પું. [ + જુએ વા.'] (લા.) એ નામની એક ભાજી, ચીલની ભાજી ચંદન-મય (ચન્દન-) વિ. [સં.] ચંદનના જ લાકડાનું બનાવેલું. ચંદન ચેપડેલું હોય તેવું
ચંદનયાત્રા (ચન્હન) સ્ત્રી. [સં.].અક્ષય-તૃતીયાના દિવસ, (૨) જગન્નાથપુરીમાં જગન્નાથજીને ચંદન વગેરે ધરવાના એક ખાસ ઉત્સવ
ચંદન-વૃક્ષ (ચન્દન) ન. [સં., પું.] ચંદનનું ઝાડ ચંદન-સ(-સે)ર (ચન્દન-સ(-સે)રથ). [સં. + જુએ સ(-સે)રયૈ' (માળા).] સ્ત્રીએના કંઠની એક સુવર્ણ-માળા (રંગની સમાનતાએ)
ચંદન-સાર (ચન્હન-) પું. [સં.] ચંદનનું સત્ત્વ ચંદન-સારિવા સ્ત્રી. [સં.] એક પ્રકારની વનસ્પતિ ચંદન-હાર (ચન્હન-) પું. [સં.] સ્ત્રીઓને નાનાં નાનાં ચકતાંવાળી કંઠમાં પહેરવાની સુવર્ણમાળા, ચંદ્રહાર (રંગની સમાનતાએ) ચંદનાચલ(-ળ) (ચન્હના-) પું. [સં. ચન + અ-૨] જુએ ‘ચંદન-ગિરિ.’
ચંદનાદિ (ચન્હનાદિ) વિ. [સં. શ્વન + મા]િ ચંદન વગેરે ચંદનાદ્રિ (ચન્દનાદ્રિ) પું. [સં. વન + બદ્રિ ] જએ ચંદન
Jain Education International_2010_04
૩
ચંદનિયા (ચન્હનિયા) પું. [ર્સ, વન + ગુ. ‘ઇયું' ત. પ્ર.] કપાળમાં ચંદન લગાડનાર, (૨) જેના કપાળમાં ચંદન લગાડવામાં આવ્યું છે તેવા પુરુષ [સુખડ ભરવાની વાટકી ચંદની (ચન્દની)સ્ત્રી, [સં, ચન્તન + ગુ. ‘ઈ' ત, પ્ર.] ધસેલી ચંદની” (ચન્તની) સ્ત્રી. [સં. ચન્દ્ર > પ્રા. નંદ્દ દ્વારા] ચાંદની, ચંદ્રિકા, કૌમુદી, યાના. (૨) (લા.) ચંદ્રના જેવા સફેદ રંગના મેટો ચંદરવે. (૩) બારમાસી ફૂલ આપનારી એક વનસ્પતિ. (૪) એ નામની એક વેલ. (૫) એ નામનું એક વૃક્ષ ચંદનેત્સવ (ચન્હનેાત્સવ) પું. [સં., વન + ૩ર્શાવ] જુએ
ચંદન-યાત્રા.’
ચંદર-કળા (ચન્દર-) શ્રી. [સં. ચદ્રા, અર્યાં. તદ્દ્ભવ] (લા.) એક જાતની ચેાખાના લેટની મીઠાઈ, ચંદ્ર-કલા. (૨) સ્ત્રીઓના ગળાનું એક ધરેણું, ચંદ્ર-સેર. (૩) ચંદ્રની ભાતવાળી એક જાતની સાડી. (૪) અંખેડાનું ઘરેણું, ચાક ચંદરવું (ચન્હરવું) સ, ક્રિ. વાત કઢાવી લેવી. (૨) છેતરવું ચંદરવે (ચન્દરવા) કું. [સં. ચન્દ્વ>ચંદર' દ્વારા] મંડપ વગેરેમાં છતમાં બાંધવા માટેના ચંદ્રના જેવા સફેદ વસ્ત્રના નાના મેટા પટ્ટ, ચાંદની (પછી એ રંગબેરંગી અને ભાતવાળા પણ કરવામાં આવે છે.) [આકાશમાં ચંદરયા બાંધવે (ચન્દરવા") (રૂ. પ્ર.) ખ્યાતિ મેળવવી. ૦ આંધવે (રૂ.પ્ર.) કુત થવું, નિંદા પામવું. (૨) ઉઘાડું પડવું] ચંદર(-૩)સ (ચન્દર(-૩)સ) પું. એક પ્રકારના કઠણ ગંદર (જે તેલમાં આગળે છે અને એ મિશ્રણ લાકડું. રંગવાના કામમાં આવે છે), બેરો [પરિચય, સંબંધ ચંદરાવલ (ચન્દરાવાય) સ્ત્રી. [સ. ચદ્રાવહિ] (લા.) એળખાણ, ચંદરાવળા, -ળા જ એ ચંદ્રાવળા,-ળા,’ ચંદસ (ચન્દસ) જએ ‘ચંદરસ.' [દિવસ ચંદ-રાજ (ચન્દ-રોજ) પું., મ. વ. [કા. ચન્દ્ૉજહ્ થાડા ચંદરાજી વિ. [+ ગુ. ‘ઈ' ત, પ્ર.] થોડા દિવસને લગતું. થોડા દિવસ ઉપરનું [ચાપાટ જેવી એક રમત ચંદલ-મંડલ (ચન્દલ-મણ્ડલ) ન. [અસ્પષ્ટ + સં.]એ નામની ચંદ-વેલ (ચન્હવેય) સ્ત્રી. [સ. ચદ્ર-વૈજ્ઞી> પ્રા. ચંવણી; જુએ ગુ. ‘વેલ.’] એ નામનું ખેતીને નુકસાન કરનારું ઘાસ ચંદા (ચા) સ્ત્રી. [સં, ચન્દ્>પ્રા. ચંવ; અંગ્રેજી સાહિત્યના સાથે શ્રી.] ચંદ્ર, ચાંદા, (૨) ચાંદની, ચંદ્રિકા ચંદાવત (ચન્દાવત) પું. [સં.ચન્દ્ર-પુત્ર≥ નંગ-ત્ત] મેવાડના એક રાજકુમાર ચંદ્રસિંહના વંશના સિસેઢિયા રાજપૂત-વંશ. (સંજ્ઞા.) (૨) (લા.) રાજ્યના પ્રથમ કક્ષાના સામંત (મેવાડમાં હતા એ દ્વ્રારા પછી વ્યાપકતાથી). (૩) (રામાનંદી બાવાએમાં ‘ચંદ્ર' એવા કાઈ પૂર્વેજ ઉપરથી) એ અવટંકવાળા દીકરા અને એના વંશજ, (સંજ્ઞા)
ચંદ્રાવતી (ચ-દાવતી) સ્ત્રી. [સં. ચન્દ્ર ≥પ્રા. ચંર્ દ્વારા ર્સ. વતી સ્ત્રી., ત. પ્ર. દ્વારા] શ્રી રાગની એક સહાયક રાગિણી. (સંગીત.)