Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 821

ચઢાઈ-ખાર
ચઢાઈખ્ખાર જએ ‘ચડાઈ ખેર.’ ચઢાઉ જુએ ‘ચડાઉ.' ચા-ઊતરી જુએ ‘ચડા-ઊતરી.’ ચા-ચઢ (ઢય), -ઢી જએ યજ્ઞા-ચડે,-ડી.' ચઢાણુ જુએ ‘ચઢણ.' ચઢામ(-)ણી જએ ‘ચડાવણી.’ ચઢાવ જુએ ‘ચડાવ,’ ચઢાવણી જુએ ‘ચડાવણી.’ ચઢાવવું, જુએ ‘ચડવું’માં. ચઢાવા જએ ‘ચડાવા,’ ચઢાવું જુએ ‘ચડવું’માં, ચઢાવા જુએ ‘ચડાવેા.’ ચઢિયાતું જએ ‘ચડિયાતું.’
ચણુ (-ણ્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણવું.’] પંખીને ચણવા માટે નાખવામાં આવતા દાણા [એ નામની એક રમત ચણક-ચીભડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણનું” + ‘ચીભડી.'] (લા.) ચણ(-ણા)-ભાત્ર પું. જુએ ‘ચિનિક-માલા,’ ચણ×ભીંડા પું. [અસ્પષ્ટ + જુએ ‘ભીડ.'] અડબાઉ ભીંડો, અડબાઉ પેરિયા
ચણાલી પું. એ નામના એક છેડ ચણ(-ણા)-ખાર પું. [જુએ ‘ચણા’ + ‘ખાર.’] ચણાના ક્ષાર ચણ-ચણ (ચણ્ય-ચણ્ય) સ્ત્રી, [ ૢએ ચણચણનું.'] ચણચણાટ. . (૨) ક્રિ. વિ. ચણચણાટ થાય એમ ચણુચણુ- બગલી (ચણ્ય-ચણ્ય-) સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણવું,’-દ્વિર્ભાવ + ‘બગલી.'] (લા.) એ નામની એક બાળ-રમત ચણુચણવું અ. ક્રિ. [રવા.] (તેલ ધી વગેરે ઊકળતાં) ચણ ચણુ' એવે। અવાજ થવા. (ર) (ગૂમડું સેાન્ત વગેરેમાં ચામડીની) બળતરા થવી, (૩) (લા.) (દુઃખ અને પશ્ચાત્તાપની)
માનસિક બળતરા થવી
ચણચણાટ પું. જિઓ ‘ચણચણવું'+ગુ. આર્ટ' રૃ. પ્ર.] ‘ચણ ચણ’ એવા અવાજ. (૨) ગૂમડું સેાજા વગેરેમાં ચામડીની ખળતરા. (૩) (લા.) દુઃખ અને પશ્ચાત્તાપ વગેરેમાં થતી માનસિક બળતરા
ચણણણ ક્રિ. વિ. રિવા.] ‘ચણ’ એવા અવાજ થાય એમ ચણતર ન., (-રય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણવું’ + ગુ. ‘તર' રૃ.પ્ર.] મકાન વગેરેની દીવાલ વગેરે બનાવતાં પથ્થર ઈંટ વગેરેની રચના, ચણવાની રીત
ચણતરિયા પું. [જએ ‘ચણતર’ + ગુ. ‘ઇયું’ ત. પ્ર.] ચણતર કરનારા કારીગર [થતી ચર્ચા વગેરે, ઘુસપુસ ચણ-પ(-)ણુ (ચણ્ય-પ(-ભ)ણ્ય) સ્ત્રી. [રવા.] ધીમે ધીમે ચણ-ભણુ ચણુ-ભણ ક્રિ. વિ. [રવા.] છાની છપતી ધીમે ધીમે ઘુસપુસ થાય એમ
ચણભણવું અક્રિ, (જુએ ‘ચણભણ,’-ના.ધા.] ઘુસપુસ કરવી ચણભણાટ પું. [જુએ ‘ચણભણવું’+ ગુ. ‘આ' રૃ. પ્ર.] ધીમી ચર્ચા, ઘુસપુસ. (ર) (લા.) અક્વા ચણવું સ. ક્રિ. [સં. વિનોતિ> પ્રા. ચિળ, ‘એકઠું કરે છે.'] (પક્ષીઓનું દાણા) વીણીને ખાવું. (૨) (ઈંટ પથ્થર વગેરેની) માંડણી કરવી (ગારે, ચનાના કેલ, સિમેન્ટના કુલ-એ
७७९
Jain Education International_2010_04
ચણાઠી
વગેરેથી). (૩) (લા.) એક પછી એક મનેરથ બાંધવા, ચણાવું કર્મણિ, ક્રિ. ચણાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
ચણા પું., ખ.વ. [જુએ ‘ચણા.’] જુએ ‘ચણા.’ (‘દાણા’ માત્ર નિર્દિષ્ટ ન હોય તેા કંઠાળ તરીકે ખાવામાં પ્રયાગ) ચણા બાબ જ ‘ચણક-આામ.’ ચણા-ખાર જુએ ‘ચણ-ખાર.’
ચણા-પાપડી સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણા’+ ‘પાપડી.’] ચણાની દાળમાં ચાસણી ભેળવી કરવામાં આવતું એક મિષ્ટાન્ન ચણાવવું, ચણાવું જુએ ‘ચણવું’માં,
ચણા-શી સ્ત્રી. [જુએ ‘ચણા’ દ્વારા.] ચણાના બ્રેડનાં પાંદડાંની ભાજી [એક થાસ ચણિયાર (૨) સ્ત્રી. ડુંગરાળ જમીનમાં થતું એ નામનું ચણિયારું. જૂની પદ્ધતિનાં ખારી-બારણાં-દરવાજાનાં કમાડની સાખ બાજુના નીચલા છેડાને લેાખંડનેા છૂટા, અડીવાળા લાકડાના ટુકડામાં રહે છે તે ટુકડો, [રાં ઠેકાણે રાખવાં (૩.પ્ર.) છા કામાં રાખવી, (ર) નજર સ્થિર રાખવી, બદનજર ન કરવી. (૩) મર્યાદામાં રહેવું. રાં નચવવાં (રૂ.પ્ર.) ભાવભરી નજરથી તેવું, • ખસી જવું (રૂ.પ્ર.) (ગુસ્સામાં) આંખનું ચકરવકર ફરવું] ચણિયાં ખાર જુએ ‘ચણી-ખાર.' ચણિયા પું. જુિએ ‘ચણવું' + ગુ. ‘ઇયું' કૃ.પ્ર.] · જુએ ‘ચણતરિયા.’ ણિયા જુએ ‘ચરણયા.’
[નાની જાત ચણી સ્ત્રી. [જએ ‘ચણેા' + ગુ. ‘ઈ' સ્રીપ્રત્યય.] ચણાની ચણીકબાલા જુઆ ‘ચણક-ખાખ.’ ચણી-એર ન., ખ.વ. [જુએ ‘ચણી’+ બેર.']બેઠી બેરડીનાં નાનાં રાતાં ખેર, ચણિયાં બેર ચણેચી સ્ત્રી. જએ ‘ચણાશી.’
ચણ્ણા પું. [ર્સ, વળ->પ્રા. વળજ્ઞ-] અનેક મીઠાઈ અને ફરસાણમાં જેના લેટ(વેસણ)ને! ઉપયાગ થાય છે તેવું એક કઢાળ ધાન્ય અને એના દાણા. (સામાન્ય રીતે ‘ચણા’ એમ ખ.વ.માં પ્રયાગ). [-શુા કરવા (રૂ.પ્ર.) ખાટા ખર્ચ કરવા. -ણા ચવડા(-ર)વવા (રૂ.પ્ર.) છેતરવું. (ર) દુઃખ આપવું. -ણાના ઝાડ ઉપરથી કૂદી પડવું (રૂ.પ્ર.) નજીવી ભાખત કહેવા મેાટી પ્રસ્તાવના કરવી. -ણાની દાળ કરવી (રૂ.પ્ર.) સમઝયા વિના ન ખેલવાનું એલી નાખવું. -ણા મમરા (૩.પ્ર.) થાડું ખાવાનું કે નાસ્તા. -ણા લઈ ખાવા (રૂ.પ્ર.) જતું કરવું, બેદરકાર રહેવું. (૨) છેડી દેવું. દુખાવી જોવા (રૂ. પ્ર.) પારખું લેવું. એખરા ચણા (રૂ. પ્ર.) પાચું માણસ, લેઢાના ચણા (રૂ. પ્ર.) મુશ્કેલ કામ. વેચીને ચણા કરવા (રૂ. પ્ર.) છેતરવું] ચણેા(-ને)ખડી સ્ત્રી. જુએ ‘ચણાઠી.’ ચણુઢ વિ. રેઢિયાળ
ચણૢાડિયું વિ. [જુએ ‘ચણેાઠી' + ગુ. ‘ઇયું’ ત. ×.] ચણેાઠીના જેવા લાલ રગનું, કરુંખલ
ચણેાઠી સ્ત્રી. [દ. પ્રા. વિગોğિબા] રાતી અથવા કાળી પીળી કે સફેદ ગુંાના વેલે અને એનાં એ બી. (૨) અઢી ગ્રેનનું વજન. [નાં ચાર (રૂ. પ્ર.) લાલ કસુંબલ વસ્રો]