Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 591

કૃત-પૂર્વ
૫૪૬
કૃપા-નિધાન કૃત-પૂર્વ વિ. [સં] અગાઉ કરેલું
સિદ્ધ કરવાને માટે લાગતું તે પ્રત્યય. (વ્યા.). કૂતયુગ પું. [] ચાર યુગમાં પહેલે યુગ, સત્યયુગ. (સંજ્ઞા) કૃત્ય ન. [સં.] ક્રિયા, કામ. (૨) આચરણ, વર્તન. (૩) કૃતવર્મા પું. [૩] શ્રીકૃષ્ણનો સમકાલીન એક યાદવ ભૂમિતિમાં રચના કરવા અંગેનો સિદ્ધાંત, “પ્રોબ્લેમ.” (ગ.) (હાર્દિક નામના યાદવના પુત્ર) (ભારતયુદ્ધને અંતે કૌરવપક્ષે (૩) અધિનિયમ, કાયદે, “એકટ' ત્રણ પેઢા બચેલા તેઓમાંને એક). (સંજ્ઞા.)
કૃત્ય-વાદ પું. [સં.] વ્યાવહારિકતા-વાદ, વ્યવહાર-વાદ, કુત-વિઘ વિ. [સં.] જેણે વિદ્યા સાધી છે તેવું, વિદ્વાન વ્યાવહારિક-સત્તા-વાદ, ક્રિયા-વાદ, “પ્રેમેટિઝમ' (મ. જી.) કુત-સંક૯પ (-સહુ ક૫) વિ. [સં.] જુઓ “કૃત-નિશ્ચય.” કૃત્યા સ્ત્રી. [સં.] હલકી કોટિની દેવી, મેલી દેવી, મેલડી. કૃતાકૃત વિ. સિ, શૈક + -] કરેલું અને નહિ કરેલું (૨) ડાકણ, ચુડેલ. (૩) (લા.) કર્કશા સ્ત્રી કૃતાત્મા વિ. [સ, રેત + ગ્રામ .] જેને જ્ઞાનદશા પ્રાપ્ત કૃત્યાકૃત્ય વિ. [સં. રથ + -] શું કરવા જેવું અને થઈ છે તેવું (જ્ઞાની)
[તેવું, અપરાધી, ગુનેગાર શું ન કરવા જેવું કિરવા જેવું એની સ્પષ્ટ સમઝ કૃતાપરાધ વિ. [સં. કૃત + અT-1] જેણે ગુને કર્યો છે કૃત્યાત્યવિવેક . [+ સં.] શું કરવા જેવું અને શું ન કૃતાભિજ્ઞ વિ. [સં. શ્રવ + અમિ-શ] જુએ “કૃત-જ્ઞ.” કૃત્રિમ વિ. [સ.] બનાવટી, નકલી, “આર્ટિફિશિયલ.... (૨) કૃતાર્થ વિ. [સં.] કૃત + મર્ય] જેનું કાર્ય સિદ્ધ થઈ ચૂક્યું (લા.) ઉપરાટિયું, ઉપર છવું, માત્ર દેખાવનું છે તે, કૃતકૃત્ય. (૨) (લા.) ભાગ્યશાળી
કૃત્રિમ-તા સ્ત્રી. [સ.બનાવટ, (૨) (લા.) દંભ કૃતાર્થતા સ્ત્રી. [૩] કૃતાર્થપણું, કૃતકૃત્યતા
કૃત્રિમ-નિષેધ છું. [સં.) બનાવટી સાધનથી ગર્ભ રહેતા કૃતાથી વિ. જિઓ સે. તાર્થ + ગુ. “ઈ' સ્વાર્થે ત. પ્ર.] અટકાવવાની રીત એ “કૃતાર્થ.”
કૃત્ન વિ. [સં.] બધું, સમગ્ર, સમસ્ત, કુલ-હોલ કૃતાંજલિ (કૂતાજ્ઞલિ) વિ. [સં. + અજ્ઞ]િ જેણે કૃસ્ન-વિદ વિ. [સં. °fa] પૂર્ણજ્ઞાની
બે હાથ જોડી રાખ્યા છે તેવું, હાથ જોડીને નમ્રતા કૃદંત (કદત) વિ. સિ. તું + મત્ત, સંધિથી) મૂળ ક્રિયાવાચક બતાવી રહેલું
ધાતુઓને કૃત્રત્યય લાગ્યા પછી તેયાર થયેલું તે તે રૂપ (એ કૃતાંત (કૃતાન્ત), ૦૭ . [સં.] મૃત્યુને દેવ, યમરાજ, નામ પણ હોઈ શકે, એ વિશેષણ હોઈ શકે, અને કાલાત્મા. (સંજ્ઞા) (૨) કૃત્ય, પ્રોબ્લેમ.” (ગ)
એમાંનાં થોડાં કાળવાચક હોઈ ક્રિયાપદનું પણ કામ કૃતાંત-કાલ(ળ) (કૃતાન્ત) છું. [૪] જુએ “કૃતાંત.' વધારામાં કરે.) (વ્યા.) કતિ શ્રી. સિં] ક્રિયા, કામ, (૨) રચના, સર્જન, નિર્મિતિ, કૃદંત-વિશેષણ (કદન્ત-) ન. [સં.] ક્રિયાને અર્થ આપનારુંએઝિક્યુશન.” (ન. લ.)
ધાતુ ઉપરથી કૂત્રત્યય લાગ્યા પછી તૈયાર થયેલું વિશેષકુતિચાર્ય ન, સિ.] કોઈની રચના પિતાને નામે ચડાવી ણાત્મક શબ્દરૂપ. (વ્યા.) (૨) એવું કાળને અર્થ આપદેવી એ, તફડંચી
[ઉલ્લેખ નારું વિશેષણ. (વ્યા.). કૃતિ-નિશ ૫. સિ.] રચના વિશે કરવામાં આવતો તે તે કૃપ છું. [સં.] કૌરવ-પાંડેના ગુરુ દ્રોણાચાર્યના સાળા કૃતિનિષ્ટ વિ (સં.] કર્તવ્યનિષ્ટ
અને કૌરવ-પાંડના ઉપાચાર્ય, કૃપાચાર્ય. (સંજ્ઞા.) કત-નિષ્ઠા . [] કાર્ય કરવાનો પ્રબળ ભાવ
કૃપણ વિ. [૩] ગરીબ, દયાપાત્ર. (૨) કંજસ, લોભી. કૃતિ-પ્રેરક વિ. [સં] રચના તરફ લઈ જનારું, રચનાત્મક, (૩) નીચ, દુષ્ટ કર્ક ટિવ' (બ. ક. ઠા.)
ઉપણુતા સ્ત્રી. સિ] કણપણું, કાર્પષ્ણુ કુતિ-સંગ્રહ (સગ્રહ) પું. [સં] સાહિત્યને લગતી કે કોઈ કૃપયા ક્રિ. વિ. [સં. ૨૫ સ્ત્રી.ની ત્રિી. વિ., એ. ૧.] કૃપા પણ અન્ય પ્રકારની રચનાઓનો સંગ્રહ
કરીને, મહેરબાની કરીને કૃતિ-સાધ્ય વિ. [સ.] પ્રયત્ન કરવાથી મેળવી શકાય તેવું કૃપા શ્રી. [૪] મહેરબાની, અનુગ્રહ, પ્રસાદ. (૨) દયાની કૃતિ-સ્વાતંત્ર્ય (- તય) ન[] કામ કરવામાં રહેલી લાગણી, સહાનુભૂતિ
[અમી નજર સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્રતાથી કામ કે રચના કરવાની સ્થિતિ, કૃપા-કટાક્ષ છું. [સં. રહેમનજર, કપા-દષ્ટિ, દયા-દષ્ટિ, કીડમ (ઓફ વિલ) (આ. બા.)
કૃપા-ગુણ છું. [સ.] મહેરબાની કરવાનું લક્ષણ (૨) કૃતિ-હક(-) પું. [સં. કૃતિ + જ ‘હક(-).] રચના નાપાસ થનારને પાસ કરવા ઉમેરવામાં આવતા ગુણાંક, ઉપરની પિતાની માલિકી, “કેપી-રાઈટ' [(૩) વિદ્વાન ‘ગ્રેસ-માર્ક કૃતી વિ. [સં., S.કૃતાર્થ, કૃતકૃત્ય. (૨) નિષ્ણાત, પ્રવીણ. કૃપાચાર્ય ૬. [સં. 1 + આવા] જુઓ “કૃપ.” (સંજ્ઞા) કૃદક વિ. [સ. કૃત +૩ઢ] મરેલા કુટુંબીજનની પાછળ કુપા-છવી વિ. [સે, મું.] બીજાની રહેમનજર કે મહેરબાની ઉત્તરક્રિયા કરતી વેળા એને નિમિત્તે તર્પણ કર્યું હોય તેવું ઉપર જીવનારું
[(૨) કિરપાણ -પીપળા વગેરેને પાણી રેડવું હોય તેવું
કુપાણ ન. [સ., પૃ.] એક ચોક્કસ આકારની તલવાર, કૃત્તિકા સ્ત્રી, ન. [સ, સ્ત્રી.] ૨૮ નક્ષત્રમાનું આકાશીય કૃપ-દષ્ટિ સ્ત્રી. [સં.] જુએ “કૃપા-કટાક્ષ.” ત્રીજું નક્ષત્ર, કાતીસાડો (ક્રાંતિવૃત્તના ૨૬ અંશ, ૪૦ કલા કૃપાણિકા સ્ત્રી. [સં.] કટાર (હથિયાર) [વગેરે)
અને ૪૦ અંશ વચ્ચેનું નક્ષત્ર-મખું). (સંજ્ઞા.) (ખગોળ.) કૃપાનાથ ૫. સિ.] કૃપા કરનાર (ઈશ્વર ગુરુ પાલક શેઠ ઉત્સત્યય પું. [સં] ક્રિયાવાચક મૂળ ધાતુઓ ઉપરથી શબ્દો કુપનનિધાન, વિ. [સ, ન.], વિ. કૃપ-નિધિ [સં., પૃ.] કૃપાના