Bruhad Gujarat kosha Part 1

SR No.: 016072
Original Sutra Author: N/A
Author: Keshav Shastri
Publisher: University Granth Nirman Board
Publication Year: 1976
Total Pages: 1086
Language: Gujarati
Classification: Dictionary & Dictionary
File Size: 32 MB

Page 58

અગર-તગર]
૧૩
અગર-નગર પુ. [જુએ ‘અગર’+ સં.] અગર અને એવા સુગંધીદાર તગરના ઝાડનાં છેડિયાં કે ચૂર્ણ (જેને ધૂપ બને છે.) અગર-પટે, અગર-પાટ, અગર-પટા પું. એ નામની એક રમત, ખારાપાટ, આટાપાટા
મગર-બચ્ચા પું. પગાર લઈ લશ્કરી નાકરી કરનાર મુસલમાન (અત્યારે સૌરાષ્ટ્રમાં ખેતીથી જિંદગી ગુજારે છે.) અગર હું. માલધારી ચારણની એક જાત અગર-બત્તી શ્રી. [જુએ ‘અગરÖ' +બત્તી' (વાટ જેવી સળી)] અગર વગેરે સુગંધી પદાર્થાંના ચૂર્ણનું પ્રવાહી ચેાપડીને ખનાવેલી સળી (જેને સળગાવવાથી સુગંધ ફેલાય છે.) અગરવાલ વિ. [સં. પ્ર-૫૮ > પ્રા. મ ્-વ] આગરાના મૂળ વતની વેપારી વણિક, અગ્રવાલ વણિક મગરાઈ પું. [જુએ ‘અગરી દ્વારા] અગર જેવા કાળા રંગ -ગરાજ વિ. [સં. અગ્રાહ્ય] લેવાને અયોગ્ય, ન ખપે તેવું અગરાઢા પું., બ.વ. જુવાર બાજરીના લીલા સાંઠા અગરિય(વે)ણુ (−ણ્ય) શ્રી. [જુએ અગરિયા' + ગુ. ‘(-એ)ણ' ત...] અગરિયાની સ્ત્રી, મીઠું પકવનારી સ્ત્રી અગરિયા પું. જુએ ‘અગર?'+ગુ. ‘ઇયું' ત.પ્ર.) સં. મળિ > પ્રા. આર્િથ] મીઠું પકવનાર પુરુષ રિચાર પું. સૌરાષ્ટ્રના એ નામની જાતનેા એક વાડો અગરી` શ્રી. [જુએ ‘અગરિયા’.] જુએ અગરિયણ'. અગરી` શ્રી. [જુએ ‘અગર'. + ગુ. ‘ઈ' ત.પ્ર.] અગરના
લાકડાના રંગ
અગરુ પું. [સં.] જુએ ‘અગરÖ'. (ર) સીસમનું ઝાડ અગરુ-ચંદન, (–ચન્દન) ન. [સં.] કૃષ્ણ-ચંદન અગર હું. જુએ ‘અગરબÀા',
અ-ગર્ભજ વિ. [સં.] માદાના ગર્ભમાં પાણ પામી જન્મ્યું ન હાય તેવું – ગંદકી વગેરેમાંથી ઉત્પન્ત થતું (અનેક પ્રકારની જીવાત)
નિરભિમાનતા
અ-ગર્ભિણી વિ., સી. [સં.] ગર્ભ ન રહ્યો હાય તેવી સ્ત્રી અ-ગર્વ હું. [સં.] ગર્વને અભાવ, અ-ગર્વિષ્ટ, વિ. [સં.], અ-ગી વિ. [સં., પું.] નિરભિમાન અ-મહેંણીય વિ. [સં.] જેની નિંદા ન કરી શકાય તેવું, અગહ્યું,
અનિંદ્ય અ-ગહિત વિ. [સં.] ન નિંદાયેલું અ-ગર્હા વિ. [સં.] મગર્હણીય, અનિંદ્ય
અગલ (–ફ્સ) સ્ત્રી. ગિલીદંડા કે લખેાટીની રમત માટે જમીનમાં કરવામાં આવતા નાના ખાડા, ગબી, બદ્રી, એદળા અગલપટા પું. ખારાપાટ નામની રમત, અગરપટા; જુએ અગરપા’. [આજુબાજુ, બંને બાજુ અગલ-બગલ ક્રિ.વિ. [ફા. બગના ઢિલ્મ] બગલની અગલાં-પગલાં ન., ખ.વ. [જુએ ‘પગલું', – દ્વિર્ભાવ] સીમંત વખતે સીમંતિની – અધરણિયાત સ્ત્રીને પગલે પગલે સેાપારી વગેરે ચીજ મૂકતાં મૂકતાં ભરાવવામાં આવતાં પગલાં અગલું ન. તણખલા જેવી હલકી ચીજ અગલું-પગલું ન. [જુએ ‘અગલું' + પગલું'] (લા.) તણખલા જેવી કોઈ ચીજ એક બાળક બીજા બાળક ઉપર મૂકે એ પ્રકારના સમસ્યામાં વપરાતા શબ્દ
Jain Education International_2010_04
અગાત
અગવડ (−ડય) સ્ત્રી, પ્રતિકૂલતા, અડચણ, મુશ્કેલી, [પઢવી (રૂ.પ્ર.) મુશ્કેલી નડવી]
અગવડ-કારક વિ. [ + સેં. ], અગઢિયું વિ. [ + ગુ. ‘ઇયું’ ત-પ્ર.] અગવડ ભરેલું, મુશ્કેલી ઊભી કરનાર, પ્રતિકૂળ,
‘ઇન્કન્વિનિયન્ટ’
અગવાહું ન. [સં. અપ્ર-પાત્ત આગળના ભાગમાં જેની સ્થિતિ છે તેવું] આગળનેા ભાગ, મેાખરા. (૨) બારણાની સામેના ભાગ, આંગણું. (૩) બારણા સામેના ચેક અગવાડા પું. [જુએ ‘અગવાડું'.] જુએ ‘અગવાડું’. (૨) કાંચળી-ચેાલી-પાલકાના કે અંગરખાના આગળને। ભાગ અગ-૩)વું વિ. [સં. અગ્રવર્ -> પ્રા. શ્રાવમ−] આગળ ચાલનારું, અગ્રેસર, નાયક, નેતા અગસ્ટ,-સ્ત પું. [અં. ઑગસ્ત્ય] જુએ ‘ઑગસ્ટ', અગસ્તિ પું. [સં.] એ નામના એક પ્રાચીન ઋષિ. (સંજ્ઞા). (૨) અધિયાનું વૃક્ષ
અગસ્ત્ય પું. [સં.] અગસ્ત ઋષિ. (સંજ્ઞા.) (૨) એ નામનેા દક્ષિણ આકારાના તારા. [॰(ઋષિ)ના વાયદા (૩.પ્ર.) લાંબા અને પાળવાની જેમાં દાનત નથી તેવા વાયદા] અગત્સ્ય-વૃત્તિ સ્ત્રી. [પું.] અગસ્ત્ય ઋષિના જેવી નવું સાહસ કરવાની ઘ્રાંત્ત-વલણ [(૨) હે ગાળેલું, અણુગળ અ-ગળ વિ. [ + જુએ ‘ગળવું’.] ગળી – એગળી ન જાય તેવું. અ-ગળાઉ વિ. [+ જુએ ‘ગળવું’ + ગુ. ‘આઉ' રૃ.પ્ર.] નહિ ગળેલું. (૨) આગળે નહિ તેવું
અ-ગળાત વિ. [ગ્રા.] જુએ અગ્રાહ્વ’.
અ-ગંજ (-ગ-૪) વિ. [ગ્રા. જુએ ‘ગાંજવું’] ગાંજ્યું ન જાય તેવું અ-મંતવ્ય (-ગત) વિ. [સં.] જએ ‘અગમનીય’. અ-ગંથ પું. [સં. મ-પ્રન્ય] જૈન સાધુ, નિગ્રંથ (સગાંવહાલાં નથી રહ્યાં માટે). (જૈન.)
અ-ગંભીર (-ગમ્ભીર) વિ. [સં.] ગંભીર નહિ તેવું, હળવા સ્વભાવનું. (ર) સમઝાય તેવું, સરળ, ‘લાઈટ' (હિં.ગ.) અગાઉ ક્રિ.વિ. [સં. મગ્ન > પ્રા. મળ] પૂર્વેના સમયમાં, પહેલાં અગાઉ-થી ક્રિ. વિ. [+ ગુ. થી’ પાં. વિ. ના અર્થના અનુગ ] પહેલાંથી, પૂર્વેથી
અગાજ પું. [સં. માનની ગર્જના, મોટા અવાજ અગાટ વિ. જહું
ખાંધવાની સરક–ઢારડી
અગાડી ક્રિ.વિ. [સ, મદ્ય>પ્રા. મ[] અગાઉ, (ર) હવે પછી, આગળ ઉપર. (૩) સામેના ભાગમાં, સામે અગાડી3 શ્રી. [સં, ગપ્રāિhī – પ્રા. અદ્-ગરિમા] ઘેાડાને [પછાડી’.] આગળ-પાછળ અગાડી-પછાડી ક્રિ.વિ. [અગાડી'ના સાયે પાછું'નું અગાડી-પછાડીને સ્ત્રી. [જુએ અગાડી' – એના સાયે પછાડી'.] ઘેાડાને ગળે બાંધવાનું તેમજ પગે બાંધવાનું ઢરડું, સરક અને ડામણ
અગાઢું વિ. [ગ્રા., સં, થ્ર≥પ્રા. મળ] આગળ પડતું અગાઢ વિ. [સં.] શિથિલ, ઢીલું અ-ગાઢપ્રજ્ઞ વિ. [સં.] જેની પ્રજ્ઞા પ્રબળ નથી તેવું, સામાન્ય બુદ્ધિનું. (૨) તત્ત્વનિષ્ઠ બુદ્ધિવાળું, (જૈન.) [ક્રિ.વિ. અગાઉ અગાત વિ. [સં. મ] અગાઉના સમયમાં થયેલું, જૂનું. (૨)