Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 619

કોટિયર
કૌટિલ્યર જુએ ‘કૌટય.’ કૌટિલ્ય-વિદ્યા સ્ત્રી. [સં.] (લા.) રાજનીતિનું શાસ્ત્ર કૌટુંબિક (કૌટુમ્બિક) વિ. [સં.] કુટુંબને લગતું, કુટુંબના સંબંધનું. (૨) સગું-સાગનું કૌટુંબિક-વૈદ્ય (કૌટુમ્બિક-) પું. [સં.] કુટુંબની ચિકિત્સા કરવા નક્કી કરેલા વૈદ્ય કે ડોક્ટર, ‘ફૅમિલી-ડોક્ટર’ કૌણિક વિ. [સં.] ખૂણાને લગતું કૌતક ન. [સં.ૌતુ] જુએ ‘કૌતુક(ર).’ કૌતુક ન. [સં.] કુતુહલ, આશ્ચર્ય, નવાઈ. (૨) નવાઈ પમાડે તેવા બનાવ, (૩) ગર્ભાદિ સંસ્કાર. (૪) માંગલિક
શણગાર
કૌતુકર્મ ન. [સં.] માંગલિક શણગાર. (૨) માંગલિક
પ્રસંગે માથા ઉપર કરવામાં આવતા ચાંદલા કે તિલક
કૌતુક-કારી વિ. [સં., પું.] કૌતુક ઉપાવે તેવું, નવાઈ-જનક કૌતુક-પૂર્ણ વિ. [સં.] જુએ ‘કૌતુક-ભરેલું,' રામૅન્ટિક’ કૌતુકપ્રિય વિ. [સ.] જેને અદ્દભુત પ્રસંગે અને વાર્તા
ગમતાં હોય તેવું
કૌતુક-પ્રેમ પું. સં., પ્રેમા ખું., પ્રેમ ન.] અદ્ભુત પ્રસંગે અને વાર્તાએ તરફની લગની, રોમૅન્ટિસિઝમ' (વિ. મ.) કૌતુક-ભરેલું, કૌતુક-ભર્યું. વિ. [સં. + ભરવું' + ગુ. ‘એલું' બી. ભૂ, ક્રૂ, ‘પું' ભું. કૃ.] કૌતુકપૂર્ણ, ‘રેશમૅન્ટિક’ કૌતુક-વૃત્તિ શ્રી. [સં.] જુએ ‘કૌતુક-પ્રેમ.’ કૌતુકાગાર ન.
[સં.ૌતુ% + મારી ] કન્યાદાન-વિધિ પૂરો થયા પછી વર-વધૂને જ્યાં લઈ જવામાં આવે છે તે શણગારેલા એરડા, માહ્યરું. (ર) સંગ્રહસ્થાન, ‘મ્યુઝિયમ’ કૌતુકાચર પું. [સં.ૌતુળ + મા-વાર્] માંગલિક પ્રસંગે કરવામાં આવતે શણગાર. (ર) લગ્ન પ્રસંગે વરકન્યાને મી'ઢાળ બાંધવા વગેરે તે તે માંગલિક ક્રિયા
કૌતુકાસ્પદ વિ. સં. ૌતુર્વા + આત્ ] નવાઈ ઉપજાવે તેવું કૌતુક્રિયા વિ., પું, [સં. *તુ + ગુ, ઇયું' ત. પ્ર.] વિવાહ સંબંધી માંગલિક વિધિ કરાવનારા ગાર [કરાવનારું કૌતુકી વિ.સં., પું.] કૌતુકવાળું. (ર) વિવાહ-વિધિ કૌતુકાકા (કણ્ડા) સ્ત્રી, સં. ૌતુજ +shðk ] નવાઈ ઉપાવે તેવા પ્રસંગ જોવાની અને વાર્તા વાંચવાસાંભળવાની આતુરતા
કૌતુહલ ન. [સં.] જુએ ‘કુતૂહલ.’
કૌથુમી સ્રી, [સ.] સામદેવની એ નામની એક શાખા. (સંજ્ઞા.) પીન સી., ન. [સં., ન.] લગેટી (સાધુ વગેરે) કૌપીન-ધારી વિ., પું. [સં. પું] જેણે લગેટી પહેરી છે તેવા કૌભાંડ (કૌભાણ્ડ)ન. [સં.] (લા.) તરકટ, ત. (૨) કાવતરું, કૂટ. [॰ કરવાં (રૂ.પ્ર.) સામાને મુશ્કેલીમાં મૂકી દે તેવી ખટપટ કરવી ]
કામર(-ર્ય) ન. [સં.] કુમારાવસ્થા. (૨) કુંવારાપણું કૌમાર(-ર્ય)-વ્રત ન. [સં.] કુંવારા રહેવાનું વ્રત કૌમાર્ય-ભંગ (-ભ) પું. [સં.] સ્ત્રી-પુરુષના પહેલે સમાગમ કૌમાર્યાવસ્થા સ્ત્રી. [સ..ૌમાર્થ + પ્રવસ્થા] કુમારાવસ્થા, કુંવારાપણું [નામનું ભેરીના પ્રકારનું એક વાદ્ય કૌસુદિ સ્ત્રી, [સં.] ચંદ્રિકા, ચાંદની, જ્યાના, (૨) એ
Jain Education International_2010_04
કોશિક
કૌમુદી સ્ત્રી. [સં.] ચંદ્રિકા, ચાંદની, જ્યાના, (૨) ભટ્ટોછ દીક્ષિતના ‘-સિદ્ધાંતકૌમુદી' નામના સંસ્કૃત વ્યાકરણ ગ્રંથની એ ટૂંકી સંજ્ઞા, (સંજ્ઞા.) કૌમુદી-નાથ, કૌમુદી-પતિ પું. [સં.] ચંદ્રમા કૌમુદી-મહોત્સવ પું. [ સં. ] આશ્વિન સુદ પૂર્ણિમા શરદ-પૂર્ણિમા અને કાર્ત્તિક સુદેિ પૂર્ણિમાને ઉત્સવ કૌમેદકી સ્ત્રી. [સં.] વિષ્ણુની એ નામની ગદા. (સંજ્ઞા.) કૌરવ કું. [સં.] ચંદ્રવંશના એક રાન્ત કુરુસૈા વંશજ. (ર) (અર્થ સંકુચિત થતાં એ વંશના) ધૃતરાષ્ટ્ર રાજાના દુર્ગંધન વગેરે પુત્રામાંના પ્રત્યેક પુત્ર. (સંજ્ઞા.) કૌરવ-પતિ પુ. [સં.] ધૃતરાષ્ટ્રના પુત્ર-એસે કૌરવ ભાઈ એના વડીલ ભાઈ દુર્ગંધન
૫૭૪
કૌરવ્ય વિ., પું. [સં.] જુએ ‘કૌરવ(૧).’
કૌલ॰ વિ. [સં.] કુળને લગતું, કૌલિક. (૨) વામમાર્ગીય શક્તિપંથનું અનુયાયી કે એ પંથને લગતું
કૉલર હું. [સં.] ભારતવષઁની પ્રાગિતિહાસ-કાલની આયે તર આદિવાસી પ્રજા અને એનેા પ્રત્યેક માણસ ( જેમાંથી કાળી’-‘ભીલે।' વગેરે જાતિએ ઊતરી આવી મનાય છે.) કૌલ-ધર્મ, કૌલ-મત, કૌલ-માર્ગ પું. [સં.] વામમાર્ગીય શક્તિ-સંપ્રદાય, (સંજ્ઞા.)
કૌલિકવિ. [સં.] કુળને લગતું, કુળના સંબંધનું. (૨) કૌલમાર્ગનું અનુયાયી, એ માર્ગને લગતું કૌલીન્ય ન. [સં.] કુલીનતા, ખાનદાની કૌલેય પું. [સ.] કૌલ-વંશ ( પ્રાચીનતમ આદિવાસી કૌલ જાતિ) ના પુરુષ. (સંજ્ઞા.) કૌં(-કો)વ-૨ જુએ કૌચ.૧-૨ (-કો)વચ(-ચાં)-પાક જુએ ‘કૌચ(-ચાં)-પાક.’ કો(-કા)ચું જુએ ‘કોચું.’
કાવત
ન. [અર. કુવ્વત્] શક્તિ, તાકાત, ખળ કૌત્રત-દાર વિ. [ + ફા. પ્રત્યય ], કૌવતી વિ. [ + ગુ. ઈ' ત. પ્ર.] કૌવતવાળું
કૌવાઢો પું. [ગ્રા.] કાસથી પાણી કાઢવા માટેની કવા ઉપરની માંડણીમાંનું પ્રત્યેક મેઢું લાકડું કોવા-ડે(-દો)ડી સ્રી. એ નામની એક વનસ્પતિ કૌવા પું. [હિં.] કાગડે. (ર) પાપટની જાતનું એક પક્ષી, (૩) પતંગની નીચેના ચેાડેલા ત્રિકાણાકાર ભાગ. (૪) લગ્નની એક ક્રિયા
કૌશલ, -ય ન. [સં.] જુએ ‘કુશલ-તા.’ કૌશ(-સ)લ્યા શ્રી. [સં.] રામાયણમાં ખતાન્યા પ્રમાણે
ફાશલ દેશના રાજાની પુત્રી-ઇક્ષ્વાકુ વંશના રાજા દશરથની પટરાણી-રામચંદ્રજીની માતા. (સંજ્ઞા.) કૌશ("સ)લ્યા-તનય, કૌશ(-સ)લ્યા-નંદન, ( =નન્દન ), કૌશ(-સ)-યા-પુત્ર, કૌશ(-સ)લ્યા-સુત પું. [ સં. ] કૌશલ્યાના પુત્ર (ઇક્ષ્વાકુવંશના રામચંદ્ર) કૌશાંબી (કૌશામ્બી) સ્ત્રી. [સં.] ગંગા-યમુનાના ઢોઆબના નીચેના ભાગમાં આવેલી એક પ્રાચીન નગરી. (સંજ્ઞા.) કૌશિક હું. [સં.] કુશિકના વંશમાં થયેલ વિશ્વામિત્ર ઋષિ (સંજ્ઞા.) ઈંદ્ર. (૩) ન. [સં., પું.] ઘુવડ