Page Text
________________
અગ્નિ-કુંડ]
અગ્નિ-કું (-કુણ્ડ) પું. [સ.] યજ્ઞની વેદિકા અગ્નિ-કાણુ પું. [સ.] દક્ષિણ અને પૂર્વ વચ્ચે અગ્નિ-ક્રિયા સ્રી. [સં.] જુએ ‘અગ્નિકર્મ’. અગ્નિ-સ્ક્રીઢા સ્રી. [સં.] અગન-ખેલ, અગ્નિ ઉપર ચાલવાની
ખૂણે
[અગ્નિ-સ્ફુલિંગ
અગ્નિ-માપક વિ. [સં.] અગ્નિની શક્તિ-માત્રા માપનારું (યંત્ર), ગરમી માપવાનું (યંત્ર) શક્તિની નબળાઈ અગ્નિ-માંધ (–માન્ધ) ન. [શ્રી.] જઠરાનિની મંદતા, પાચનઅગ્નિ-મુખ વિ. [સં.] જેના મેઢામાં એ ખાય એમ આપવાથી અગ્નિને એ પહોંચે છે એ માન્યતા પ્રમાણે ગણાતું (બ્રાહ્મણ વગેરે). (૨) ન. [સં.] એક પાચક ઔષધ અગ્નિ-મૂલ્ય વિ. [સં.] (લા.) બહુ મોંઘું અગ્નિ-મૂર્તિ વિ. [સં.] (લા.) અતિ ક્રાધી અગ્નિ-મેઘ પું. [સં.] તારાઓ વચ્ચે દેખાતા પ્રકાશવાળાં [આવતા સંચા અગ્નિ-યંત્ર (—ચન્ત્ર) ન. [સં.] અગ્નિના બળથી ચલાવવામાં અગ્નિ-યાન ન. [સં.] અગ્નિના ખળ— વરાળથી ચાલતું વાહન (એંજિન, આગોટ, લાંચ, વગેરે)
વાદળાં, ‘નેબ્યુલા’
લાલચેાળ
અગ્નિ-થ પું. [સં.] આગગાડી, રેલગાડી [દવા અગ્નિ-રસ પું. [સં.] જઠરાગ્નિને પ્રદીપ્ત કરનારી એક ધાતુજ [ગ્રાહી, ઇન્ફ્લેમેખલ’અગ્નિ-રૂપ વિ. [સં.] (લા.) અત્યંત ક્રાધી [તખિયા અગ્નિ-રાગ પું. [સં.] શરીરમાં ઝાળ ઝાળ થાય એવા રાગ, અગ્નિ-વર્ણ વિ. [સં.] અગ્નિના જેવા ચળકતા પીળા રંગનું, અગ્નિવર્ણા વિ., . [સં.] મદિરા, દારૂ [ર્યું.’ અગ્નિવર્યું” વિ. [સં, અગ્નિવર્ગે + ગુ. ‘'' ત.પ્ર.] જુએ ‘અગ્નિઅગ્નિ-વર્ધક વિ. [સં.] જઠરાગ્નિને ઉદ્દીપ્ત કરનારુ અગ્નિ-વંશ (–વંશ) પું. [સં.] જુએ ‘અગ્નિકુલ.’ અગ્નિ-વિ વિ. [ + સં. વિક્] અગ્નિવિદ્યા જાણનાર અગ્નિ-વિદ્યા સ્ત્રી, [ર્સ] અગ્નિ પ્રગટ કરવાની વિદ્યા અગ્નિ-વૃદ્ધિ ી. [સં.] જઠરાગ્નિની દીપ્તિ અગ્નિ-વેત્તા વિ., પું. [સં.] એ અગ્નિવિદ', અગ્નિ-શય્યા સ્ત્રી. [સં.] ચિતા, ચેહ બળતરા શમાવનારુ અગ્નિશામક વિ. [સં.] અગ્નિ બુઝાવનારું. (૨) શરીરની અગ્નિ-શાલા(-ળા) સ્રી. [સં.] સળગતા અગ્નિ જ્યાં વેદીમાં હોય છે તેવું સ્થાન, અગ્નિહેાત્રનું સ્થાન અગ્નિ-શિખા સ્ત્રી. [સં.] આગની સગ, ચિનગારી, ઝાળ અગ્નિ-શુદ્ધિ સ્ત્રી. [સં.] અગ્નિમાં નાખી શુદ્ધ કરવાની પ્રક્રિયા, (૨) (લા.) આકરી કસેટી
રમત. (ર) આતાખાજી
અગ્નિ-ખૂણા પું. [ + જુએ ‘ખૂણેા.’ ગુ.] અગ્નિકાણ અગ્નિ-ગભૅ પું. [સં.] અરણીનું ઝાડ. (૨) ખીજડાનું વૃક્ષ. (૩) સૂર્યકાંત મણિ
અગ્નિગર્ભા સ્ત્રી. [સં.] પૃથ્વી (અંદરના ભાગમાં અગ્નિહાવાને કારણે). (૨) શમી-ખીજડાનું વૃક્ષ. (૩) મેાટી માલ-કાંકણી (ઘેડ)
અગ્નિ-યાવ(–વા) પું. [ર્સ. અગ્નિથ્રાવા] જ્વાળામુખી પર્વતના જામેલા રસના પથ્થર. (૨) આગિયા પથ્થર, સૂર્યકાંત અગ્નિ-ચક્ર ન. [સં.] ખળતા અગ્નિનું કુંડાળું. (૨) શરીરમાં માનેલાં ૬ ચઢ્ઢામાંનું લવાંની વચ્ચે આવેલું એ નામનું ચક્ર, (યેગ.) અગ્નિ-ચુંબક (–ચુમ્બક) વિ. [સં.] સળગી ઊઠે તેવું, જવાલાઅગ્નિ-વાલા(−ળા) સ્ત્રી. [સં.] અગ્નિની ઝાળ
અગ્નિ-તખ્ત વિ. [સં.] અગ્નિમાં તપાવેલું.(ર) (લા.) શુદ્ધ અગ્નિ-ય પું., ખ.વ. [સં., ન., એ.વ.] ગાઢુંપત્ય આહવનીય અને દક્ષિણ એ નામના ત્રણ અગ્નિ અગ્નિ-દાતા હું. [સં.] ચિતા ઉપર મુડદાને આગ ચાંપનાર અગ્નિ-દાહ પું. [સં.] ચિતા ઉપર મુદ્રાને આગ ચાંપવાની ક્રિયા અગ્નિ-દિવ્ય ન. [સં.] અગ્નિપરીક્ષા, આગમાં નાખી શુદ્ધ
કરવાની પ્રક્રિયા
અગ્નિ-દીપક, “ન વિ. [સં.] જઠરાગ્નિ પ્રદીપ્ત કરનારું અગ્નિ-દીપ્તિ સ્ત્રી, [સં.] જઠરાગ્નિનું સતેજ થયું એ અગ્નિ-દેવ પું. [સં.], તા હું. [ સં., સ્ત્રી. ] અગ્નિના અધિષ્ઠાતા દેવ
અગ્નિ-પક્ષ વિ. [સં.] રાંધેલું
અગ્નિ-પરિગ્રહ પું. [સં.] યજ્ઞમાં દીક્ષા લઈ અગ્નિને અખંડ રાખવાને લેવાતું વ્રત
અગ્નિપરીક્ષા સ્ત્રી. [સં.] અગ્નિમાં નાખી તપાવવું એ, (૨) (લા.) આકરી કસેટી
અગ્નિ-પર્વત પું. [સં.] જ્વાળામુખી પહાડ [પુરાણ અગ્નિ-પુરાણુ ન. [સં.] હિંદુ ધર્મનાં અઢાર પુરાણેામાંનું એક અગ્નિ-પૂજક લિ. [સં.] અનની પૂજા કરનારું (પારસીઓ ‘અગ્નિપૂજક' કહેવાય છે.) અગ્નિ-પૂજન ન., અગ્નિ-પૂજા સ્ત્રી. [સં.] અગ્નિનું પૂજન અગ્નિ-પ્રદ વિ.[સં.] અગ્નિદાતા. (૨)જઠરાગ્નિને પ્રદીપ્ત કરનારું અગ્નિ-પ્રવેશ પું. [સં.] આગમાં પેસવું એ. (૨) સતી થવાની ક્રિયા અગ્નિ-બલ(−ળ) ન. [સં.] પાચનશક્તિ અગ્નિ-ખાણુ ન. [સં., પું.] આતશબાજીને એક પ્રકાર, હવાઈ અગ્નિ-મણિ પું. [સં.] અગ્નિ ઉત્પન્ન કરનારા મણિ, સૂર્યકાંત,
ચમક
અગ્નિ-મય વિ. [સં.] અગ્નિથી પૂર્ણ અગ્નિ-મ(મં)થન (-મન્થન) ન. [સં.] યજ્ઞમાં અરણીનાં બે લાકડાં સામસામાં ઘસી અગ્નિ ઉત્પન કરવાની ક્રિયા
Jain Education International_2010_04
૧૫
અગ્નિ-દેમ પું. [સં.] જેમાં અગ્નિને પ્રાધાન્ય આપી યજ્ઞ કરવામાં આવે છે તેવી ચજ્ઞક્રિયા, જ્યેતિણોમ અગ્નિ-સંદીપન (–સન્દીપન) ન., અગ્નિ-સંદીપ્તિ (-સદીપ્તિ) સ્ત્રી. [સં.] જઠરાગ્નિનું સતેજપણું, પાચન અગ્નિ-સંસ્કાર (–સંસ્કાર) પું. [સં.] મુડદાને આપવામાં આવતા વિધિપૂર્વકના અગ્નિદાહ
અગ્નિ-સાક્ષિક વિ. [સં.] અગ્નિની સામે કરવામાં આવતું (કર્મ) અગ્નિસાત્ ક્રિ.વિ. [સં.] અગ્નિમાં ભળી જાય – સળગી નાશ પામે એમ [બંધાતી મુંજમેખલા, મુંજના ટારા અગ્નિ-સૂત્ર ન. [સં.] યજ્ઞ કરતી વેળા બ્રાહ્મણની કેડ ઉપર અગ્નિ-સેવન ન. [સં.] અગ્નિના તાપે તપવાની ક્રિયા. (૨) શેક (એ ગરમ પાણીના પણ હાઈ શકે.) અગ્નિ-નાન ન. [સં.] (લા.) અગ્નિમાં બળી મરવાની ક્રિયા અગ્નિ-સ્ફુલિંગ (–લિ) પું. [સં.] ચિનગારી, તણખેા
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 016072 |
| Book Title | Bruhad Gujarat kosha Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Keshav Shastri |
| Publisher | University Granth Nirman Board |
| Publication Year | 1976 |
| Total Pages | 1086 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Dictionary & Dictionary |
| File Size | 32 MB |