Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 655

ખંડ-વૃષ્ટિ
ખંભાળિયું ., સ. .
રાજસ્થાનની એક જ્ઞાતિ અને એને પુરુષ (જયપુર અંડવૃષ્ટિ (ખ૩-) . સં.] પ્રત્યેક વરસાદ પછી વધુ પાસેના ખંડેવાલ' ગામના નામ ઉપરથી) દિવસેને ગાળે કેરું થઈ ગયા પછી તે તે વરસાદ ખંડેકલી, -ળી (ખડે-) શ્રી. એ નામની એક વેલ (આમાં દુકાળને ભય રહે છે.).
ખંડથ (ખર્ષ) વિ. [સં] જઓ “ખંડનીય.' ખંડ . મધ્યપ્રદેશમાં આવેલા ખંડવા નામના નગરની ખંઢેર (ખટ્ટેરથી સ્ત્રી, ત્રાંસી નજર નાખી ચાલતી ભેંસ
આસપાસ થતી ઘઉંની એક જાણીતી જાત. (સંજ્ઞા) ખંઢેર (પઢાર) વિ. કાદવવાળું ખંડ-વ્યાપી (ખડ-) વિ. [સે, મું.] પૃથ્વી ઉપરના તે તે ખંત (ખન્ત) સ્ત્રી. [સ. ક્ષાવિ>પ્રા. ] (લા.) ઉત્સાહ
ખંડમાં વ્યાપક હોય તેવું તે તે ખંડ પરતું મર્યાદિત) વાળી ચીવટ કે લાગણી, ખાંત, હોંશ, ઉમંગ, “ડિલિજન્સ' ખંડ-શર્કરા (ખડ-) શ્રી. [સ, = ટુકડા + સારા = અંતિયું (ખતિયું) વિ. જિઓ “ખંત' + ગુ. ‘ઈયું' ત.
ખાંડ-ખાંડને બદલે જામેલા પાસાદાર ટુકડા] સાકર પ્ર.], ખંતી (ખેતી) વિ. [+ ગુ. ઈ' ત. પ્ર.], ખંતીલું ખંડ-શિખરિણી (ખરડ-) સ્ત્રી, પું. [સ., સ્ત્રી.] શિખરિણી (ખતીલું) 6િ. [+ ગુ. “ઈલું? ત. પ્ર.] ખંતવાળું, ઉત્સાહી, છંદનાં ચરણાને ૬ અને પછીના ૧૧ અક્ષરના ટુકડા પાડી ઉમંગી, હોંશીલું
[ખાઈ. (૨) ખાડે તે તે ટુકડાના આવર્તનવાળો ન ઊભું કરેલું છંદ - નંદક (ખન્દક) . [અર.] કેટ કે કિલ્લાને ફરતી આવેલી પ્રકાર. (ષિ) [થયું છે તેવી, વ્યભિચારિણી, કુલટા ખદેડવું (ખદેડવું) સ. ક્રિ. [રવા] કાઢી મૂકવું. (૨) ખંઢશીલા (ખ૭) વિ., સ્ત્રી. [સં] જેનું શિયળ ખંડિત શિકાર કરે. ખંદેહાવું (ખડાવું) કર્મણિ, ફિ. નંદેખંઢ-હરિગીત (ખરડ) ., ન. [સ. ૧inત સી.] ૨૮ હાવવું (ખડાવવું) પૃ., સ. કિ. માત્રાના હરિગીત માત્રામેળ છંદની પહેલી બે માત્રા જતી અંદાવવું, ખદેવું (ખ) જેઓ ખદેડવું'માં. કરી સાધવામાં આવેલો છંદ. (પિં.)
અંધ-કરણી સ્ત્રી, [સં. + Rળી> પ્રા. વંધ-શ્નનળી, ખંખેડા (ખડમ-ખડા) શ્રી. [જ એ “ખાંડવું,-દ્વિર્ભાવ.] પ્રા. તત્સમ] જૈન સાધ્વીઓની એાઢવાની કામળી. (જૈન). વારંવાર કે ઉપરાઉપરી ખાંડવાની ક્રિયા
અંધ-ખંધવું અ. ક્રિ. [રવા.] ગભરાવું, ભય અનુભવ ખાખંડી (ખડાખડી) સી. [સં. વાuિe>પ્રા. અંધ-ગૂગલું વિ. પહોળી પીઠવાળું
વંઠાવંa] સતત ભાંગ્યા કરવાની ક્રિયા, તડાડી ખંધાઈ (ખધાઈ) શ્રી. [જ એ “” + ગુ. “આઈ' ત. ખંડારી (ખરડારી) સ્ત્રી. કુપદ પ્રકારની એક ગાનપદ્ધતિ. પ્ર.] અંધાપણું, ખંધા-વેડા. (૨) ધૂર્ત-તા (સંગીત.)
ખંધાદિયા (ખધાડિયો) છું. રાનીપરજ કેમમાં રખાતે ખંઢાવવું, ખાવું (ખડા) જુઓ “ખંડ” માં. ઘર-જમાઈ (બેએક વરસ ન ફાવે તે કાઢી મૂકી પણ ખંઢાવવું, ખંઢાવું-(ખણ્ડા-) જુઓ ખડ૧-૨'માં. શાકાય. ન. મા.) ખંતિ (ખડિત) વિ. [સ.] જેને એક કે વધુ ભાગ ખંધા (ખન્ધાપો) . [જ બંધુ' + ગુ. “પ' ત. તો છે તેવું, ખાંડું. (૨) છિન્નભિન્ન થયેલું. (૩) ૫.] જાઓ ‘બંધાઈ.' ટક તુટક, ઇન્ટરટેડ.' (૪) વચ્ચે તુટી પડેલું, “બ્રોકન. ખંધાર (ખ-ધા૨) પું. [સં. થાવાર પ્રા. વંથાર, પ્રા. (૫) (લા.) વિવાદમાં હારેલું. (1) માન-ભંગ થયેલું. (૭) તત્સમ લશ્કરને પડાવ, છાવણી. (૨) વેડ નાઉમેદ થયેલું
હોય તેવ, વ્રત-ભંગ અંધાર-માણ (ખધાર-) ૫. [જ એ “બંધાર' દ્વારા.] સૈન્ય ખંડિત-વત (ખડિત-) વિ. સં.] જેનું વ્રત ભાંગી પડયું ગઠવવાની કળા, વ્યુહરચના ખંહિતા (ખડિતા) સ્ત્રી. [સ.] પિતાને પ્રિયતમ બીજી ખંધુ વિ. [+ ફા. “કદ = હસેલું] (લા.) લુચ્ચાઈ કળાવા સ્ત્રી પાસે જઈને આવ્યા પછી એને વકેતિથી કહેતી ન દે તેવું લુચ્ચું, હોશિયારીવાળું ધૂર્ત નાયિકા. (કાર્ચ.)
ખંધે (ખ) મું. [સં. ૧->પ્રા. વંધમ-] હેરને ખંટિય-૨)ર ન. જિઓ ખંડ્યુિં' કાર.] ભાંગી પડેલા નીરણ નાખવા માટે પથ્થર કે માટીથી બાંધેલ હાંસવાળો મકાન કે મહાલયનું ખોખું, ભાંગી-તુટી ઇમારત, ખંડેર ખાડે, ગમાણ
બળદની બંધ ખંડિયું વિ. [સ, ઘાસ->પ્રા. હેટિવ-] જિતાઈ ગયું અંધેલી રાત્રી. [ ઓ “ખંધેલું' + ગુ. “ઈ' સ્ત્રીપ્રત્યય. ] હોય તેવું (રાજ્ય), મોટા રાજ્યની સત્તા નીચેનું સામંત ખંધેલું ન. [સં. ૨૪૧- > પ્રા. dષક- + અપ ૩૪ - પ્રકારનું (રાજ્ય)
ત. પ્ર. ] કાંધ, ખાંધ, ખભાનું મથાળું. (૨) બળદની ખંધ. ખંડિયેર જુઓ ખંડિયર.”
(૩) (લા.) બળદને કાંધ પાડવા માટે ખાંધે મુકાતું લાકડું ખંડી (ખડી) સી. [સં. વધતા > પ્રા. વંદિત્ય ગઢમાં ખંધેલા ૫. [જુએ “ખંધેલું.'] સ્કંધ, કાંધ, કંધે, પડેલી નાની બારી. (૨) ખાજે, દંપરું, દહીંથરું
ખભાને ઉપરનો ભાગ ખંડૂરિયું વિ. મઢામાં વળાટ કરે તેવું, ચરપ (કાચા ખંપાળ કું. પછડે ખંપાળી જેવો આકાર હોય તેવો ડે સૂરણ જેવા પદાર્થ)
ખંપાળિયું વિ. [ જુઓ “ખંપાળી' + ગુ. “યું ત, પ્ર.] ખંડેર (ખડેર) જેઓ “ખંડિયર.”
ખંપાળીની પ્રકૃતિનું, જ્યાંત્યાંથી એકઠું કરી લાવનારું. ખંડેરિયું (ખડેરિયું) . સૂરણ (કંદ)
[ - ગણેશ (૨. પ્ર.) જ્યાંત્યાંથી ઘણા પૈસા કમાવી ખંડે(લ)વાલ (ખડેલ)વાલ) મું. રિાજ] વણિકેની લાવનાર માણસ].