Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 816

ચક્રવર્તી પદ
સમયમe
હોય તે રાજા, સમ્રાટ, શહેનશાહ. (૨) પરમ વિજય, (૨) શ્રીકૃષ્ણ. (૩) ચક્રવર્તી, સમ્રાટ. (૪) કુંભાર “ચેમ્પિયન’
ચકી સ્ત્રી. સિં] જાઓ “ચકવી.” ચકત-૫દ ન. [સં. વત્રવર્તિ-gઢસં.માં ના હોઈ ચક્રીય વિ. [સં.] ચક્રને લગતું. (૨) ચક્રની જેમ ક્રમ પ્રમાણે સમાસમાં હ્રસ્વ ; ગુ.માં સ્વતંત્ર રીતે મળતાં] જ આવતું, “સાઈકલિક'
[(ગ) ચક્રવર્તિ-તા.”
ચકીય ક્રમ પું. [સં.] ચક્રપ્રકારનો ક્રમ, “સાઇકલિક ઓર્ડર.” ચક્રવાક સ્ત્રી. [સં] એક વાકથમાંથી બીજ વાક્ય અને ચક્રોક્તિ સ્ત્રી. [સં. + ૩વિત] જુએ ચક્રવાક.(૨) એમાંથી વાક્યોની પરંપરા ચાલે એ વારિવહાર–એ પ્રમાણે અ ન્યાશ્રય પ્રકારનો દેવું. (કાવ્ય) પ્રસંગે પણ બદલાતા રહે (જેમાં હાસ્યનું તત્ત્વ જરૂરી હોય.) ચક્ષુ સ્ત્રી. [સ, વક્ષુ ન.] આંખ, નેત્ર, નયન ચક્રવાક ન. [સે, .] (બતક વર્ગનું હંસને મળતું એક પક્ષી) ચક્ષુ-ગમ્ય વિ. [૪. વધુ]], ચક્ષુ-ગેચર વિ. [સ. ચક્ષુજએ “ચકા.”
નવર S], ચક્ષ-ચાહ વિ. સિ. વૈક્ષaહ્ય] જેને આંખ ચક્રવાક સ્ત્રી. [૪] જુએ “ચકવી.'
જોઈ શકે તેવું, જ્યાં સુધી નજર પહોંચી શકે તેવું ચક્રવાત, -, મું. [] વંટેળિયે (પવન)
ચકુ-દાન ન. [સ. ચક્ષુન] નેત્રદાન (બીજાના ઉપયોગમાં ચક્રવાલ ન. [સં.] ગોળ ગોળ ઘમરા લેવાતા હોય એ પ્રકારનું આવે એ માટે આંખ કપાવીને દાન કરવું એ
સમૂહ-નૃત્ય. (નાટય) [હોય તેવું (વ્યાજ.) (ગ) ચક્ષુરિંદ્રિય (-રિંદ્રિય) સ્ત્રી. [સં. +ન્દ્રિય નસંધિથી.] ચક્રવૃદ્ધિ વિ. [સં.] મુલ સાથે વ્યાજનું પણ વ્યાજ ગણાતું આંખની ઇન્દ્રિય
[(૨) અંધાપે, આંધળાપણું ચક-ધ પં. [સં.1 ધનુર્વિદ્યાનો એક પ્રયોગ (જેમાં નિશાને ચક્ષુદોષ છું. [સં. વક્ષ આંખની નજરમાં રહેલી ખામાં. ફરતાં રહેતાં હોય તેમાંનું નિશ્ચિત એક વીંધવાનું હોય.) ચક્ષુ-રાગ કું. [સં. યક્ષ-રા] જુઓ “ચક્ષુરાગ.' ચક-ધૂહ પું. [સં.] સૈનિકે સવારે વાહન વગેરેની યુદ્ધ ચક્ષુરાગ કું. [સં. વક્ષ રો] જુઓ “ચરાગ.' પ્રસંગે એવા પ્રકારની ગોઠવણી કરવામાં આવે કે જેમાં ચક્ષુવિ(ર્વિદ્યા સ્ત્રી. સં. ચક્ષુવવા] આંખને લગતું શાસ્ત્ર, શત્રુના સૈન્યને ચારે બાજુથી ઘેરી લેવામાં આવે એવી રચના, એટલે ચક્રાવો, ‘કૉર્ડન”
ચક્ષ-વિષય . [સં. વવષ] આંખને વિષય (જેવું એ) ચક્રાકાર પું, ચક્રાકૃતિ સ્ત્રી. [સં. + A-%૨, મા-]િ ચક્ષુહીન વિ. સં. વહીંની આંખ વિનાનું, આંધળું ગોળ આકાર(૨) વિ. ગોળ આકારવાળું
ચક્ષુઃશ્રવા પું. સિં. ચક્ષુઃશ્રવા] (આંખેથી સાંભળે છે એવી ચકા૫ત્તિ સ્ત્રી. [ + + માં-પત્તિ] સાધનની સહાયથી માન્યતાને કારણે) સર્પ સાધ્ય સિદ્ધ કર્યા પછી એ જ સાણથી એ જ સાધનને સિદ્ધ ચક્ષુ સ્પર્શ છું. [૪] આખને અડવાની ક્રિયા કરવાની પ્રક્રિયા. (તર્ક
છે એવી સમઝ ચક્ષુ-પંદન (સ્પન્દન) ન. [સં.] આંખ ફરકવાની ક્રિયા ચકાભાસ છું. [સં. % + મા-માણ] જાણે કે ચક્ર કે ગળાકાર ચરાગ . [સં.શુ+ા. સંધિથી] આંખની લાલાશ. (૨) ચક્રાભાસી વિ. [ + સં. મારી પું.] ચક કે ગળાકાર છે સામસામી આંખે મળતાં બતાવવામાં આવતો પ્રેમ એ ખ્યાલ આપતું, “સાઈકૉઈડ”
ચરાગ પું, [સ. ચક્ષુરોગ, સંધિથી] આંખનો રંગ ચકાયુધ . સિ. ચત્રા+માયુષ] (સુદર્શન ચક્ર જેમનું એક ચખ (ખ) સ્ત્રી. [સં. વધુ પ્રા. વહુ] આંખ. (૫ઘમાં.) હથિયાર છે તેવા) વિષ્ણુ. (૨) શ્રીકૃષ્ણ
ચપણ સ્ત્રી. [જ “ચાખવું' + ગુ. “અણું” . પ્ર.] ચકાઈ ન. [સં. વ + અર્થ ] ગેળ આકૃતિને અડધો ભાગ, ચાખવાની ક્રિયા
[બહું ગમે તેવા સ્વભાવનું અર્ધચક
ચખણું વિ. જિઓ “ચાખવું' + ગુ. “અણું ક. પ્ર.] ચાખવું ચાવળ ન. ઘોડાને થતો એક પ્રકારનો રોગ
ચ-ખ-૫-ઉલ-ન. [“ચેખા પાલી બે'નું કાના માત્ર વિનાનું ચકા જ એ “ચકરાવો.”
લખાણું] (લા.) તદ્દન અસ્પષ્ટતા ચક્રાસન ન. [સં. વળી + માન] ગોળ આકારનું આસન. ચખ-બેલડી સ્ત્રી, જિઓ “ખ” + બેલડી.'] બે આંખની (૨) સ્થિર પાયા ઉપર ફરતી ખુરશી. (૩) એ નામનું એક જોડી. (પદ્યમાં યોગાસન. (ગ.)
ચખવવું જુએ “ચાખવું'માં. ચકાંક (ચક્રાણુ) પું. [સં. વી + મદ્દો ચક્રનું નિશાન. (૨) ચખાચખી સી. [૨વા] કલેશ, ઝધડે, કુસંપ વિ, એ “ચક્રાંકિત.”
ચખાડવું જ “ચાખવુંમાં. ચકાંકિત (ચક્રાઉકિત) વિ. [સં. વશ + અra] ચક્રનું જેને ચખાર ૫. [‘ચાર-ચખાર’ એ ડિયે પ્રયોગ ચાર. (૨) નિશાન કર્યું છે તેવું, જેણે શરીર ઉપર ચક્રમુદ્રા છાપી છે તેવું લુચે. (૩) દગલબાજ ચકાંગ (ચકા 8) પૃ. [. + ] પૈડાં જેનું અંગ છે ચખાવું એ “ચાખવું'માં. તેવું પ્રત્યેક વાહન. (૨) ચક્રવાક પક્ષી (ગુ.માં ન.) ચગ (-ગ્ય) સ્ત્રી. જિઓ “ચગવું.'] ટોચ. (૨) (લા.) મમત, ચકાંશ (ચક્રીશ) ૫. [સં. વક્ર + ચંશ) વર્તુલને કોઈ એક હઠ, જિ. (૩) હસ. [૦ ૫કડવું (રૂ. પ્ર.) મજબૂત રીતે ભાગ. (૨) વર્તુલને ૩૬૦ મે ભાગ, ‘ડિંગ્રી'
પકડવું.
[‘ચગચગાટ.' ચક્રિત વિ. [સં.] ચક્રાકાર, ગેળાકાર
ચગચગડે ! [ઓ “ચગચગવું' + ગુ. “અ” કુ. પ્ર.] જુએ ચકી લિ, પૃ. [સં.] (જેની પાસે “ચક છે તેવા વિષ્ણુ. ચમચગવું અ, ક્રિ. [રવા.] ચગચગાટ કરે, બીજાની વાતમાં