Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 643

ખબરપત્રી
ખબરપત્રી વિ., પું. [+સું. હું.] વર્તમાનપત્રામાં સમાચાર લખી મેાકલતા માણસ, ‘રિપોર્ટર, કૅરસ્પોન્ડન્ટ’ ખખલું વિ. મેઢામાં દાંત વિનાનું, બેખું ખખલે પું. [જુએ ‘ખભ્ભા’ દ્વારા.] હલાલ કરેલા જાનવરને
કાંધ તરફના ભાગ
ખબાખુબ (-મ્ય) શ્રી. [રવા.] કલબલાટ, ધેાંઘાટ, ઘાંટાધાટ, (૨) ગરખંડ-સરખંડ, અવ્યવસ્થા, ગૂંચવણ, ગેટાળા, (૩) કજિયા, તકરાર [ચંદાકૂદી ખબાખખી સ્રી. [+ ગુ. ‘ઈ ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] દાંડાદેૉડી. (૨) ખખાડું ત. એ નામનું ખેતીનું એક સાધન
ખબા-ખરફ સ્રી. વહાણનું જમણું પડખું, સાત્રી. (વહાણ.) ખબુકાવવું, ખબુકાવું જએ ‘ખખકનું’માં. ખભુસાવવું, ખણુસાવું જુએ ‘ખખસવું’માં, ખશું વિ. ખોખું, દાંત વગરનું
ખમૂકવું અ. ક્રિ. જોયા વિના કુદી પડવું, ખામકયું. ખણુકાવું ભાવે, ક્રિ. ખણુકાવવું કે, સ. ક્રિ
ખબૂકિયું ન. [જુએ ખબૂકલું' + ગુ. યું' રૃ. પ્ર.] ખબૂકવું એ, ખાબકવું એ
ખબૂતર જુએ ‘કબૂતર.’
ખભૂત-ખાતું જુએ. ‘કબૂતર-ખાનું,’ ખબૂતરી જ ‘કબૂતરી.’ ખબૂતરું જુએ ‘કબૂતરું.'
ખભૂસવું અ. ક્રિ. [રવા.] ખંતથી લાગ્યા રહેવું. (૨) સ. ક્રિ. ઝાપટવું. (૩) ઝીંકવું, ફેંકયું. (૪) ખાંડવું. ખભુસાવું ભાવે., કર્મણિ., ક્રિ. ખણુસાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. અએ ક્રિ. વિ. નકામું, કેાગઢ, નિરર્થક ખખેડવું સ. ક્રિ. [રવા.] ગમે તેમ આડું અવળું ખૂંદવું. (૨) વાપરવું. ખમેઢાવું કર્મણિ, ક્રિ, ખખેઢાવવું કે., સ. ક્રિ ખખેઢા સી. મહેનત
ખખેડા` ન. ખેતરમાં ઊભું કરવામાં આવતું આદું, ચાડિયા ખખેઢાં ન., બ. વ. અયેાગ્ય વર્તન
૫૯૮
ખખેડા પં. પ્રમાણથી વધુમાં લેવાતું કામ. (ર) હેરાનગત. (૩) પરાધીનતા, પાસલેા. (૪) અથડામણ અમેહવું સ. ક્રિ. [વા.] નાખવું. (ર) પાડવું. ખબેઢાવું કર્મણિ., ક્રિ. ખખાઢાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. ખખડાવવું, ખખડાવું જુએ ‘ખોડવું”માં. ખખ્ખર જુએ ‘ખખડ.'
(૦ળ)ભળવું અ. ફ્રિ [રવા] ‘ખળભળ’એવેા અવાજ થવે (સમુદ્ર જનતા વગેરે). (૨) ક્ષુબ્ધ થવું, ક્ષેાભ અનુભવવા. (૩) મનમાં અજંપા થવે, ગભરાવું. ખ(હળ)ભળાવું ભાવે,, કિં. ખ(ળ)ભળાવવું પ્રે, સ. ક્રિ. ખ(ળ)ભળાટ પું. [જુએ ‘ખ(ભું ળ)ભળવું + ગુ. ટ’ ફૅ પ્ર.] ખળભળવું એ
ખ(૦ ળ)ભળાવવું, ખ(॰ ળ)ભળાવું જુએ ખ(॰ળ)ભળવું’માં. અભળેા પું. [રવા.] દેઢમઢાડ, નાસભાગ. (૨) આશાના ભંગ ખભાણ (ણ્ય) સ્ત્રી, ભેખડ ખભા-ફેર પું. [જુએ ‘ખભે’+ફેર.'] ખા ફેરવવા એ. (૨) વિસામેના આપવે એ
Jain Education International_2010_04
ખમત
ખભા-બરદાર છું. ખભા ઉપર ઊંચકનારે, કાંધિયા, ખાંધિયા ખભે ઝિભ્ભા સ્ત્રી. [જુએ ખભે' + ગુ. ‘એ’સા. વિ., પ્ર. +રવા.] છેકરીએની એ નામની એક રમત ખભેડું ન. પથારા. (ર) ઉચાળા
ખભા પું. [સંમ્મા-> પ્રા, હંમત્ર-] માણસની કાંધ પાસે બેઉ બાજુ બાહુઓનું મથાળું, ખંભે. (ર) (લા.) ટકા, ‘ફત્ક્રમ' (કિ. ઘ.). [-ભે ખભેા લઢાવવા (૬. પ્ર.) ગાઢ સંપર્કમાં આવવું. -ભે હાથ મકવે! (રૂ.પ્ર.) ધીરજ કે દિલાસા આપવાં. (ર) ખાતરી આપવી. • ચઢા(-ઢા)વવે (રૂ. પ્ર.) ના પાડવી. ૦ ઢાકવા, ૦ થાબડવા (રૂ.પ્ર.)શાખાશી આપવી, • દેવા (રૂ. પ્ર.) ઊંચકવામાં મદદ કરવી]
ખમ સ્ત્રી. [કા. અર્થ ‘વાંકાશ’] ઝોક, હાથના થાપા, ‘બાઇસેપ્સ.’ [॰ ઢાકવી (રૂ. પ્ર.) કુસ્તી વખતે કાણી ઉપરના સ્નાયુ અને સાથળ ઉપરના સ્નાયુ ઉપર હથેળી પછાડી કુત્ત માટે આહવાન આપવું]
ખમકવું અ, ક્રિ. [રવા.] અચકાવું, ખમચાવું. ખમકાવું ભાવે., ક્રિ. ખમકાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
ખમકારા પું. [સં. મા≥ પ્રા. હા + સં. °hli > પ્રા. Ăિ-] ‘ખમા ખમા' એવા અવાજ અમકાવવું, ખમકાવું. જુએ ‘ખમકવું'માં [એમ ખમ ખમ ક્રિ. વિ. [રવા.] ધરીએ વગેરેમાંથી અવાજ નીકળે ખમખમવું અ. ક્રિ. [જુએ ‘ખમ ખમ,’ -તા. ધા.] ‘ખમ ખમ’
એવે અવાજ થવે. (ર) શરદી કે તાવની અસર થઈ આવવી. ખુમખરાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. [ખમખમવું એ મખમાટ પું. [જુએ ‘ખમખમણું' + ગુ, ‘આ’કૃ.પ્ર.] ખમખમાવવું જુએ ‘ખમખમવું’માં,
ખમચ(-ચા)વું અ. ક્રિ. [વા.] અચકાવું, ખેંચાયું, સંકાચ અનુભવે. ખુમાવવું પ્રે., સ. ક્રિ.
ખમચી જએ ‘કમચી.’
'ખમણુ ન. [જુએ ખમણયું,'] લીલાં સકાં ફળેને ખમણીમાં છીણીને કરવામાં આવતું છીણ ખમણ-કાકડી સ્ત્રી, [ + જુએ ‘કાકડી.’] ખમણીમાં છીણીને રાયતું વગેરે બનાવવામાં આવે તેવી કાકડી, સુરતી કાકડી ખમણ-ઢોકળાં ન., બ. વ. [+જુએ ઢોકળું.'] ચણાના જ લેટનાં નાળિયેર વગેરનું ખમણ નાખીને કરવામાં આવતાં ઢોકળાં
ખમણેલું સ. ક્રિ. રિવા.] ખમણીમાં છીણવું. ખમણાવું કર્મણિ, ક્રિ. ખમણાવવું પ્રે., સ. ક્રિ. ખમાવવું, ખમણાવું જુએ ‘ખમણનું’માં. ખમણાં ન., અ. વ. [જુએ ‘ખમણું' + ‘અણું' ફ્. પ્ર.] મરણ પાછળ તેરમા દિવસના ભજન માટે બીજી કોઈ તિથિ નક્કી કરવામાં આવે એ. [॰ ભાંગવાં (રૂ. પ્ર.) એવું જમણ કરવું]
ખમણી શ્રી. [જુએ ‘ખમણનું' + ગુ. ‘ઈ ' હું. પ્ર.] ખમણવાનું ધાતુના પતરાનું સાધન. છીણી, છેાલણી
ખમણું વિ. [જુએ ‘ખમવું' + ગુ. ‘અણું' ‡. પ્ર.] ક્ષમાશીલ, ક્ષમા આપવાની ટેવવાળું
ખમત (ત્ય) સ્ત્રી. [જુએ ‘ખમવું’ + ગુ. ‘અત’ મૃ. ..] ખમી